Een kleine overwinning voor cd&v, en zeker ook Open Vld: Jan Jambon (N-VA) en zijn Vlaamse regering komen dan toch nog deze week met steunmaatregelen rond energie. Daar had onder meer Vlaams minister van Economie Jo Brouns (cd&v) assertief op ingezet. Slag binnengehaald, want Jambon moest plooien, gisterenavond bij Voka deed hij dat. Tegelijk kan de kleine zege niet verhullen dat het zoeken blijft naar le nouveau cd&v, de partij die na het zwalpend voorzitterschap van Joachim Coens (cd&v) snakte naar heldere lijnen en duidelijke leiding. De jonge Sammy Mahdi (cd&v) zou dat brengen, zo beloofde hij. Drie maanden later is ingezet op allerlei thema’s: “Geen betutteling”, was plots de lijn, maar evengoed werd het lot van de boeren(bond) in het stikstofdebat plots levensbelangrijk. Tegelijk ging voorzitter Mahdi voor hoogspanningslijn Ventilus liggen: die moest ondergronds. En ook nog dit weekend: de cd&v-eis om de kinderbijslag te indexeren, nochtans een besparing die cd&v zelf had gedaan. “Door zo hoog in te zetten ga je straks onvermijdelijk moeten slikken. Ventilus komt er bovengronds, dat weet ondertussen iedereen”, zo is in de Vlaamse regering te horen. En ook de eis van de Boerenbond, om het stikstofakkoord te heronderhandelen, lijkt doodgeboren.

In het nieuws: Jambon neemt een bochtje.

De details: Jambon wilde initieel wachten met een pakket steunmaatregelen tot ‘zijn’ Septemberverklaring. Dat bleek onhaalbaar.

• “We zijn hier niet in een perspectief van maanden bezig hé , maar dagen. We spreken over dagen.” Met dat zinnetje loste de Vlaamse minister-president zijn voornemen om van zijn rentree-speech, de Septemberverklaring eind deze maand, hét grootse moment te maken om een heel pakket aan te kondigen aan maatregelen om de energie-crisis te bevechten.
• Vrijdag nog was dat nochtans het voornemen van de leider van de Vlaamse regering, zo maakte hij z’n coalitiepartners toen duidelijk. Dat het een beetje in contrast stond met het federale niveau, dat een Overlegcomité had bijeengeroepen, speelde ook mee: de Vlaamse regering zou rustig en verstandig naar het budget kijken, zien wat kan en niet kan tijdens de begrotingsbesprekingen en dan pas beslissen.
• Maar dat was bij Open Vld al niet bepaald goed gevallen: daar begrepen ze niet waarom Zuhal Demir (N-VA) zich zo vijandig opstelde naar dat Overlegcomité toe, en wilden ze wél versnellen.
• Bij cd&v zag de partijvoorzitter een kans, om zijn interne verkiezingsbelofte waar te maken: meer scherpte, meer assertiviteit: op VTM trok Sammy Mahdi zondag al in de aanval, en verwoordde openlijk wat vooral de liberalen binnenskamers hadden gevraagd.
• Een tweetrapsraket, waarbij nieuw gezicht Jo Brouns (cd&v), de Vlaamse minister van Landbouw, die ook Economie in portefeuille heeft, zich op dat laatste thema eens kon profileren voor cd&v: Brouns kwam gisteren met het nieuws “dat het kader klaar is om steunmaatregelen te nemen, zoals Europa dat voorziet”. Daarbij gaat het over Vlaamse subsidies, opnieuw, om transitie naar hernieuwbare energie te boosten. Meteen stond N-VA een stukje meer vast, communicatief.
• Kwam daarbij dat de werkgevers gisteren een hele dag lang aan de alarmbel hingen: ’s ochtends in de kranten, daarna op de ‘rondetafel’ met de federale regering, en ’s avonds op de traditionele september-receptie van Voka in de Bozar in Brussel.
• Daar gaf Voka-baas De Geest zijn donderspeech. “Het is vandaag mijn plicht om namens 18.000 Vlaamse ondernemingen de stormklokken luid te laten klinken. (…) Elke dag telt, wacht niet tot de Septemberverklaring”, zo bezwoer die.
• Even later bij het debat van de partijvoorzitters ging Egbert Lachaert (Open Vld) ook een versnelling hoger, wachten op dat Jambon-moment was geen optie meer: “We zullen alle tools moeten bovenhalen die we tijdens corona ook gebruikt hebben. We kunnen ons niet kunnen permitteren dat het economisch weefsel stilvalt.”
• En ook op het podium moest Mahdi niets anders doen dan naar Brouns wijzen: “Zijn plan is er, we gaan het op tafel leggen. We moeten ingrijpen, we kunnen niet wachten“, zo herhaalde de cd&v-voorzitter.
• Uitspraken met voorkennis, want de knoop was toen al doorgehakt. Minuten later, op hetzelfde podium, verklaarde Jambon na het voorzittersdebat dat het “een kwestie van dagen is”. Tegen vrijdag, bij de Vlaamse ministerraad, wordt er dus een pakket steunmaatregelen verwacht.
• In de VTM-show ‘Het Grote Gelddebat’, een groots opgezette show “met politici en experten”, draafde iets later op de avond nog Bart De Wever (N-VA) op, net als Conner Rousseau (Vooruit), die het Voka-debat wel skipte omdat hij een taalbad Frans had gisteren. Daar legde De Wever meteen al een nieuw idee voor vrijdag op tafel: de huur van woningen kan enkel geïndexeerd worden als de woning op energievlak in orde is.
• Meteen een stok achter de deur om eigenaars ook energieinvesteringen te laten doen in huurwoningen, en de kritiek te counteren dat de Vlaamse regering niets doet voor huurders. Het zal onderdeel moeten worden van een breder pakket, tegen vrijdag dus, net de dag dat ook Europa met beslissingen moet komen.

The Big Picture: De begrotingsbesprekingen van de Vlaamse en federale ploeg worden zo stevig doorkruist.

• Ook de federale ploeg komt deze week met nog nieuwe stappen, vanavond al komt de federale kern bijeen.
• Binnen Vivaldi stond de PS lang op de rem, om ook naar steunmaatregelen voor bedrijven te kijken. Maar ook daar lijkt nu consensus te ontstaan. Een oude coronamaatregel komt van onder het stof: bedrijven uitstel te geven voor de betaling van hun ­sociale bijdragen, om zo wat cash vrij te maken op de balans van ondernemingen die naar adem snakken.
• Een andere optie is het systeem van tijdelijke werkloosheid opnieuw activeren. Maar dat lijkt een wel erg grote maatregel, een “bazooka”, om meteen wel erg fors in te grijpen. En dat dreigt dan snel een erg grote impact op de begroting te hebben.
• Dat komt allemaal bovenop de aartsmoeilijke discussies die De Croo I moet voeren over de twee volgende jaren: de begroting van ’23 en ’24 moet klaar zijn tegen oktober, en de federale State of the Union. Net daarom besliste Open Vld maandag op haar partijbureau om “niet in een opbod van communicatie” te gaan, en allerlei zaken te beloven.
• Ook de Vlaamse begroting komt, als er tegen vrijdag een pakket steun moet liggen, onvermijdelijk onder druk. Maar De Wever kwam daar meteen tijdens het Voka-debat koud water gieten op de verwachtingen: “Dit is geen moment voor schuldontsporing. We moeten een goede huisvader blijven. We gaan van Vlaanderen geen tweede België maken, eentje is al genoeg.”
• En opvallend, Mahdi, die nochtans met zijn cd&v uitdrukkelijk eerst had geëist dat er snel maatregelen zouden komen, danste nu op het andere been. Hij had het over “gerichte steun”, “grote bazooka’s zoals tijdens corona zijn niet meer van deze tijd“, zo pleitte ook hij voor budgettaire voorzichtigheid.
• Zo beloven in elk geval de twee budgettaire oefeningen, zowel die van Jambon I als van De Croo I, bijzonder lastig te worden: aan de vooravond van de harde gesprekken trekken beide regeringen onvermijdelijk nu weer de portefeuille open.

Opvallend: Bij cd&v is het echt zoeken naar een ‘nieuwe rol’.

• “Aldus sommigen bij N-VA: het is kennelijk kiezen tussen boeren of kinderen… het staat er echt … en dit te midden een enorme crisis, waar elke euro voor mensen het verschil kan maken.” Hilde Crevits (cd&v), de Vlaamse viceminister-president, schoot gisteren plots uit haar kram op Twitter. Dat het deel was van een netjes gecoördineerde, en lekker felle repliek, samen met ook de partijvoorzitter op Twitter gedaan, geheel in de nieuwe partijstijl, kon niemand ontgaan in de Wetstraat.
• “Hilde is precies vergeten dat ze wel mee aan tafel heel dat Vlaams regeerakkoord onderhandeld heeft, en al die tijd vice was?”, zo klonk gisteren de droge repliek, binnen de Vlaamse regering, waar men toch wat opkeek van de scherpte van die tweet.
• De aanleiding was een analyse in Het Nieuwsblad, waarbij een anonieme regeringsbron van N-VA duidde op de eisenbundel van cd&v, voor die begrotingsonderhandelingen, met de boutade “dat cd&v zal moeten kiezen tussen de kinderen of de boeren”. Niet meteen de meest subtiele omschrijving, ook al werd ze ‘off’ gedaan: dit weekend nog legde cd&v de volledige indexering van de kinderbijslag opnieuw op tafel.
• Dat is opvallend, omdat het net Wouter Beke (cd&v), de vorige minister van Welzijn, was die samen met viceminister-president Crevits de kinderbijslag maar met 1 procent per jaar zou laten stijgen, een besparing, omdat de inflatie en dus de index toen al hoger lagen. Oppositiepartijen Vooruit, PVDA, maar ook Vlaams Belang en Groen pakten cd&v, de gezinspartij, daarover al hard aan, en boden zelfs aan om het in het Vlaams Parlement weg te stemmen.
• De christendemocraten bloosden daarover, en legden het dit weekend mee op de stapel eisen: de kinderbijslag zou toch met de index moeten verhoogd worden, ook al is het niet bepaald een ‘gerichte’ maatregel, maar eerder een bazooka.
• Een gok van Mahdi en Crevits, want de oppositie kraaide van de pret: eindelijk kregen ze gelijk. Zelfs als cd&v straks die dure maatregel zou binnenhalen, hoeven zij enkel te claimen dat het “dankzij hun protest” is. Beke is ondertussen nog verder beschadigd.
• Komt daarbij dat het ook over ‘de boeren’ blijft broeien. Afgelopen weekend klopte oud-cd&v’er en huidig Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens nog eens op tafel: “Het stikstofakkoord van februari moet worden heronderhandeld”.
• Dat lijkt utopisch, vooral omdat het het dossier is van het Limburgse kopstuk van N-VA, Zuhal Demir (N-VA). Die botste heel hard met Crevits, waarna het bloed zweet en tranen kostte voor heel de Vlaamse regering om eindelijk in de zogenaamde ‘Krokusdeal’ eruit te raken. Maar cd&v hoopt, met Jo Brouns nu op landbouw, minstens opnieuw ‘begrip’ te oogsten voor de boeren: nieuwe compensatiesteun is dan een uitkomst. Alweer Vlaams geld dus.

Opgemerkt: De voorzitter probeert wel. Maar met risico.

• Tijdens de zomermaanden zat Mahdi niet echt in het debat, maar net voor de zomer kroop voorzitter Mahdi wel zelf in een boerenoverall, om filmpjes op het erf van een varkensboer te gaan opnemen, en Demir aan te vallen. Ook hier waagde de cd&v-leider zich emotioneel dus al ver in het dossier. Dat leidt straks mogelijk tot schade, wanneer de hoge verwachtingen niet worden ingelost.
• Zelfde probleem met Ventilus: de hoogspanningslijn in West-Vlaanderen. Dat dossier raakt maar niet opgelost, en ook daar schaarde Mahdi zich heel nadrukkelijk achter de lokale afdelingen, en tegen de coalitiepartners in de Vlaamse regering.
• Dat dossier waar cd&v fors op inzette, lijkt ondertussen gespeeld: de hoogspanningslijn van Ventilus komt er bovengronds. Vorige week was er nog een overlegmoment met de lokale burgemeesters, maar in de wandelgangen van de Vlaamse regering is het helder voor N-VA en Open Vld. “Het prijsverschil is gewoon te groot. 5 miljard bij op de factuur, dat is onmogelijk te verkopen”, zo klinkt het simpelweg. Het zal dus enkel over compensaties en ‘flankerende maatregelen’ gaan, in dat dossier, een lastige pil om slikken straks, voor Mahdi.
• Scherp communiceren is dus één zaak, het omzetten in scherpe daden is veel minder evident voor de beleidspartij, die van nature graag wikt en weegt, en danst op verschillende benen. Mooi voorbeeld vanmorgen: een triomfantelijke minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (cd&v) die in een persbericht uitpakt met een nieuwe omzendbrief “om het kader waarbinnen burgemeesters een individueel en preventief betogingsverbod kunnen opleggen te scheppen”. Zo wil ze “tegemoet komen aan de vraag van vele lokale besturen om amokmakers preventief te kunnen uitsluiten bij betogingen”. Niet bepaald ‘stop de betutteling’.
• “Sammy lijkt z’n start wat gemist te hebben. Het is echt nog zoeken voor hem. Dat is ook niet onlogisch, de schade na Coens was echt groot. En het moet wel gezegd: nu weten we tenminste weer wat we hebben aan cd&v, de lijn is naar ons, regeringspartners, wel duidelijker”, zo is het commentaar van een collega-partijvoorzitter. Zelf gaf Mahdi aan voluit te willen gaan. “Dit politieke jaar heb ik besloten om duidelijke taal te spreken, ‘parler cash’”, zo bevestigde Mahdi nog eens zijn ambities, vanmorgen bij LN24.
• “Het wordt een helse opdracht, cd&v terugbrengen van die peilingen. Want het echte probleem voor Mahdi is dat hij in 2024 er te lang zal zitten om de schuld van een nederlaag op iemand anders te schuiven, maar te kort om de tanker tegen dan al echt gekeerd te krijgen“, zo voorspelt de collega.

Voor u gekeken: Hoe zaten de partijvoorzitters in het debat bij Voka?

• Om te beginnen was er sprake van een ‘hofnar’ op het podium, één voorzitter die werkelijk niets te verliezen had, namelijk Raoul Hedebouw (PVDA). De neo-communist gaf tegen beter weten in “dat er overal PVDA’ers waren, “zelfs hier in de Bozar, misschien daar, op de achterste stoelen van de zaal” tijdens het Voka-debat in Brussel. Waarop Tom Van Grieken (Vlaams Belang) repliceerde dat ze daar, “op die lege stoel zaten”.
• Hedebouw liet zich niet van de wijs brengen, en gooide wat PVDA-retoriek in de zaal: “We willen een oplossing voor iedereen. De situatie is niet alleen erg voor de werkende klasse, maar ook voor de kmo’s. Engie Electrabel gaat negen miljard euro overwinsten hebben. Moeilijk om te verstaan dat de economische wereld akkoord is dat alles in de zakken van één bedrijf terechtkomt.”
• Een opvallend ontspannen Egbert Lachaert (Open Vld) speelde handig in op Hedebouw: “Raoul is een sympathieke man, maar hij verklaart soms echt onzin”, was de toon meteen gezet. “Let op voor Hedebouw, vandaag is Engie het doelwit, morgen is dat uw bedrijf“, waarschuwde hij de aanwezige ondernemers. Lachaert stipte ook aan dat het verre van evident is nog eens bij Engie aan te kloppen om extra geld te vragen: er is nu eenmaal een contract. Lachaert schetste verder een donker beeld van de ’toestand’: “Men vraagt geen tijdelijke werkloosheid meer, men stopt er gewoon mee als bakker als beenhouwer. We snappen echt goed hoe dramatisch de positie is van de kleine zelfstandigen.”
• Na Lachaert volgende Jeremie Vaneeckhout, die sinds halverwege juni aan het roer staat van Groen, samen met Nadia Naji. Hij stond met beide voeten op de grond in het debat, waarbij hij zijn groenen vooral als bestuurders en pragmatici kwam verkopen: “Wij zijn niet dogmatisch, wij zijn verantwoordelijk“. Tegelijk ging Vaneeckhout toch af en toe offensief:
  • Naar Hedebouw bijvoorbeeld: “Fijn om te horen dat er tovenaars op het podium staan. Laat ons doen wat men in Frankrijk doet met de energiesector: nationaliseren? Dat is een illusie, dat is totale waanzin. Daar heeft men 51 reactoren van de staat, de helft ligt uit”.
  • Ook de N-VA kreeg er van langs: “U vond het wel nodig om voor Marrakesh uit de regering te stappen, maar voor die kerncentrales deed u niets: u had ze toen kunnen verlengen“, richtte hij zich tot N-VA-voorzitter Bart De Wever.

• Wie ongemakkelijker zat in het debat, was Sammy Mahdi (cd&v). Hij ging op zoek naar forse uitspraken, maar worstelde zo met de algemene toon. “Als je niet vandaag je bedrijven redt dan ben je niet Griekenland of Spanje, maar ben je Chakamaka” zorgde toch vooral voor een raar moment, en deed Vlaams Belang-voorzitter Van Grieken ongetwijfeld denken aan de taal van enkele voormalige kopstukken van zijn partij. Doorheen het hele debat was Mahdi zoekend, soms te fel, en soms net te veel cd&v.
• Bart De Wever (N-VA), die zich duidelijk als habitué gedroeg, trok ten strijde: “Ik sta ook te kijken van hoe sommigen hier weer doen alsof het geld uit de muur rolt. Wij zijn een Noordwest-Europees land, maar financieel zijn we dat niet. Er is een Vivaldischitsch koor over Jan Jambon, die z’n portefeuille moet opendoen, maar als wij hier over hervorming spreken, over arbeidsmarkt of andere, dan mag Vivaldi eens een hand in eigen boezem steken.”
• Meteen lanceerde de Antwerpse burgervader ook enkele voorstellen voor het federale niveau: een netto-indexering van de lonen, in plaats van bruto, geen nieuwe taksen daarop dus. Hiermee brak hij misschien wel het meest interessante deel van het debat open: dat over de indexering van de lonen. Meteen ook het enige echte moment voor de wat onwennige Vooruit-fractieleider Melissa De Praetere, die inviel voor haar voorzitter Conner Rousseau, om op te vallen. “Met de socialisten in de regering wordt niet geraakt aan de index. Zolang Vooruit in de regering zit, zal de index blijven bestaan.”

Opvallend: Toen gevraagd werd wie iets aan de index zou veranderen, met handopsteking, ging slechts één hand de lucht in.

• Enkel N-VA-voorzitter De Wever gaf aan iets te willen veranderen aan de regeling rond de index, waarbij hij zijn pleidooi voor een netto-index herhaalde. “De enige die met de index rijk wordt, is de staat. We gaan zo naar een flat taks van bijna 50 procent: iedereen valt straks in de hoogste belastingschijf”, zo stel De Wever, die meteen ook die schijven wil indexeren.
• Enkele meters verderop gaf Lachaert toe: “Ik heb geaarzeld om daarnet mijn hand op te steken.” Maar Lachaert gaf aan “niet te willen raken aan het geheel”, waarbij hij refereerde naar de ‘heilige deal’ van bij de start van Vivaldi, tussen liberalen en socialisten om zowel de index als de wet van ’96 (de loonnormwet) intact te laten. Die discussie beheerst Vivaldi al maandenlang, maar door de huidige energiecrisis raakt die hoe dan ook ondergesneeuwd.
• Tom Van Grieken, die zijn in het debat weinig vinnig toonde, toverde in het debat zijn ‘linkse’ kant tevoorschijn: “Je moet vasthouden aan de index, ook bruto, maar de belastingvrije som hoger maken. Zo niet betalen we de sociale zekerheid niet, financieren we de pensioenen niet.”
• Ook hier ontpopte Raoul Hedebouw zich tot de joker van dienst, met een pleidooi voor ‘liberalisering’ nota bene: “Ik reik de hand naar alle bedrijven die terug de vrijheid willen, laat ons de onderhandelingen los laten.”
• Een binnenkopper voor De Wever, die overduidelijk een thuismatch voor de ondernemers in de Voka-zaal speelde. De Wever wil het algemeen loonsoverleg afschaffen en dat terugbrengen naar een sectoroverleg. “Maar niet van de twee hé, iedereen de index, en dan nog apart loononderhandelingen er bovenop. Het Duits systeem, daar ben ik helemaal voor.”

Ook nog: Later die avond trokken dezelfde politici nog naar de tv-studio’s.

• De vraag is overigens of het Voka-debat, waarvan de livestream diep begraven was op de website van HLN, veel mensen zal bereikt hebben. Een aantal partijvoorzitters namen het zekere voor het onzekere, en trokken naar de tv-studio’s.
• Terwijl Sammy Mahdi (de&v) plaatsnam bij het immer kabbelende De Afspraak, was het vinnigste debat van de avond weggelegd voor De Wever en Rousseau, in de grote VTM-show “Het Grote Gelddebat”. Daar herhaalde De Wever zijn discours, dat Europa zichzelf deze crisis heeft aangedaan: “We hebben ons niet voldoende voorbereid op energieonafhankelijkheid“, alus de Antwerpse partijleider. De Wever voerde ook op dat hij al jarenlang pleitte voor het openhouden van de kerncentrales, als enige preker in de woestijn.
• Rousseau repliceerde scherp: “Ik hoor je de laatste dagen veel zeggen dat je het al jaren gezegd hebt en wist. Je zou in de politiek moeten gaan!” De Wever lachte een beetje groen, en gaf aan “het gezegd te hebben, maar mensen willen niet luisteren. Jij luisterde wel, en was zelfs akkoord. Je bent te laat op mijn pad gekomen”. “Of net op tijd”, kon Rousseau moeilijk verhullen dat beiden het toch niet al te slecht met elkaar vinden.