De zomerslaap van de Wetstraat is voorbij: zoveel is zeker. Met luide trom kondigt minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) haar ambities aan.

De federale regering De Croo kan vol aan de bak: de Franstalige socialisten hebben hun blauwdruk voor de pensioenhervorming gepresenteerd, met een fors mediaoffensief aan beide kanten van de taalgrens. Het is duidelijk, na weken aandringen om de plannen binnen de regering te agenderen, wacht men niet langer: het moet voor de grootste regeringspartij nu op tafel. Inhoudelijk zijn de plannen helemaal op maat van de PS-achterban geschreven, vooral de betaalbaarheid lijkt problematisch. Voor de liberalen, en zelfs voor CD&V, wordt dit moeilijk om te aanvaarden. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez reageert al vernietigend.

In het nieuws: Karine Lalieux (PS) is overal.

De details: Boem, paukeslag: de rode herfst is aangebroken?

• De pensioenplannen van Karine Lalieux waren de afgelopen week zowat het monster van Loch Ness: iedereen was er wat bang van, sommigen hadden zelfs al een stukje gezien, of er horen over praten, en vooral, vriend én vijand wilde ze nu toch eens echt zien opduiken.
• Het feit dat in de vakpers bovendien verscheen dat Lalieux deze week zou komen met haar plannen (eerst was donderdag voorzien), maakte de liberalen in de regering extra kregelig: waarom moesten ze dat daar plots gaan lezen?
• Het was nochtans een koekje van eigen deeg voor Open Vld. Immers: al weken vroeg de PS om de plannen van Lalieux ook te agenderen op de ministerraad van Vivaldi. Die is al erg lang niet meer bijeen geweest, waardoor de groepssfeer duidelijk zakte. En terwijl de Franstalige socialisten dus aandrongen op een bijeenkomst en interne discussie over de plannen, kwam plots Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert in zijn rentree-interview met eigen pensioenplannen, twee weken geleden nu.
• Dat maakte dat het vertrouwen bij de PS in hun regeringspartner behoorlijk ver zoek was, de afgelopen dagen. De communicatie tussen de hoofdkwartieren verliep stroef. En nu kiest de PS dus toch voor de vlucht vooruit: plannen op tafel, zonder dat de regeringspartners die overigens dus op voorhand hadden kunnen inkijken.

Ten gronde: De PS-minister heeft veel concrete ideeën, alleen niet over hoe ze betaald moeten worden.

• Het mediaplan van Lalieux zat goed gebalanceerd ineen: Het Laatste Nieuws en Le Soir, De Tijd en L’Echo, en VRT en RTBF, zo werd netjes alles afgedekt en het veld bezet vanmorgen.
• De boodschap was telkens dezelfde: “Niet je leeftijd, maar het aantal jaren dat je gewerkt hebt, doet er voortaan toe”, loopbaanduur als enige toekomstig criterium dus. Dat is vooral voor arbeiders, mensen die vanaf hun 18 jaar al gewerkt hebben, goed nieuws: eens je 42 jaar gewerkt hebt, kan je met pensioen. Op je 60ste dus al, als je vroeg begonnen bent. Meteen komen 6.000 mensen per jaar in aanmerking om sneller met pensioen te gaan.
• Maar moesten de pensioenplannen niet net mensen langer aan het werk houden? Wel, daar heeft Lalieux twee maatregelen voor klaar: er komt een pensioenbonus bij, voor mensen die langer werken. En het deeltijds pensioen wordt aantrekkelijker.
• Dat is een terugkeer naar het ‘oude’ beleid: de pensioenbonus bestond, maar werd afgeschaft door de regering Michel. De vraag is of 100 euro netto per maand volstaat. In het verleden pleitte onder meer Frank Vandenbroucke (Vooruit) net voor een hogere bonus, om een echt effect te hebben.
• Daarnaast is er het fameuze minimumpensioen. Dat stond al in het regeerakkoord, maar nu verhoogt Lalieux het in haar plannen naar 1.500 euro netto, niet bruto, zoals de liberalen het altijd lazen. En vooral: de criteria om er recht op te hebben, liggen niet hoog: je moet 10 jaar minimum gewerkt hebben, op een carrière van 30 jaar.
• Daarmee kiest ze dus voor de socialistische lezing: dit voorstel mag gelden als het openingsbod. En misschien wel het meest opvallend: er zit geen enkele oplossing voor de betaalbaarheid bij. Want doelbewust brengt Lalieux haar plannen over de tweede pijler van de pensioenen (de aanvullende pensioenen via bedrijfskassen) niet in haar voorstel van vandaag.
• Die plannen bestaan nochtans en zijn behoorlijk helder: door gunstige fiscale regimes verliest de overheid zo’n 2 miljard aan inkomsten per jaar door de tweede pensioenpijler (volgens het Planbureau volgens cijfers van 2018). Zeker de hoogste inkomens profiteren hier optimaal van. De PS wilde al langer daarin “corrigeren” om de pensioenen voor iedereen betaalbaar te houden, maar die kaart legt Lalieux vandaag dus niet op tafel.
• Bewust. In de plannen kijkt men enkel naar de verhoging van de werkzaamheidsgraad naar 80 procent (de utopie die ook als ambitie in het federaal regeerakkoord staat), om alles straks te kunnen betalen. Maar hoe men precies 80 procent van de actieve bevolking ook aan de slag zal laten gaan (het is nu 70 procent voor België), dat is een raadsel: ook Pierre-Yves Dermagne (PS) als minister van Werk maakte dat nog niet concreet.
• Door van de tweede pijler te blijven, en de plannen in hun geheel te presenteren zonder een financiering, verschuift men bij de PS die verantwoordelijkheid naar heel de regering: in plaats van iets te geven dat zowat iedereen kan afschieten, laat men het gewoon open. Lalieux laat “de uitwerking van de tweede peiler aan de sociale partners”, is het tactische zinnetje. Vakbonden en werkgevers kunnen het dus oplossen, maar die gaan uiteraard hun eigen fiscale voordelen niet afschaffen.

De reacties: Het belooft niet veel goeds.

• Vanochtend zit de federale kern bijeen, om de agenda’s voor de komende weken op te maken, en te kijken hoe de discussie zal lopen. Bij het binnengaan waren er een paar karige reacties.
• Van bij de Vlaamse groenen kreeg Lalieux voorzichtige steun: Groen-vicepremier Petra De Sutter was gematigd, en wees erop “dat veel van de plannen in het regeerakkoord staan”.
• Bij de Vlaamse liberalen is het voorlopig doodstil. Aan Franstalige kant was er vanmorgen wel David Clarinval (MR), die meteen, als minister van Middenstand, de eigen winkel verdedigde: “Er is veel te weinig aandacht voor de zelfstandigen, en er is geen gelijkschakeling van pensioenen van ambtenaren en zelfstandigen”, zo stelde die voor de Wetstraatpers.
• Die reactie loopt erg gelijk met die van Unizo, de middenstandsvereniging. Topman Danny Van Assche “ziet niet hoe dit de vergrijzing aanpakt”. “Sneller vervroegd pensioen zal de krapte op arbeidsmarkt niet aanpakken. We missen ook de harmonisering van ambtenarenpensioen.”
• Later op de voormiddag deed MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez daar een forse schep bovenop. In Le Soir haalde hij vernietigend uit. Over de manier van werken is hij niet te spreken: “Zo’n voorstellen presenteren in de pers, zonder intern overleg, dat is niet ernstig. We zijn hier niet meer in het Brussels schepencollege“, schoot Bouchez naar Lalieux, die schepen was in Brussel voor haar job als minister.
• “Dit houdt op geen enkele manier rekening met de begrotingstabellen. Men spreekt nu van 1,2 miljard meerkost, terwijl wij op 300 tot 400 miljoen zaten. (…) Wij wilden een hervorming die het systeem duurzamer maakt. Daar zijn we erg ver van. Met deze hervorming moeten we binnen 3 à 4 jaar weer aan tafel“, stelde Bouchez.
• Opvallend genoeg was het ook CD&V, met vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V), die zich roerde vanmorgen, voor de micro’s van de VRT, VTM en Belga:
  • “Ik stelt mij toch veel vragen bij de betaalbaarheid.”
  • “Ik heb nog geen plannen gekregen of gelezen, ik moet reageren op wat is verschenen, dat is toch een beetje vreemd.”
  • “Dit is met een rode stylo geschreven. Maar we moeten vermijden dat ook de factuur rood zal zijn.”
  • “De doelstelling moet zijn: ‘hoe kunnen we mensen langer aan het werk houden‘, terwijl er in de plannen nu mensen vroeger kunnen vertrekken, of een bonus kunnen krijgen”.
• Tegelijk waren de specialisten in Vlaanderen, met onder meer professoren Ive Marx (UAntwerpen) en Stijn Baert (Ugent) bijzonder kritisch op Twitter, met name over de (on)betaalbaarheid van de plannen. Zeker het debat over de centen, op lange termijn, met name in de Vlaamse publieke opinie, lijkt Lalieux maar moeilijk te gaan winnen.
• Want vanuit de oppositie staat de N-VA klaar om op die kritiek te duwen: “Met de vergrijzing in het verschiet, dient een pensioenplan twee zaken na te streven: de betaalbaarheid beschermen en werken meer doen lonen. Het onverantwoorde plan van Lalieux gaat tweemaal de verkeerde richting uit”, zo reageerde Bart De Wever (N-VA) vanmorgen al.

De essentie: Vivaldi gaat naar een onvermijdelijke clash.

• De PS legt met de plannen van Lalieux nu de kaarten op tafel: het gaat om een stevig linkse hervorming van de pensioenen. Daarmee willen de Franstalige socialisten, na de coronacrisis, niet langer de sociaal-economische discussie binnen de regering uit de weg gaan.
• De vraag wordt hoe de partners gaan reageren. Zeker Vooruit, met vicepremier Frank Vandenbroucke, krijgt daarbij een cruciale rol. In het (verre) verleden was hij als minister van Sociale Zaken erg begaan met de betaalbaarheid van het federale systeem op lange termijn. Maar tegelijk is hij een absolute specialist op vlak van pensioenen.
• En zijn positie, maar ook die van zijn partij, lijkt opgeschoven: onder Conner Rousseau (Vooruit) is er geen sprake van dat de belofte van de 1.500 euro nu uitgehold zou worden. Alles wijst erop dat de Vlaamse socialisten wel degelijk een bondgenoot van de PS gaan zijn.
• Daartegenover staat het blok van de liberalen, zeker aan Vlaamse kant is er grote huiver voor de plannen. De CD&V, die op vlak van de arbeidsmarkt beweging wil, lijkt zich vanuit de Vlaamse regering aan te sluiten bij dat blauwe blok: het moet allemaal wel betaalbaar zijn, het moet wel realistisch zijn.
• Zeker de doelstelling van ’80 procent werkzaamheidsgraad’ frustreert hen: vanuit de Vlaamse regering staat Hilde Crevits (CD&V) te trappelen om een eigen beleid te kunnen ontwikkelen, maar voorlopig beweegt de PS niet in hun richting.
• Anderzijds kunnen de christendemocraten wel proberen de brug te maken tussen liberalen en socialisten. “Joachim Coens moet zowat de enige Vivaldi-voorzitter zijn die nog met iedereen spreekt“, zo stelt een bevoorrechtte waarnemer in de Wetstraat. “Wij zullen alles doen wat we kunnen om iedereen bijeen te houden, en bij de les”, is op de Wetstraat 89, het CD&V-hoofdkwartier, met duidelijk zelfvertrouwen te horen.
• De pensioenen zijn na vanmorgen zo wel uitgegroeid tot de eerste grote lakmoesproef voor de cohesie in de regering, die begin september al open en bloot op tafel ligt. De begroting en de fiscaliteit moeten volgen, ook al probeert men dat laatste nu al wat naar achter te schuiven: ook daar komen onvermijdelijk de discussies naar boven, als het aan de PS ligt.

Komt daar nog bij: De schermutselingen aan Franstalige kant tussen MR en Ecolo gaan maar door.

• Het blijft er bovenarms opzitten tussen de MR en Ecolo, over de kernuitstap. Vanmorgen is het de beurt aan Ecolo-parlementslid Samuel Cogolati, om terug te schieten.
• Immers, oud-minister van Energie Marie-Christine Marghem (MR) kwam zich deze week fel moeien in het energie-debat. Zij berekende netjes, als lid van de meerderheid nochtans, dat die kernuitstap per gezin en per jaar liefst 91 euro netto zou gaan kosten.
• Dat lokt bij Ecolo felle reacties uit: “Dit is de frustratie van een voormalig minister die zelf volledig gefaald heeft op vlak van haar energiepolitiek”, zo stelt Cogolati aan La Dernière Heure.
• “Ik viel van mijn stoel. Het is toch te gek voor woorden dat wij nu lessen gaan krijgen van een ex-minister die een grap heeft gemaakt van haar beleid. Dat is de Belgische ziekte: 20 jaar heeft men het dossier naar achter geduwd, zodat wij het nu op vier jaar moeten oplossen, wat men in vier legislaturen had kunnen doen”, zo sneert Cogolati.
• En hij gaat nog verder: “Wij zijn nu al efficiënter op twaalf maanden dan zij op vier jaar. En hoe verbazend ook dat de MR plots het klimaat als thema ontdekt, als het over kerncentrales gaat, terwijl ze een paar weken geleden bij de overstromingen elke link met klimaatopwarming ontkenden.”
• Vraag is of dit soort oorlogsverklaringen het dossier verder helpt: het opbod tussen Georges-Louis Bouchez (MR) en Jean-Marc Nollet (Ecolo) op Twitter over de kernuitstap vorige week, was ook al symptomatisch. Het dossier is zo steeds meer emotioneel geladen aan het worden voor Vivaldi.

Op de agenda: Vandaag komt 3M langs in de PFOS-commissie van het Vlaams Parlement.

• De afgelopen zittingen van de parlementaire onderzoekscommissie rond de PFOS-vervuiling in het Vlaams Parlement brachten een stoet experts, die elk voor een stuk vanuit hun agenda toelichting gaven.
• Daarbij niets wereldschokkend, integendeel. De ergernis over de houding van sommige milieuadvocaten en hun wel erg voorspelbare stellingen was binnen de meerderheid hoorbaar.
• Maar vandaag kan daar verandering in komen: het is 3M zelf, de hoofdrolspeler in het drama, die langs komt. Daarbij is het uitkijken naar de kritische vragen van de oppositie én meerderheid. En vooral: is het Amerikaanse bedrijf bereid om duidelijke tekst en uitleg te geven?

Opgevallen: De verzuring tussen minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) en de Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA).

• De scherpe uitval van Bart De Wever (N-VA) gisteren, naar de minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) is niet zonder tegenreactie gepasseerd. Bij de CD&V-top vroeg men zich gisteren af “wat De Wever dan wel gegeten had als ontbijt”, nadat hij in De Ochtend zich zo hard opstelde.
• De Wever ergerde zich daar zeer openlijk aan de povere kwaliteit van het Ministerieel Besluit over het nachtleven, dat in feite toelaat dat cafés en discotheken terug open kunnen, als ze een ‘privé-event’ organiseren.
• “Dat Ministerieel Besluit van mevrouw Verlinden deugt niet. Een jurist zou moeten weten dat de letter van de wet telt”, zo stelde hij. En nog meer: “Het naleven van MB is onmogelijk. Men is er na anderhalf jaar nog nooit in geslaagd om één fatsoenlijk MB af te leveren”
• Overigens kwam gisteren uit Gent eenzelfde boodschap: “Wij gaan dat MB gewoon volgen, en dus gaan wij niet controleren in de cafés. Als de minister dit toelaat, waarom zouden wij dan ingrijpen?”, zo stelde burgemeester Mathias De Clercq (Open Vld). Ook hij wil niet weten van ‘danspolitie’.
• Maar Verlinden zelf liet niet over zich heen lopen. “De beslissingen rond de versoepelingen worden genomen in het Overlegcomité. Wij hebben dit daar grondig doorgesproken, en Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) is daar aanwezig. Verlinden zelf wees er fijntjes op dat “ook het kabinet van Jambon die teksten van het MB op voorhand naleest”. “Er konden opmerkingen gemaakt worden, met betrekking tot de dansfeesten, maar die zijn er vanuit die hoek niet gemaakt.”
• Over de uitval van De Wever was ze bijzonder duidelijk: “Dit is een persoonlijke aanval, en dat is niet de manier waarop ik aan politiek doe.”
• “Mevrouw Verlinden ziet in alles een persoonlijke aanval. Het wordt tijd dat ze leert hoe politiek werkt. Slecht wetgevend werk is gewoon slecht wetgevend werk”, is de droge reactie bij een N-VA-bron.
• Bij CD&V wijst men er dan weer op dat “Verlinden De Wever blijkbaar heel zenuwachtig maakt in zijn eigen kieskring”. “Hij is het duidelijk niet meer gewoon om sterke tegenstand te krijgen.”

Met bijdragen van Emma Maréchal