De feiten: Luchtafweergeschut kan niet werken zonder munitie. Duitsland bezit de munitie, maar moet goedkeuring krijgen van Zwitserland om voorraden de exporteren. Zwitserland stelt echter zijn veto.

• De munitie is al in Duitse handen, maar werd oorspronkelijk gemaakt in Zwitserland, door het intussen overgenomen bedrijf Oerlikon-Bührle. Als onderdeel van het contract destijds, mag Zwitserland zijn veto stellen als de 35-millimeter kogels worden doorverkocht of gedoneerd. De vraag van de Duitse minister van Defensie, Christine Lambrecht, om de kogels te mogen doneren aan Oekraïne, viel op koude stenen in Bern.
• Aan de basis ligt de Zwitserse neutraliteit. In 1815 werd in het Verdrag van Parijs opgenomen dat Zwitserland niet zou deelnemen aan conflicten. De lijn wordt ook doorgetrokken naar het leveren van steun aan conflicten, zoals nu in Oekraïne gebeurt.
• Eenzelfde situatie speelde zich al af in mei, toen Denemarken 25 Mowag Piranha IIC-pantsergevechtsvoertuigen wou leveren aan Oekraïne. Ook Mowag is een Zwitsers bedrijf, en de overheid hield de levering tegen.

Onderliggend: Duitsland zit nu wel met een groot probleem, en vindt nergens munitie voor de Gepards. Ook voor België heeft het Zwitsers embargo gevolgen, moest de Belgische regering van plan zijn zwaarder materieel naar Oekraïne te sturen.

• De Gepards werden oorspronkelijk enkel gebruikt door Duitsland, Nederland en België. Door de hoge kosten werden ze echter al snel uitgefaseerd en verkocht, onder meer aan Jordanië, Brazilië, Qatar en Roemenië.
• Duitsland klopte ook al aan bij Brazilië voor munitie, maar ook dat land (toen nog onder leiding van president Jair Bolsonaro) weigerde munitie te leveren. Eerder kocht Duitsland wel al kogels op in Noorwegen, waar het bedrijf Nammo nog deze munitie maakt. Toch lijkt het niet dat dit bedrijf op korte tijd de productie kan opschalen, en ook bij andere landen lijkt de kans klein dat er nog veel 35mm-kogels te verkrijgen zijn. Dat landen als Jordanië of Qatar snel te hulp zullen schieten, valt eerder te betwijfelen. Naar verluidt zou Griekenland wel nog 35-mm kogels op stock hebben, maar dan houdt het op.
• Ook voor België is dit alles slecht nieuws. De 55 Gepards van Defensie werden destijds verkocht aan OIP, een bedrijf uit Oudenaarde dat legermateriaal opkoopt, moderniseert en terug verkoopt. 38 Gepards staan nog op stock, klaar om opgekocht te worden. Na enkele honderden uren werk kunnen ze dan afgeleverd worden. Moest België van plan zijn de Gepards op te kopen om aan Oekraïne te leveren, bestaat de kans dat er simpelweg te weinig kogels op voorraad zijn.
• Ook de Deense situatie, met de Mowag Piranha IIIC’s, is geen goed nieuws. België beschikt zelf namelijk over 138 Piranha’s, die tegen 2025 worden vervangen door de Franse Griffon-voertuigen. Cd&v-Kamerlid Hendrik Bogaert stelde eerder al voor dat moest bekeken worden of die contracten met Frankrijk niet konden worden versneld, zodat verouderd Belgisch materiaal, zoals de Piranha’s, aan Oekraïne konden worden gedoneerd. Het Zwitserse embargo is een streep door deze rekening.

Hoe moet het nu tussen Zwitserland en Duitsland? De beide landen gunnen elkaar het licht niet meer in de ogen.

• Duitsland ijvert om de deal met Zwitserland toch rond te krijgen. Zo voerde minister Lambrecht al het argument aan dat de Gepards enkel gebruikt zouden worden voor defensieve middelen, namelijk het neerschieten van Russische kruisraketten en Shahed-kamikazedrones, die schade berokkenen aan de Oekraïense energie-infrastructuur. Ook dit argument verwerpt Zwitserland.
• “Voor een keer heeft Zwitserland gelijk”, zo tekende Financial Times op bij Thomas Borer, de voormalige Zwitserse ambassadeur in Duitsland en architect van de huidige neutraliteitswetten. “Het is duidelijk dat wapens leveren aan een land in oorlog ingaat tegen de beginselen van de Zwitserse neutraliteit. Duitsland mag Zwitserland niet in deze positie duwen”, klonk het.
• Ook in Duitsland is men niet te spreken over de gang van zaken. Zo opperen verschillende politici, waaronder Marcus Faber, parlementslid voor de FDP en lid van het Defensiecomité, dat Duitsland dan maar alle wapendeals met Zwitserland moet heroverwegen.

“Wie geen munitie wil leveren aan een belegerd land, kan geen geloofwaardige leverancier zijn voor munitie aan ons. Als Zwitserland weigert Oekraïne te helpen, dat moeten wij om veiligheidsredenen ook niets meer halen uit Zwitserland.

Marcus Faber, Duits parlementslid voor FDP

Dit lokte dan weer reactie uit in Zwitserland. “Duitsland respecteert Zwitserland niet als neutraal land”, fulmineerde Marco Chiesa, leider van de nationalistische Zwitserse Volkspartij, in een interview met het dagblad Tages-Anzeiger.

(mah)