Bier maakt deel uit van de Belgische cultuur, maar ook in het buitenland wordt onze nationale drank gesmaakt. Daarom zijn hier 16 boeiende weetjes over bier. Om de volgende keer aan de toog eens mee uit te pakken?

1. Het oudste bekende recept voor bier is bijna 4.000 jaar oud

Bier werd niet voor het eerst in België, Duitsland of Tsjechië – vandaag allemaal populaire bierlanden – gebrouwen. We moeten zelfs heel ver in de tijd teruggaan, want het oudste bekende recept voor bier komt uit het oude Mesopotamië en is ontdekt in een 3.900 jaar oud gedicht op een stenen tablet. De eerste brouwers waren Sumeriërs, een volk waarvan gesteld wordt dat ze de eerste echte beschaving zouden geweest zijn.

Het recept werd in de jaren 80 vertaald en door een Amerikaanse brouwer gebruikt om het allereerste bier na te maken. Het zou volgens toenmalige bronnen amper 3,5% alcohol gehad hebben, en het smaakte vrij droog zonder enige bitterheid. Die bittere smaak hebben we in onze moderne bieren te danken aan hop, maar dat ingrediënt hadden de Mesopotamiërs nog niet. Hop zorgt er ook voor dat we bier langer kunnen bewaren, dus moest het eerste bier ook meteen na het brouwproces geconsumeerd worden.

Nog een interessant weetje: vermoedelijk produceerden oudere volkeren per ongeluk al duizenden jaren eerder bier, aangezien het een bijproduct van de landbouw was. Sommige bronnen durven zelfs stellen dat er plaatsen waren waar granen speciaal voor bier werden verbouwd, waardoor de vraag rijst wat er eerst was: brood of bier?

2. Egyptische piramides zouden ‘onder invloed’ van bier gebouwd zijn

Ook in het Oude Egypte werd al heel wat bier gedronken. Natuurlijk was het drankje nog steeds niet vergelijkbaar met het bier dat wij vandaag consumeren. Volgens de universiteit van Pennsylvania zouden de arbeiders die de piramides van Gizeh bouwden, in ruil voor hun werk zo’n vier tot vijf liter bier per dag gekregen hebben. De Egyptenaren waren ook van mening dat bier gezonder was dan het rivierwater van de Nijl.

Een loon in de vorm van bier is overigens niet vreemd. Heel wat volkeren zouden doorheen de geschiedenis bier als vergoeding gebruikt hebben. Zelfs vandaag gebeurt dat in zekere zin nog steeds. In heel wat moderne technologiebedrijven is het de gewoonte om op vrijdagnamiddag op kosten van de zaak een pintje te drinken.

3. Vandaag produceert China het meeste bier ter wereld

Hoewel we bier niet meteen met Azië associëren, is het toch China dat de grootste bierproducent ter wereld blijkt te zijn. In 2022 zouden de Chinezen meer dan 360 miljoen hectoliter bier gebrouwen hebben. De Verenigde Staten volgen op de tweede plaats met iets meer dan de helft van dat volume. Ook Brazilië en Mexico brouwen meer bier dan Europese landen. De grootste bierproducent van Europa is Duitsland met 87 miljoen hectoliter per jaar.

België komt in Europa op een verdienstelijke zesde plaats met 25 miljoen hectoliter bier in 2017. Wel valt op dat Nederland meer bier produceert dan België. Ook het Verenigd Koninkrijk, Polen en Spanje zijn iets grotere bierproducenten dan ons land.

4. Maar de grootste bierdrinkers wonen in Tsjechië

De Chinezen produceren dan wel het meeste bier, ze zijn ook met veel om het op te drinken. Wanneer we naar de bierconsumptie per persoon kijken, staat Tsjechië bovenaan de lijst. In 2022 dronk een gemiddelde Tsjech 184 liter bier.

In Europa volgen Oostenrijk en Litouwen de Tsjechen met iets minder dan 100 liter bier per persoon. Andere landen waar bewoners veel bier drinken, zijn Polen, Estland, Duitsland, Roemenië en Kroatië.

De enige echte outlier in de top 10 is Namibië. Hoewel China en de VS dus het meeste bier produceren, is van deze twee grootmachten geen sprake in de top 20.

5. In België blijft de consumptie van bier echter dalen

Ons land draagt dan wel de trotse titel van bierland, toch drinken we ieder jaar minder bier. Die trend is intussen al enkele decennia bezig. In 2022 dronken we allen samen nog 6,93 miljoen hectoliter bier, maar in 1996 bedroeg dat volume liefst 10,3 miljoen liter. De Belgische biermarkt krimpt al decennia.

De biersector ziet een aantal verklaringen voor deze negatieve trend. De vergrijzing van de bevolking zorgt ervoor dat meer consumenten al eens naar een straffer bier grijpen en zo minder pils en bijgevolg lagere hoeveelheden drinken. Ook het rookverbod heeft de consumptie van bier op café zeker geen goed gedaan. Uiteraard spelen ook de strengere alcoholcontroles op de weg een rol.

Een andere verklaring voor deze trend is dat we gewoon veel meer voor kwaliteit kiezen. Zo blijkt de dalende trend zich vooral bij de consumptie van pils door te zetten. Het aandeel van de abdijbieren en degustatiebieren neemt wel toe.

6. België is wel een van de grootste exportlanden van bier

Natuurlijk blijft bier wel een belangrijk exportproduct van ons land. In 2018 heeft België voor 1,98 miljard dollar aan bier geëxporteerd. Nederland doet met 2,11 miljard nog net iets beter. Mexico voert de ranglijst aan met een exportwaarde van 5,5 miljard dollar. Ons populairste bier in de internationale handel is uiteraard Stella Artois.

7. Het eerste blikje bier dateert al van 1935

De kans bestaat dat je vanavond naar de koelkast stapt en een blikje bier opentrekt, maar dat was voor 1935 ondenkbaar. Enerzijds was het een uitdaging om betaalbaar materiaal te vinden, zodat blikjes stevig genoeg zouden zijn om de druk te weerstaan. Anderzijds was er de perceptie bij de klant dat zo’n blikje de smaak van bier zou aantasten.

Kort na het einde van de Amerikaanse drooglegging kwam brouwer Krueger met de oplossing. De blikjes waren bijzonder stevig en langs de binnenkant geïsoleerd, zodat het metaal de smaak niet kon beïnvloeden. Ze kwamen toen nog met een vlijmscherpe priem om het blik te openen, want het handige lipje op onze hedendaagse blikjes werd pas in de jaren 60 uitgevonden.

Krueger deed vervolgens een rondvraag bij zijn klanten en kreeg erg positieve feedback. Meer dan 90% was van oordeel dat het bier in blikjes meer dan bier in flesjes smaakte zoals een frisse pint van de tap. Ook vandaag bestaat de perceptie nog steeds dat kwaliteitsbier niet in blik kan worden geserveerd, maar heel wat microbrouwerijen zeggen de flesjes toch vaarwel. In zo’n blikje zou het bier bijvoorbeeld langer vers blijven, aangezien het niet aan zonlicht wordt blootgesteld.

8. AB InBev is de grootste bierproducent ter wereld

De grootste bierproducent ter wereld is nog steeds in België gevestigd. Anheuser-Busch InBev levert vooral in de Verenigde Staten, Brazilië en Mexico. De populairste merken zijn het Belgische Stella Artois, het Amerikaanse Budweiser en het Mexicaanse Corona. De voorbije jaren produceerde de multinational telkens meer dan 500 miljoen hectoliter bier. In 2022 goed voor een omzet van 54 miljard dollar. Toch heeft het bedrijf nog steeds een zware schuldenlast, een restant van de overname van SABMiller. Door die aankoop werd AB InBev de absolute marktleider.

In Europa is Heineken echter de marktleider, en het Nederlandse bedrijf richt zich ook steeds meer op de Aziatische landen. In landen zoals China hebben ze intussen de smaak voor bier te pakken gekregen, wat ook verklaart waarom China Resources de op twee na grootste bierproducent ter wereld is. Zij brouwen onder andere Snow, vermoedelijk zelfs het meest verkochte biermerk ter wereld. China Resources had ooit een joint venture met SABMiller, maar na de overname door AB InBev gingen de Chinezen hun eigen weg. Intussen heeft Heineken een aandelenbelang in het bedrijf genomen om Snow buiten China te introduceren.

Andere grote bierproducenten zijn het Deense Carlsberg, het Amerikaanse Molson Coors Brewing, de Chinese Tsingtao Brewery Group, het Japanse Asahi en het Chinese Yanjing.

9. De termen ‘dubbel’ en ’tripel’ hebben niets met smaak te maken

Heb je jezelf ooit afgevraagd waarom het ene bier ‘dubbel’ heet en het andere ‘tripel’? Deze termen zijn uiteraard uit België afkomstig, maar hebben niets te maken met de smaak of de samenstelling van het bier. Vermoedelijk hadden monniken in abdijen vroeger een systeem nodig om vaten te onderscheiden en aan te duiden hoe zwaar het bier precies is. Bij een ‘dubbel’ bier wordt meer graan gebruikt, wat ook het suikergehalte verhoogt. En hoe meer suiker, hoe hoger het alcoholgehalte van het bier.

Daarom kregen deze vaten dus mogelijk het kenteken ‘XX’, om erop te wijzen dat er dubbel zoveel alcohol in zat. Dubbels zijn wel relatief lichte bieren met een alcoholpercentage van ongeveer 6%. De volgende in de rij is uiteraard de tripel, die doorgaans rond 8% alcohol bevat. Meestal kleuren tripels blond of goudkleurig, maar dat hoeft niet noodzakelijk zo te zijn. Er bestaan ook tripels die even donker als een dubbel zijn.

En tot slot is er ook nog ‘quadrupel’ bier, dat een alcoholpercentage van 10% of meer haalt. Door de aanwezigheid van nog meer suikers zijn deze bieren vaak zoet of vrij complex van smaak. Het zijn dan ook bieren waar je met mate van moet genieten.

10. De meeste bieren zijn bedoeld om snel mogelijk te consumeren

Wijnliefhebbers hebben doorgaans een kelder met flessen die enkele tot zelfs tientallen jaren oud zijn. Bij bier ligt dat iets moeilijker. Er zijn wel biersoorten die je een tijdje kunt bewaren en die nog zullen evolueren op de fles, maar de meerderheid is bedoeld om zo snel mogelijk op te drinken. Pils en witbier moeten eigenlijk binnen de zes maanden worden geconsumeerd, terwijl je blonde en donkere bieren (tripel, dubbel, stout) best binnen het jaar opdrinkt.

Ook de hoprijke bieren, zoals IPA’s, moet je al binnen de zes maanden consumeren. De bieren zullen zeker niet slecht worden, maar ze verliezen hun hoparoma. Zware bieren kan je wel enkele jaren in de kelder laten staan. Zorg er dan wel voor dat de bieren niet aan zonlicht worden blootgesteld. Geuze, kriek en oud bruin zijn bieren met een zure smaak, en deze mag je zeker tien tot twintig jaar bewaren. En wanneer wilde gisten aan het brouwsel zijn toegevoegd, zal bier nog hergisten op fles. Je mag het dan uiteraard ook meteen opdrinken, maar na enkele jaren zou de smaak wel een interessante evolutie moeten hebben doorgemaakt.

11. De naam ‘India Pale Ale’ komt van de Engelse kolonisten

Sinds enkele jaren is IPA weer een erg populaire bierstijl. De afkorting staat voor ‘India Pale Ale’, maar dat betekent niet dat deze biersoort in India is uitgevonden. Engelse soldaten en burgers moesten in de tijd van de kolonies vaak lange reizen per schip maken, en heel wat bier werd tijdens deze tocht slecht. De Engelsen wisten echter wel al dat sterkere bieren langer bewaren en dat ook de toevoeging van hop de bewaartijd kon verlengen.

Hoewel het verhaal nooit officieel kon worden bevestigd, zou zo de term ‘India Pale Ale’ voor hoprijke bieren ontstaan zijn. Ook de porter, nog een typisch Britse bierstijl, zou vaak naar de kolonie in India getransporteerd zijn.

12. Tijdens het Oktoberfest in München wordt 6 à 7 miljoen liter bier gedronken

Je zou het de grootste braspartij ter wereld kunnen noemen, maar het Oktoberfest in München is een waar fenomeen in de bierwereld. Gedurende ongeveer twee weken wordt daar 6 à 7 miljoen liter bier gedronken. Dat is ruim een half miljoen liter per dag. Er komen dan ook meer dan zes miljoen mensen naar het evenement dat doorgaans in de laatste week van september begint. Daar zijn natuurlijk ook heel veel toeristen bij.

13. In Duitsland zijn veel bieren volgens het ‘Reinheitsgebot’ gebrouwen

Wanneer je in Duitsland een flesje bier koopt, kan je soms nog op het etiket zien dat het bier volgens het ‘Reinheitsgebot’ is gebrouwen. Dat heeft te maken met een reglement dat in de zestiende eeuw voor het eerst werd ingevoerd. Het bier mag dan enkel gerst, water en hop bevatten. Kruiden en vruchten zijn dus ook uitgesloten.

Enerzijds moest de wet ervoor zorgen dat tarwe en rogge niet voor bier zouden worden gebruikt, aangezien deze granen voor de productie van brood moesten dienen. Anderzijds was het ook een manier om de Duitse markt tegen import te beschermen, aangezien veel buitenlandse bieren niet volgens dit gebod gebrouwen zijn. In het begin van twintigste eeuw verspreidde de wet zich over heel Duitsland, tot het Europese Hof zich er in de jaren 80 mee moeide.

Een uitzondering op de regel was overigens het beroemde ‘Weizenbier’, dat voor 50% uit tarwe bestaat. Al was dat bier aanvankelijk een privilege van de hertog. Ons Belgische witbier is hiervan afgeleid, ook al is dit niet hetzelfde. De Duitsers mochten enkel graan, hop en water gebruiken, terwijl de Belgen vaak ongemoute tarwe in combinatie met ingrediënten zoals koriander of sinaasappel gebruiken. Dat verklaart ook meteen het smaakverschil.

14. De verkoop van alcoholvrij bier blijft jaar na jaar toenemen

Hoewel de bierconsumptie in België dus al jaren niet meer stijgt, wordt er wel meer bier zonder alcohol verkocht. Sinds 2016 is het segment van bieren met weinig of geen alcohol met vijftig procent gegroeid. Binnen deze categorie zijn het voornamelijk de speciaalbieren die een sterkere verkoop kennen, in tegenstelling tot alcoholvrije pils. Ook in andere landen groeit de vraag naar alcoholvrij bier.

De verklaringen moeten we natuurlijk niet ver zoeken. Die variëren van meer alcoholcontroles tot de trend van een gezondere levensstijl. Maar volgens Marc Oliver Huhnholze, woordvoerder van de Duitse brouwersunie, is noodzaak niet langer de enige verklaring. “De kwaliteit van alcoholvrije bieren is sterk verbeterd. Consumenten vonden vroeger dat deze dranken weinig smaak en pit hadden.”

Behalve alcoholvrije bieren komen er ook meer bieren met een erg laag alcoholgehalte op de markt. Ook veel craft breweries streven ernaar om bier met zo min mogelijk alcohol te produceren.

15. Het aandeel van ambachtelijke brouwerijen groeit gestaag

Ondanks de enorme hoeveelheden bier die grote spelers produceren, groeit het aandeel van ambachtelijke brouwerijen op de markt. In de Verenigde Staten was bier uit niet-industriële brouwerijen vorig jaar al goed voor 13,2% van de totale markt.

Eind 202 waren er in de Verenigde Staten al meer dan 9.500 ambachtelijke brouwerijen actief. Ook in ons land neemt het aantal brouwerijen door de opmars van ‘craft beer’ opnieuw toe.

16. De Belgische biercultuur is UNESCO Werelderfgoed

Hoewel de rest van de wereld meer dan ooit de smaak voor bier te pakken heeft gekregen, zal het brouwsel voor altijd een speciale band met België behouden. Enkele jaren geleden is onze biercultuur uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Het gaat om immaterieel erfgoed, dus wijst het vooral op de betekenis die bier in ons kleine landje historisch heeft gekend.

België zal daardoor altijd wel een beetje het centrum van de bierwereld blijven. Getuige daarvan is ook het feit dat veel buitenlandse brouwers op hun etiketten vermelden dat ze ‘Belgian Style Beer’ hebben gebrouwen. Bier dat ‘Belgisch’ smaakt, wat dat ook precies moge betekenen …

(kg)