De cijfers: een jaar waarin hernieuwbare energie belangrijke drempels overschreed.

De grootste bron van elektriciteitsvoorziening in de EU

• Dat blijkt uit een dinsdag gepubliceerde studie van de denktank Ember. Dit is de eerste keer dat wind en zon, gas hebben ingehaald bij de productie van elektriciteit in Europa, na een bijna gelijkspel in 2021 (19,1 vs 19,16 procent). In 2022 produceerden zon (7,3 procent) en wind (15 procent) 22,3 procent van de elektriciteit in de EU (623 TWh), gas 19,9 procent.
  • Steenkool stijgt tot 16 procent. In 2020 was dat minder dan 13 procent. Fossiele brandstoffen produceerden samen 36 procent van de energie in de EU (1.104 TWh), nog altijd meer dan zon en wind samen. Maar de kloof wordt geleidelijk kleiner.
• Dit is ook de eerste keer dat wind- en zonne-energie het beter doen dan kernenergie, die goed is voor 21,9 procent van de elektriciteitsproductie (25,4 procent in 2021).
• In haar berekeningen groepeert de organisatie kernenergie en waterkracht. Samen produceerden de twee 32 procent. Dit is een sterke daling ten opzichte van 2021, toen deze twee bronnen nog meer dan 37 procent van de elektriciteit genereerden. De oorzaak: “de ergste droogte in 500 jaar”, waardoor kerncentrales en dammen werden getroffen. De Franse nucleaire vloot, de grootste van Europa, die een deel van het jaar voor de helft is stilgelegd, is ook verantwoordelijk voor deze productiedaling (69 procent van de verantwoordelijkheid om precies te zijn), evenals de definitieve sluiting van de Duitse reactoren (27 procent).
  • Dit was een kans voor hernieuwbare energiebronnen om door te breken. Volgens Ember werd deze productiedaling voor vijf zesde gedekt door wind, zon (deels door de hittegolven van vorig jaar) en een verminderde vraag, en voor één zesde door steenkool (en gas, maar veel minder dan steenkool, vanwege de prijsexplosie in de zomer).

In België

• België volgt het Europese gemiddelde niet. Kernenergie blijft met 46,66 procent van de energieproductie veruit de belangrijkste bron. Dit wordt gevolgd door gas met 24,44, zon met 7,77 en wind met 12,76 procent (20,50 procent voor beide, minder dan gas en kernenergie). En 0 procent voor steenkool.

Kernenergie verliest wereldwijd aandeel

• Dit is ook een primeur. Volgens de BP Statistical Review 2022 (gepubliceerd medio 2022 en die kijkt naar energieproductie en -verbruik in 2021), een rapport dat de afgelopen dagen door Belgische wetenschappers en politici op Twitter werd gedeeld, overtrof de productie van groene energie (wind en zon) de productie van kernenergie in 2021.
• Rekening houdend met de elementen van het Ember-rapport over 2022 (daling van de nucleaire productie, proliferatie van hernieuwbare energie) kan men ervan uitgaan dat de kloof, op wereldschaal, het afgelopen jaar nog groter is geworden.

Sterke daling van de vraag naar fossiele brandstoffen in 2023

In de toekomst: naar een daling van de vraag naar gas en steenkool met 20 procent.

• Ember denkt ook na over de energiesituatie in 2023 en ziet het gas- en steenkoolverbruik voor elektriciteitsopwekking met 20 procent dalen (tot 28,8 procent). Dit zou een laagterecord zijn. Tegelijkertijd zal de productie van wind- en zonne-energie naar verwachting met nog eens 20 procent toenemen (tot 26,8 procent). De dammen zijn naar verluidt weer op een normaal niveau en de meeste Franse reactoren zijn weer opgestart, waardoor de productie kan worden verhoogd.
• Dit is goed nieuws voor de energiecrisis in Europa. Als de vraag inderdaad zo sterk daalt, valt te verwachten dat de gasprijs niet opnieuw zal stijgen en verder zal dalen. Vooral omdat blijkt dat de reserves eind januari veel voller zijn (73 procent) dan in andere jaren. Bij een daling van de vraag zullen ze nog gemakkelijker bij te vullen zijn (nog een potentieel neerwaarts effect op de prijs).

Grote afhankelijkheid van het buitenland

De achtergrond: Ondanks de belofte van onafhankelijkheid door hernieuwbare energie blijft Europa sterk afhankelijk van buitenlandse bronnen.

• De wind waait, de zon schijnt… deze twee energiebronnen hoeven niet geïmporteerd te worden, in tegenstelling tot fossiele brandstoffen. Bovendien kunnen de betrekkingen met de exporteurs van fossiele brandstoffen snel veranderen, zoals de nasleep van de oorlog in Oekraïne heeft aangetoond, waardoor de vrees voor de energievoorziening is toegenomen.
• Maar het is nog steeds nodig om te weten hoe ze in energie kunnen worden omgezet. Dit gebeurt door middel van windturbines en zonnepanelen… die natuurlijk geproduceerd moeten worden. En hier heeft China het overgrote deel van het productieproces in handen, zoals deze infographic van Visual Capitalist laat zien:

• Bij de productie van windturbines is de dominantie minder overweldigend, maar de kloof blijft groeien, zoals blijkt uit een studie van S&P Global. Chinese windturbines zijn gewoon goedkoper, waardoor de Chinese producenten de concurrentie uiteindelijk zouden kunnen verdringen. Een vrij klassiek Chinees bedrijfsmodel.
• Dan is er nog de grote kwestie van de intermitterendheid van hernieuwbare energiebronnen. Hier komen batterijen in beeld om de kloof te overbruggen als de vraag groter is dan het aanbod. Maar ook voor de productie van batterijen is Europa grotendeels afhankelijk van het buitenland en maakt het geen gebruik van de hulpbronnen die zich op zijn grondgebied bevinden.

(as/fjc)