In een nieuw beleidsdocument vraagt de Europese Unie aan haar lidstaten om zich voor te bereiden op een aanbodschok van Russisch gas. Ook wordt voorgesteld een plafond voor de gasprijzen in te voeren, een maatregel die herhaaldelijk op vergaderingen is verworpen.
Vraag en aanbod
Sinds vorige winter zijn de gasprijzen om verschillende redenen zeer hoog; het economische herstel na de coronacrisis, de lage gasreserves van sommige Europese landen, maar vooral ook de oorlog in Oekraïne. De vrees voor een onderbreking van de gasaanvoer uit Rusland heeft zijn weerslag op de energieprijzen.
Momenteel wordt gas verkocht op basis van termijncontracten: hierbij wordt de mogelijkheid van een stopzetting of inkrimping van de bevoorrading altijd als een risico beschouwd. Dit beïnvloedt de prijzen, hoewel er op elk willekeurig moment nog steeds gas naar Europa stroomt (in maart en april was de invoer zelfs hoger dan in de voorgaande maanden). Een totale stop van de invoer van Russisch gas, dat meer dan 40 procent van de Europese vraag vertegenwoordigt, zou hoe dan ook inslaan als een bom.
Dit vooruitzicht hebben wetgevers van ons continent sinds het begin van de Oekraïne-oorlog ongerust gemaakt. Zo heeft de Europese Commissie zich beraden over het leven na een Russische gasstop, blijkt uit een door Euractiv geraadpleegd ontwerp van een beleidsnota. Maar ook zonder die mogelijke stop, ziet de Commissie nog veel problemen de kop opsteken op energiemarkten. Daarom zou zij voorstellen de gasprijzen te beteugelen via de invoering van “een gereguleerde maximumprijs voor aardgas dat aan de Europese consumenten en bedrijven wordt geleverd”.
Twistpunt
Het is niet de eerste keer dat een dergelijk voorstel tot marktinterventie op tafel ligt. Frankrijk en Spanje hebben reeds prijsplafonds ingevoerd. En op verschillende Europese bijeenkomsten, zowel voor de oorlog als sinds de invasie, is dit onderwerp besproken. Maar het wordt verre van unaniem gesteund.
Zelfs binnen de Commissie lopen de meningen uiteen. De auteur van de tekst geeft toe dat er negatieve gevolgen kunnen zijn: “Een belangrijk negatief effect is dat wij de prijs vergeten als een belangrijke kennisgeving van de vraag naar gas in tijden van crisis. Een ander zeer belangrijk negatief effect is dat de aankondiging van een gasprijsplafond in tijden van nood leidt tot een vermindering van gasinjecties in de gasreserves op dit moment, hetgeen met alle middelen moet worden vermeden”.
Ook de Europese politiek is verdeeld over de maatregel. De liberalen zijn er doorgaans bijvoorbeeld tegen, maar onze premier, Alexander De Croo, is er voorstander van. Ook de Groenen zijn verscheurd: federale energieminister Tinne Van der Straeten was een van de eersten om het idee op tafel te leggen bij de Europese onderhandelingen. Michael Bloss, lid van het Europees Parlement, ook een Groene (Duitsland), is er echter categorisch tegen.
“Het aftoppen van de gasprijs is geen oplossing,” zei hij tegen Euractiv. Bloss is van mening dat we beter meer investeren in hernieuwbare energie; daardoor zullen de prijzen sowieso dalen. Een andere oplossing die hij aanwijst is de oprichting van een consortium van kopers, om groepsaankopen tussen landen te doen, zoals voor vaccins. Dit zou ook de prijzen doen dalen. Een dergelijke maatregel is echter ook al vele malen voorgesteld en herhaaldelijk verworpen, omdat er geen unanimiteit is.
Risico voor de voorraden
Een prijsplafond zou ervoor kunnen zorgen dat de leveranciers hun voorraden niet aanvullen, wat dus zou leiden tot te lage voorraden en nog hogere prijzen. “Als de regeringen een toekomstig prijsplafond aankondigen, hebben de bedrijven geen stimulans om de gasvoorraden aan te vullen, maar eerder om het omgekeerde te doen: het zou plotseling financieel zinvol zijn om de gasinjecties voor de reserves uit te stellen of zelfs de voorraden vandaag al uit te putten en het gas te verkopen terwijl de prijzen hoog zijn”, vertelde Lion Hirth, hoogleraar energiebeleid aan de Hertie School in Berlijn, aan Euractiv.
Dit zou dan contraproductief zijn voor Europa, dat koste wat kost vóór de winter zijn voorraden moet aanvullen om bevoorradingsproblemen te voorkomen, aangezien de EU het tegen het eind van het jaar zonder tweederde van de Russische gasinvoer wil doen. Uiteindelijk is het dus nog steeds onwaarschijnlijk dat het voorstel zal worden aangenomen.
“Aanbodschok”
In het beleidsdocument wordt de landen ook gevraagd zich voor te bereiden op een aanbodschok, mocht de invoer volledig stoppen. Als dit zou gebeuren, stelt het document een solidariteitsmechanisme voor om de middelen te verdelen “om essentiële diensten te kunnen verzekeren in de landen die het meest direct getroffen zijn”. Dit moet ook worden gekoppeld aan een prijsplafond op de groothandelsmarkten.
Is het waarschijnlijk dat Poetin van de ene dag op de andere alle leveringen zal stopzetten? De vraag blijft relevant, want de Russische autocraat lijkt steeds onberekenbaarder. Niettemin financieren de Europese gas- en olieaankopen de Russische oorlogsmachine voor 700 miljoen euro per dag; een aanzienlijke bijdrage voor een leger dat onder druk staat. Toch wil Europa zich het liefst zo snel mogelijk ontdoen van Russische energieproducten. Daarom zal de Commissie woensdag een gedetailleerd energieplan presenteren om een grotere onafhankelijkheid te bereiken.
(lb)