De drone die gebruikt werd om de Iraanse generaal Soleimani uit te schakelen, is een van ‘s werelds meest geavanceerde onbemande vliegtuigen. Wat maakt het zo dodelijk? En hoe is Amerika’s drone-oorlog geëvolueerd?
De drone-aanval op de Iraanse generaal Qassem Soleimani sloeg velen met verstomming. Het maakte nog maar eens duidelijk dat de Verenigde Staten in staat is om vijanden om te brengen vanop honderden kilometers afstand met een wapen dat schuilgaat hoog achter de wolken.
Hoewel het Amerikaanse gebruik van drones de afgelopen 20 jaar aanzienlijk is toegenomen, was de aanval op generaal Soleimani, hoofd van de Al Quds-brigade, een kantelpunt in dit type van oorlogsvoering. Het was namelijk de allereerste keer dat de VS een onbemand vliegtuig gebruikte om een hooggeplaatste militaire bevelhebber van een ander land op vreemde bodem te doden.
In de vroege uren van 3 januari, landde Soleimani’s vliegtuig in de luchthaven van Bagdad in Irak. Onwetend dat er een Amerikaanse drone boven hem rondcirkelende, stapte de generaal in een konvooi richting de Iraakse hoofdstad. Rond 1 uur lokale tijd kreeg een piloot van de Amerikaanse luchtmacht, die de auto van Soleimani in zijn vizier had op een reeks schermen in zijn controlekamer, het bevel om twee lasergestuurde raketten af te vuren. Soleimani kwam met negen andere passagiers om het leven. In de daaropvolgende vlammenzee, kon alleen zijn befaamde rode ring aan zijn afgehakte hand zijn identiteit bevestigen.
De MQ-9 Reaper was de dag van de aanval het wapen naar keuze. Met een kostprijs van 64 miljoen dollar per stuk en uitgerust met lasergestuurde Hellfire-raketten, is het een van de dodelijkste onbemande vliegtuigen in het Amerikaanse wapenarsenaal. Het toestel kan zo’n 14 uur muisstil rondvliegen en wordt bestuurd door dronepiloten vanuit de veiligheid van een commandocentrum op honderden kilometers afstand.
Van Koude Oorlog tot ‘War on Terror’
Vanaf het einde van de jaren vijftig begon de Amerikaanse luchtmacht al gebruik te maken van onbemande spionagevliegtuigen. Bestuurbaar via radiogolven en uitgerust met camera’s, vlogen de drones over Cuba, China, Vietnam en Noord-Korea. Deze vroege modellen bleken echter nog vaak onbetrouwbaar te zijn.
Pas in 1991, tijdens de eerste Golfoorlog, maakten drones een comeback. Toen gebruikte de VS hun Pioneer- en Pointer-drones om het grensgebied tussen Saoedi-Arabië en Koeweit te bewaken. Twee jaar later zette de CIA drones in tijdens de Balkanoorlog om Servische tank- en troepenbewegingen te volgen.
Maar de echte technische doorbraak kwam er pas in 2001 toen het Amerikaanse leger haar Predator-drones voor het eerst uitrustte met raketten. Dat deden de Amerikanen in een poging om de opperbevelhebber van de Taliban, Mullah Mohammed Omar, vanop veilige afstand uit te schakelen. De drone vuurde echter te vroeg en miste haar doel.
Obama
Tijdens de regeerperiode van oud-president Obama, steeg het gebruik van gewapende drones naar tot dan toe ongekende hoogte. Tussen 2009 en 2017 beval zijn regering bijna 1.900 aanvallen, volgens The Bureau of Investigative Journalism (TBIJ).
Daarvoor had Obama een goede reden. ‘Conventionele luchtmacht of raketten zijn veel minder nauwkeurig dan drones en zullen waarschijnlijk meer burgerslachtoffers en lokale verontwaardiging veroorzaken’, zei hij in 2013 tijdens een toespraak over zijn dronebeleid. Toch bleken de onbemande vliegtuigen achteraf niet zo ‘nauwkeurig’ te zijn. Er vielen naar schatting honderden burgerdoden bij de drone-aanvallen die tijdens de twee ambtstermijnen van Obama werden uitgevoerd.
‘Vrede waarborgen’
Ook de huidige president van Amerika, Donald Trump, schrikt niet weg van dodelijke drone-operaties. In de eerste twee jaar van zijn presidentschap voerde de VS meer dan 2.000 drone-aanvallen uit.
Bovendien versoepelde hij in 2018 de regels voor de aanschaf van Amerikaanse wapens door andere landen, waaronder de MQ-9 drone die Soleimani uitschakelde. Tot groot ongenoegen van mensenrechtenorganisaties maakte hij met een nieuw uitvoeringsbevel de regels die Obama eerder ingevoerd had om de verkoop van Amerika’s gewapende drones aan banden te leggen, ongedaan.
‘Dit nieuwe beleid sluit aan op het streven van de president om de vrede te waarborgen door onze bondgenoten en partners te versterken’, zei het Witte Huis toen in een verklaring.
Nog recenter trok Trump een andere maatregel in van zijn voorganger, waardoor Amerikaanse inlichtingendiensten niet langer het aantal burgers dat buiten oorlogsgebieden gedood is bij drone-aanvallen moet publiceren. Volgens The New York Times vergroot deze stap net de geheimhouding rond ‘een van de meest omstreden aspecten van de strijd tegen terroristen’.
Kantelpunt
Maar met de aanval op de haast mythische Iraanse generaal Qassem Soleimani, bereikt de Trump-administratie een nieuw hoofdstuk in het drone-saga. Hoewel de Verenigde Staten al meer dan 20 jaar drones gebruikt voor terrorismebestrijding, markeert de aanval op Soleimani de eerste keer dat het land een drone inschakelt om een hooggeplaatste staatsfunctionaris te doden.
‘Dit is alsof Iran de voorzitter van de Amerikaanse gezamenlijke chef-stafs vermoordt’, reageerde Hamed Mousavi, politicoloog aan de universiteit van Teheran, op de Amerikaanse zender NPR. In tegenstelling tot het uitschakelen van jihadistische strijders, schept Trump met de aanslag op een man in uniform en de effectieve nummer twee van het Iraanse regime een gevaarlijk precedent. In heel het Midden-Oosten dreigt een escalatie van vergeldingsacties, de coalitie tegen IS ligt stil en de nucleaire deal valt uiteen.
