Heeft von der Leyen iets om zich zorgen over te maken? Haar mysterieuze berichten aan de baas van Pfizer veroorzaken controverse

Vorige week kondigde het Europees Openbaar Ministerie aan dat het een onderzoek heeft gestart naar de aankoop van coronavaccins door de EU. Er zijn nog geen details gedeeld over dat onderzoek, maar er doen al veel geruchten de ronde. In het onderzoek zou Commissievoorzitter Ursula von der Leyen vermeld worden.

In de actualiteit

Het Europees Openbaar Ministerie kondigde afgelopen vrijdag de start van een onderzoek naar “de aankoop van coronavaccins in de EU” aan. “Deze uitzonderlijke bevestiging is het gevolg van de extreem grote publieke belangstelling (voor deze kwestie). In dit stadium worden geen verdere details bekendgemaakt,” voegde de EPPO eraan toe. Twee regels, meer niet.

De EPPO is officieel opgericht in 2021 en is een onafhankelijk orgaan van de EU. Haar opdracht is de bestrijding van fraude met EU-middelen en van elk ander delict waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad (corruptie, witwassen van geld, grensoverschrijdende BTW-fraude).

In het verleden is er veel kritiek geweest op de vertraagde leveringen van vaccins. Daarnaast hebben leden van het Europees Parlement hun bezorgdheid geuit over de ondoorzichtigheid van de contracten tussen de Commissie en farmaceutische bedrijven.

Ook de sms’en tussen Ursula von der Leyen en Albert Bourla, het hoofd van Pfizer, hebben tot veel controverse geleid.

Een terugblik

In april 2021 onthulde de New York Times dat von der Leyen een maand lang persoonlijk met Bourla had gesproken per sms en telefoon voordat een belangrijk akkoord werd bereikt.

In het voorjaar van 2021 heeft de Commissie voor de 27 lidstaten een contract ondertekend voor de aankoop van 900 miljoen doses van het vaccin van Pfizer-BioNTech (met een optie voor nog eens 900 miljoen). Geschatte waarde: 35 miljard euro.

Het duurde niet lang voordat von der Leyen kritiek kreeg. Waarom had ze de officiële kanalen omzeild om op eigen houtje de onderhandelingen met Pfizer te voeren?

De Commissie gaf dan weer aan dat ze niet in staat was deze uitwisselingen bekend te maken. Afgelopen zomer onthulde Emily O’Reilly, de Ombudsman van de EU, dat de Commissie in feite niet expliciet aan het team van von der Leyen had gevraagd om die sms-berichten te overhandigen omdat het geen documenten waren die het bewaren waard waren. “Dat was administratief wanbeheer”, zei O’Reilly.

Een meer recente ontwikkeling

Vorige maand kreeg de zaak een nieuwe wending. In een speciaal verslag concludeerde de Europese Rekenkamer dat “de uitvoering van de aanbestedingsprocedure (voor vaccins) te oppervlakkig werd beoordeeld.”

In dat verslag dook Von der Leyen opnieuw op. Wat het “900+900”-contract met Pfizer betreft, zou zij aan het begin van de besprekingen, in maart 2021, hebben ingegrepen en daarbij de gebruikelijke onderhandelingsteams hebben omzeild.

Opnieuw weigerde de Commissie informatie te verstrekken over deze door von der Leyen persoonlijk gevoerde onderhandelingen.

Vorige week heeft de speciale commissie COVID van het Europees Parlement verschillende farmaceutische bedrijven, waaronder Pfizer, ondervraagd over hun rol bij het beheer van de pandemie. Bourla was daarbij niet aanwezig. Janine Small, topvrouw bij Pfizer, heeft hem vervangen.

Volgens Small werd het contract met Pfizer niet onderhandeld via sms-berichten.

Wat kunnen we verwachten?

Voorlopig blijft het mysterie groot. Aangezien de EPPO weigert details over het onderzoek te delen, blijven veel deuren open. Het kan bijvoorbeeld over andere contracten of vaccinproducenten gaan.

De Commissie is zeer discreet en zegt alleen dat ook zij geen extra info over het onderzoek van de EPPO heeft ontvangen.

Niet de eerste keer dat een sms van von der Leyen voor controverse zorgt

In 2019, na zes jaar als Duitse minister van Defensie, raakte von der Leyen verwikkeld in een controverse die sterke gelijkenis vertoont met de hierboven genoemde zaak.

Destijds werd von der Leyen ervan verdacht binnen het ministerie van Defensie gebruik te maken van externe adviseurs zonder zich altijd aan de aanbestedingsprocedures te houden.

De verdenkingen waren zo groot dat er een parlementair onderzoek werd ingesteld. Daarbij werd aan von der Leyen gevraagd persoonlijke tekstberichten voor het onderzoek vrij te geven.

Wat bleek? De berichten waren op mysterieuze wijze verdwenen. De toenmalige minister had toen twee gsm’s. Ze werd uiteindelijk vrijgesproken, maar ze zei toen wel dat ze haar lessen had getrokken uit de affaire met de sms’en. Dat is dus duidelijk niet het geval.

(ns/bg)