De mediadruk neemt toe op de politiek om toch maar meer strenge maatregelen te nemen en fors in te grijpen in de coronacrisis: elke dag wordt de panieksfeer gevoed. Een interessant en cruciaal debat om daarbij te volgen, wordt dat in het onderwijs: de vakbonden staan te trappelen om daar alweer delen te sluiten. De economische schade is nochtans erg groot bij zo’n maatregelen. Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) staat onder druk, maar weigert voorlopig te plooien. Idem voor de federale regering, die pas volgende week een Overlegcomité wil bijeenroepen.

In het nieuws: De slechte coronacijfers zijn allesoverheersend in de pers.

De details: Meteen komt daarbij de schreeuw om nieuwe maatregelen.

• Lastig, bijzonder lastig. Dat zijn de nieuwe cijfers, van de besmettingen. Die stijgen nu door naar een gemiddelde van 4.449 nieuwe coronabesmettingen per dag, een toename van 79 procent in vergelijking met vorige week. Het doemcijfer van 10.000 besmettingen per dag duikt op, mogelijk al eind deze week.
• Mee in opgaande lijn zijn ziekenhuisopnames: gemiddeld 136 mensen per dag, ook een stijging van 68 procent ten opzichte van vorige week. In totaal zijn er nu 1.472 mensen opgenomen voor behandelingen, met 267 op intensieve zorgen en 126 mensen die een kunstmatige beademing nodig hebben.
• Dat cijfer ligt nog erg ver van 2.000 bedden op intensieve zorgen die voorzien zijn: een bezettingsgraad voorlopig van 13 procent. Met andere woorden, van een overrompeling van het systeem is geen sprake. Maar het aantal doden stijgt wel, naar 17 gemiddeld per dag.
• Opvallend: er worden nu gemiddeld elke dag bijna 40.000 mensen getest, waarbij 11,1 procent positief test.
• In de brandhaard Brussel test nu zo’n 1.000 man per dag positief. Maar eigenlijk is de pandemie overal in opmars, het is zeker niet beperkt tot het zuiden van het land.

De essentie: Eind vorige week zijn nieuwe, strengere maatregelen genomen, maar dat lijkt voor velen niet te volstaan.

• Met voorpagina’s van de kranten die elke ochtend erin beuken over de crisis, en ochtendradio die slechts één thema kent, wordt een sfeer opgebouwd waar geen ontsnappen mogelijk lijkt: op elk domein van de samenleving kijkt men nu om de normale gang van zaken in te perken.
• Een cruciaal domein daarbij: het onderwijs. Toen dat in het voorjaar sloot, waren de gevolgen zeer groot. Voor de kinderen, die leerachterstand opliepen en sociaal een totaal ander regime moesten slikken, en voor werkende ouders, die plots heel hun systeem moesten aanpassen. De becijferde economische schade liep in de honderden miljoenen.
• De sluiting kwam er destijds onder grote druk van de vakbonden, en ook vanuit Franstalig België: terwijl Vlaanderen graag de scholen had opengehouden, nam de Franse gemeenschapsregering het voortouw om de boel te sluiten.
• Opvallend ook: aan Vlaamse kant werd wekenlang digitaal thuisonderwijs gegeven in het voorjaar, in Franstalig België was daar geen sprake van. Toeval was dat niet: de N-VA-minister wilde er aan zijn kant alles aan doen om het beeld van een ‘werkend onderwijs’ te onderstrepen, waar ‘de boel niet stilviel’. Aan Franstalige kant, met PS en Ecolo in de coalities, werd veel meer geluisterd.
• In aanloop naar het nieuwe schooljaar werkte Ben Weyts (N-VA) in de Vlaamse regering hard aan een kleurencode, een systeem om een duidelijk kader te scheppen, maar vooral om te vermijden dat er al te snel opnieuw een sluiting van de scholen zou komen.
• Vandaag zit dat systeem nu in ‘code geel’. Dat betekent dat iedereen voltijds naar school gaat. Maar er is de mediadruk en de steeds luidere roep van de vakbonden, om toch maar naar ‘code oranje’ of zelfs ‘code rood’ te gaan.
• Morgen is er een overleg gepland tussen Weyts en de vakbonden. Maar die laatste zijn al moord en brand aan het schreeuwen. Want Weyts liet maandag op Radio 1 al verstaan dat hij eigenlijk niet wil afwijken van code geel: ‘Ik denk dat het veiliger is om de scholen open te houden, anders gaan ze in een omgeving die veel minder gecontroleerd is’, zo stelde die.
• Bovendien schermde Weyts met een pak cijfers: er zitten op dit moment 11.259 leerlingen in quarantaine, plus 681 leerkrachten. Dat is net minder dan 1 procent van het onderwijs, 0,94 procent om precies te zijn. ‘We moeten dat niet minimaliseren, maar het is toch relatief beperkt’, zo zei Weyts.
• Meteen was dat het moment voor Nancy Libert, van de socialistische overheidsvakbond ACOD, om fel in de tegenaanval te gaan: ‘Ik zie weinig redenen waarom wij niet naar code oranje zouden overschakelen‘, zo stelde Libert.
• In die code zouden de leerlingen van de tweede en derde graad dan nog maar de helft van de tijd les hebben, en de andere helft thuis moeten blijven.
• De vakbonden reageerden met een gezamenlijk perscommuniqué: zij vinden dat Weyts zich niet aan de codes houdt, omdat hij weigert te schuiven richting een strengere code: ‘Het is niet respectvol om de kleurcodes zomaar van tafel te vegen‘, zo schrijven de bonden, die ook misnoegd zijn dat Weyts eerst communiceert, voor hen te zien.
• Het onderwijs wordt zo wel een stevige barometer, de komende dagen. Is Weyts in staat om aan de toenemende druk van de vakbonden te weerstaan, die vooral naar het personeel kijken, en veel minder oog lijken te hebben voor de sociale en economische gevolgen op heel de maatschappij?
• Belangrijk detail: Weyts voerde voor de sportclubs, waar hij als minister van Sport ook voor bevoegd is, wel de ‘code oranje’ in. Dat betekent daar dat indoor sporten in clubverband niet meer mag voor mensen boven de 12 jaar. Maar buitensporten blijven nog steeds doorgaan.

In de marge: Weyts is niet de enige in de Vlaamse regering die onder druk staat.

• Want alweer ligt Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) onder vuur, in Het Laatste Nieuws opnieuw, een krant die hem wel al vaker op de korrel nam.
• Deze keer gaat het over de sneltesten, een systeem waarbij je op een paar minuten kan zien of je besmet bent of niet. In Duitsland rolt men dat uit, in woonzorgcentra en ziekenhuizen, voor personeel, patiënten en bezoekers: negen miljoen testen per maand moeten corona detecteren.
• Vlaams minister Beke was daarover zaterdag wat minimaliserend: die sneltesten kunnen volgens hem ‘een vals gevoel van veiligheid geven‘. De testen zijn inderdaad niet honderd procent betrouwbaar: maar geen enkele test is dat in feite.
• De kritiek van de krant is zeer fel: de reden waarom Beke die testen minimaliseert, is dat er gewoon nog geen van dat soort sneltesten zijn aangekocht, zo stelde de krant. Het dossier heeft vertraging opgelopen.
• Bij Beke wijst men naar het federale niveau, dat de testen moet aankopen. De Vlaamse minister is bevoegd voor een eventueel gebruik in de woonzorgcentra. Maar hij blijft daar benadrukken dat je net daar met betrouwbare data moet kunnen werken, en dat het voor die sneltesten toch twijfelachtig is.
• Het is de zoveelste keer dat Beke frontaal wordt aangevallen. In het Vlaams Parlement is hij al weken, zo niet maanden, de favoriete boksbal van de linkse oppositie, die er toch stevig inhakt. En ook in de pers kwam de voormalige CD&V-voorzitter er niet altijd zacht van af.
• Binnen CD&V maakt men zich daar wel zorgen over: de jongste peiling van HLN en VTM maakte duidelijk dat de Vlaamse CD&V-ministers een tik in hun populariteit hebben gekregen. En naast de laatste plaats voor Benjamin Dalle (CD&V) in de poppoll-lijstjes, is er dus Beke, die wel zorgen baart: ‘Het straalt niet goed af op de partij, en dat is een probleem. Laat me dat toch zeggen’, zo is bij een topper te horen.

The big picture: Niet alleen de Vlaamse regering staat onder druk.

• Ook in federale regeringskringen kijkt men met stijgende verbazing naar het paniekerige sfeertje in de pers. Niet dat men de precaire situatie wil ontkennen, maar paniek is nergens voor nodig, zo is de redenering daar.
• Tegelijk zit daar de druk op één groot dossier: de zogenaamde barometer, die in kleurencodes zou aangeven wat er moet gebeuren aan maatregelen, bij welke omstandigheden van het virus.
• Die barometer was al een tijdje aangekondigd, ze zat ook in de pijplijn onder de vorige regering Wilmès II, die de experten er in het Celeval, dat fameuze adviesorgaan, aan liet werken. Maar de nieuwe regering heeft geen zin om ze nu overhaast in te voeren: de consequenties kunnen immers erg groot zijn. Door alles vast te leggen in regels, betonneer je meteen ook een groot deel van het beleid.
• Verschillende experts blijven herhalen dat die barometer er nu moet komen. En dan zou meteen een pak zaken, zoals winkelen in zeer beperkte groep of verplicht telewerk, ingevoerd kunnen worden, zo is de hoop bij die experten.
• Vrijdag zouden de kleurcodes klaar zijn, en dan eindelijk ook aangekondigd worden. Maar voor een echte verscherping van de federale maatregelen, zou het wachten zijn op een nieuw Overlegcomité ergens midden volgende week: dan zijn er tien dagen voorbij sinds de vorige maatregelen, en kan er een impact (of net niet) gezien worden, na de verstrenging van onder meer de sociale contacten (de regel van drie) en het sluitingsuur van cafés om 23 uur.
• Eén zaak lijkt wel al duidelijk: de regering De Croo is van plan om een harde, complete lockdown hoe dan ook te vermijden. Het onderwijs, maar ook kinderopvang moeten zo lang mogelijk opengehouden worden: het kan niet de bedoeling zijn om werk en economie opnieuw helemaal te gaan verlammen.

De lokale reacties: Een aantal lagere niveaus heeft wel al maatregelen genomen, net zoals de federale ploeg dat wil.

• Opvallend, net als Antwerpen bij het vorige opstootje in de zomer, wat klein bier is in vergelijking met nu, grijpen de provincies wél in. Dat is ook wat de federale minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) graag ziet: dat er lokaal wel, indien nodig, forser wordt ingegrepen.
• In Waals-Brabant en Luxemburg voert men dus een avondklok in voor twee weken. Dan is het verboden om nog op straat te zijn, tenzij voor medische reden, of voor het werk.
• Zeker in Waals-Brabant was de druk enorm groot geworden, met erg veel besmettingen die van Brussel doorkomen, en brandhaarden in onder meer de studentenstad Louvain-La-Neuve.
• De provincies Namen, Luik en Henegouwen doen voorlopig niet mee. In heel Wallonië zijn wel de sportkantines dicht, mag er niet meer deur-aan-deur verkocht worden, en is consumptie van alcohol op openbare plaatsen verboden.
• In Leuven sluiten de restaurants overigens voortaan ook verplicht om 23 uur.

Opvallend: De grootste crisis sinds mensenheugenis, een torenhoge ontsporing van de begroting, maar de Schatkist is ‘niet pessimistisch’.

• Kommer en kwel, wat de overheidscijfers betreft: een economische krimp van meer dan 10 procent in Q2 van 2020, en een tekort op de begroting dat richting 40 miljard euro gaat. Maar kijk, Jean Deboutte, de topman van het Federaal Agentschap van de Schuld, of kortweg ‘de Schatkist’, is niet zo negatief ingesteld.
• Deze week komt dat Agentschap met een rapport van de overheidsfinanciën, en dat zal relatief positief zijn. ‘Uiteraard willen we altijd de schuld verminderen, maar eerlijk, de indicatoren rond onze schuld blijven globaal gezien positief‘, zo stelt Deboutte in aanloop naar die publicatie van dat rapport, in La Libre.
• ‘De betere cijfers dan verwacht, versterken ons in het idee dat onze schuldpositie houdbaar is‘, zo zegt de baas van de Schatkist. Uiteraard heeft België veel meer geleend dan voorzien was, door de crisis. In totaal is er nu voor zo’n 60 miljard euro aan financiering nodig, in plaats van de voorziene 30 miljard.
• Maar België profiteert daarbij, net als alle eurolanden, van het warme deken van de Europese Centrale bank. Die voorziet via haar drukpersen een mechanisme, waarbij ze maar geld bijdrukken en zo inflatie hoog en de rente bijzonder laag houden, waardoor schuldenaars zoals België nauwelijks in de problemen komen met hun schulden.
• Meteen is het economisch reddingsplan van datzelfde Europa ook het antwoord op de crisis: een Belgische regering of niet? Het doet er eigenlijk niet veel meer toe voor de financiële markten. In die zin heeft Deboutte gelijk: veel of weinig schuld, het maakt blijkbaar allemaal niet veel meer uit voor de financiële markten.
• Want de kost waaraan België zich voorlopig financiert, is welgeteld 0,08 procent geworden. Vorig jaar was dat nog 0,67 procent. Uiteraard wordt dat feestje van de drukpers van de Europese Centrale Bank op lange termijn wel een uitdaging: in hoeverre kan iedereen nog meegaan in die bubbel van geld? Maar op korte termijn is er dus, voor Deboutte, geen vuiltje aan de lucht.

Ondertussen in Europa: Er komt eindelijk één Europese kaart, met dezelfde kleuren.

• Rijkelijk laat, maar kijk, eindelijk heeft de Europese Unie zichzelf zover gekregen om een Europese kaart van coronabesmettingen te maken. Die heeft dan dezelfde kleuren voor iedereen, en ze wordt voortaan aangepast; weliswaar maar één keer per week.
• Dat maakt het alvast makkelijker voor reizigers om opnieuw te weten waar ze aan toe zijn: want de codes die één land toekent aan een andere Europese regio, zijn niet altijd dezelfde als diegene die het andere land erop plakt.
• Overigens vraagt de Europese Commissie ook met aandrang om geen reisverbod tussen de lidstaten op te leggen. Dat gebeurde in het voorjaar wel, waardoor de facto het vrij verkeer van personen in de Europese Unie werd opgeheven.

In de Kamer: Een nieuwe voorzitter, een vrouw, Eliane Tillieux (PS).

• Vandaag neemt Tillieux de voorzittershamer over van Patrick Dewael (Open Vld), die afzwaait pal op z’n 65ste verjaardag. Meteen is de PS-politica de eerste vrouw sinds 1830 die ‘eerste burger van het land’ wordt.
• ‘Twee eeuwen lang hebben we enkel mannen gezien. Dat is een forse verstoring van het beeld van gelijkheid tussen man en vrouw’, zo stelde Tillieux vanmorgen op de RTBF. Zelf is ze overtuigd feministe. ‘Dit is dus wel een bekroning van mijn eigen politiek werk, de gelijkheid tussen man en vrouw is iets waar ik al heel lang mee bezig was.’
• Met name op de ethische dossiers is daarom toch wat reden tot ongerustheid bij CD&V, dat expliciet in het regeerakkoord overeenkwam om de ‘regels rond abortus in consensus te veranderen’. Maar Tillieux is alvast een overtuigd voorstander van een soepelere abortuswetgeving.
• Maar ook Patrick Dewael (Open Vld) duwt in De Standaard nog eens op de ethische dossiers: ‘Het zou niet uitlegbaar zijn dat een partij weigert om over een dringend probleem, zoals euthanasie bij ouderen die lijden aan dementie, te praten. Via discrete ontmoetingen kan er misschien een kader voor overleg worden gecreëerd’, zo blikt hij al vooruit op volgende ethische hervormingen.