Een video-opname waarin Emmanuel Macron, Boris Johnson, Mark Rutte en Justin Trudeau tijdens de voorbije NAVO-top de draak steken met het optreden van president Trump, zonder daarbij zijn naam te noemen, heeft ondertussen de ronde van de wereld gedaan.

De video zorgt zowel binnen als buiten de VS voor veel leedvermaak, maar de kans dat Trump dit zomaar aan zich voorbij laat gaan is klein. Vooral zijn irritatie met de Franse president Macron lijkt een point of no return te hebben bereikt. Nieuwe dieptepunten in de Europees-Amerikaanse relaties volgen elkaar steeds sneller op.

Laatste voorbeeld is de GAFA-taks van 3% die Frankrijk unilateraal oplegde aan de VS, bij gebrek aan steun van andere landen. Dat leidde tot een onmiddellijke reactie van Washington, dat later deze maand heffingen van 100% wil invoeren op Franse producten als champagne, kaas en handtassen.

Appellate Body van de WTO wordt verlamd

De volgende datum die nu van belang wordt, is 11 december. Op die dag vervalt namelijk het mandaat van twee rechters die zetelen in de Appellate Body van de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Dat is het orgaan dat geschillen tussen lidstaten beslecht.

Die Appellate Body heeft normaal 7 rechters, maar omdat de VS nu al jarenlang weigeren de benoeming van nieuwe rechters goed te keuren, zetelen er momenteel nog drie. Dat is het absolute minimum om tot een uitspraak te komen. Vermits op 11 december het mandaat van twee van die drie rechters vervalt, komt die Appellate Body tot stilstand. Dat betekent dat 10 hangende geschillen geblokkeerd worden, naast de geschillen waarin nog beroep kan worden aangetekend.

Wanneer geen neutrale arbiters beschikbaar zijn om handelsgeschillen te beslechten gaan die gewoon terug naar de lidstaten zelf. De EU heeft reeds stappen gezet om bilaterale arbitrage mogelijk te maken. Akkoorden zijn er voorlopig enkel met Noorwegen en Canada.

Ontbinding van bestaande wereldhandelsorde dreigt

Het belangrijkste gevolg van deze ganse saga is waarschijnlijk dat bij gebrek aan een WTO-arbitragecommissie de VS de vrije hand krijgen om hun handelspolitiek tegenover China [en anderen] zelf te bepalen.
Volgens de Duitse denktank Stiftung Wissenschaft und Politik (SWP) ‘riskeert de WTO de grootste crisis sinds haar oprichting in 1995. Het probleem zou zelfs de ontbinding leiden van de bestaande wereldhandelsorde tot gevolg kunnen hebben’. 

De unilaterale beslissing van de Fransen en de Amerikaanse reactie bewijst de nood aan een internationale oplossing. Kolossale uitdagingen als de klimaatwijziging, handelsoorlogen, cyberhacking en -spionage zijn grensoverschrijdend en vergen een gecoördineerde aanpak. Maar als internationale organen buitenspel worden gezet, dreigt enkel chaos.