Michail Gorbatsjov, onder wiens presidentschap de Sovjet-Unie vervelde tot de Russische Federatie, is op 91-jarige leeftijd overleden. Dat meldden Russische persagentschappen. De voormalige leider was al een tijdje ziek en liet het leven in het Centraal Hospitaal in Moskou.

Michail Sergejevitsj Gorbatsjov was tussen 1985 en 1991 secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie en werd in 1990 ook verkozen tot president van het land. Toen Gorbatsjov aan de macht kwam, kreeg hij een land in chaos op zijn bord. Het was verwikkeld in een eeuwig durend, moeilijk conflict in Afghanistan, defensieuitgaven (opgedreven door de wapenwedloop met de Verenigde Staten) nekten de economie en minderheden schopten trammelant als gevolg van die economische malaise.

Verbouwen en openen

Gorbatsjov bedacht twee termen die voor eeuwig met hem zullen geassocieerd worden: glasnost (openheid) en perestrojka (verbouwing). Op die manier zou hij de Communistische partij, en bij uitbreiding het land, terug op de rails krijgen. De gevolgen waren echter anders dan hij had gehoopt: minderheden zagen hun kans schoon om onafhankelijkheid, of op zijn minst meer eigenbestuur, te eisen.

Door vervolgens conservatieve hardliners binnen de partij buitenspel te zetten, kende de Sovjet-Unie een periode van snel opeenvolgende hervormingen, en onder meer in de relaties met het Westen werd geïnvesteerd; dik tegen de zin van de Sovjet-nationalisten.

Dit amalgaam leidde uiteindelijk, toen beide partijen eindelijk inzagen dat bewapenen en dreiging vrij nutteloos was, tot het einde van de Koude Oorlog. Gorbatsjov kreeg daarvoor in 1990 de Nobelprijs van de Vrede uitgereikt.

Voortslepen

Voor de Sovjet-Unie was het einde van de oorlog bijna meteen ook het einde van het land. De Communistische partij koos uiteindelijk toch voor het nationalisme, en hadden lak aan het centraal bestuur in Moskou. Ondertussen werd de kreet voor onafhankelijkheid vanuit de minderheden steeds luider.

Gorbatsjov probeerde de opstanden in onder meer de Baltische staten nog met behulp van het leger de kop in te drukken, maar door de besparingen – perestrojka, weet u wel – weigerden legerofficiers de bevelen te volgen van Moskou.

Jeltsin

Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie was nabij, en in 1991 was het dan ook zover. Gorbatsjov was nog president van de Sovjet-Unie, maar had binnen de Communistische Partij plaats moeten ruimen voor Boris Jeltsin, die meteen ook de verkiezingen won om president te worden van de Russische Federatie (een deelstaat binnen de Sovjet-Unie).

In augustus werd een couppoging georganiseerd tegen het duo, op aansturen van enkele conservatieve regeringsleden. Boris Jeltsin kwam er het beste uit: door bovenop een tank te klimmen en zichzelf te presenteren als de leider die het land nodig had, slaagde hij erin het leger achter zich te scharen.

De Sovjet-Unie sleepte zich nog voort richting het einde van het jaar, maar tevergeefs. Op 8 december 1991 werd het akkoord van Bielowieza getekend door de leiders van de Russische Federatie, Wit-Rusland en Oekraïne: de Sovjet-Unie was verleden tijd, en op 25 december 1991 trad Michail Gorbatsjov af, als laatste president van de Sovjet-Unie.