Opvallend: België hield de deur potdicht de afgelopen weken voor een vraag van Oekraïne om wapens en materiaal te sturen. Op 31 december besliste de federale kern dat geen wapens zouden geleverd worden. Maar ook kogelvrije vesten en zelfs helmen weigerde men aan Oekraïne, wegens “te weinig stock”. Daarbij spreken verschillende regeringsbronnen van een groen veto. Dat leidt tot spanning binnen Vivaldi: “Onzin, dat gebeurde in consensus, er was niet enkel ons bezwaar. Niemand wilde dat”, zo is bij de groenen te horen, die het afdoen als “gemeen gespin”. Ondertussen houdt premier Alexander De Croo (Open Vld) de optie vandaag wél open, en ook Ecolo zegt niet ‘neen’, om nu toch materiaal te gaan leveren. Maar wapens? “Moeilijk”, is bij de groenen te horen.

In het nieuws: Poetin heeft beslist.

De details: De vraag is nu hoe ver en diep de Russische troepen gaan.

• Het conflict in Oekraïne gaat in een andere fase: Vladimir Poetin heeft na weken troepenopbouw nu effectief Russische soldaten op Oekraïens grondgebied gestuurd. Zwaar militair materiaal rolt in de rebellengebieden rond Loehansk en Donetsk, zo is te zien op beelden die Al Jazeera bemachtigde: pantserwagens met ook raketsystemen op trekken de grens over.
• Die beslissing komt er nadat Rusland de twee afgescheurde gebieden erkende als volwaardige landen: een erg omstreden beslissing die het Westen en Oekraïne zelf als een ‘rode lijn’ hadden omschreven in de vredesgesprekken. De twee gebieden werden bij eerder Russische geweld tegen Oekraïne in 2014 uit het grondgebied gesneden, en zijn sindsdien bezet door pro-Russische rebellen, met militaire steun van Poetin.
• Maar door nu de republiekjes te erkennen, én meteen ook Russische soldaten als “vredestroepen” in het gebied te sturen, gaat Rusland een grote stap verder. De Amerikanen deden die uitleg van vredestroepen meteen officieel af als “nonsens”, en spreken van grove schendingen van de territoriale integriteit van Oekraïne. Heel de EU volgt.
• De VN-veiligheidsraad kwam ook al in een spoedoverleg bijeen over de situatie. Maar dat leverde niets op, behalve een pak verontwaardigde reacties van westerse landen, en weerwerk van de Russische ambassadeur.
• Ook de EU-ministers van Buitenlandse Zaken komen deze namiddag bijeen om het sanctiepakket te bespreken. Die beloven zwaar te worden: de EU is al weken bezig, in coördinatie met het Verenigd Koninkrijk ook, om een pakket voor te bereiden. De plannen liggen dus klaar, al zou men niet meteen naar de meest zware optie grijpen: de escalatie in het conflict is nog niet op haar hoogste niveau.
• De Russische economie dreigt zwaar te gaan afzien onder het conflict, de eerste gevolgen van de crisis waren meteen zichtbaar. Gisteren dook de Moscow Stock Exchange 10 procent naar beneden. De aandelen van de grootste Russische bedrijven zakten stevig, en ook de waarde van de Russische roebel dook spectaculair: voor één Amerikaanse dollar krijg je nu zo’n 80 roebel.

Even uitgelicht: De Russische president Poetin gaf een erg agressieve, donkere speech.

• Gisterenavond laat verscheen Poetin op de Russische televisie. Eerder op de dag was er nog sprake geweest van een Amerikaans-Russische top, een ontmoeting tussen Poetin en Joe Biden, de Amerikaanse president. Daarvoor had de Franse president Emmanuel Macron uren aan de lijn gehangen met Poetin, om te proberen zo’n de-escalatie te bekomen. Biden zei “ja”, nadat ook hij Macron aan de lijn kreeg.
• Tegelijk was er de Duitse kanselier Olaf Scholz, die gisteren ook aan de telefoon hing met Poetin, en waarschuwde voor een “catastrofe”, als de Russische president zo ver zou gaan om de twee kleine afgescheurde staatjes te erkennen. Een ultieme Frans-Duitse smeekbede dus.
• Zowel Macron als Scholz zijn de afgelopen weken maar blijven doorgaan op diplomatieke weg, om de Russische president tot rede te brengen. Dat leverde frustratie op van de Amerikanen, maar zeker ook van de Oost-Europese staten en Oekraïne zelf, die zich in de steek gelaten voelden, onder meer omdat Duitsland pertinent weigerde om militair materieel te leveren, of zelfs transport daarvan toe te laten over haar grondgebied.
• Een paar uur na het laatste telefoontje van Scholz, zette Poetin het Frans-Duitse duo helemaal in hun hemd. De speech die de Russische dictator afstak, klonk grimmig, donker en boos, met dreigingen heen en weer, en een wel heel enge lezing van de geschiedenis. Over de intenties van Poetin liet het geen enkele twijfel meer:
  • “Jullie wilden ons niet als vrienden, maar je wilde ons ook niet tot vijand maken. Dan krijg je dit”, zo sneerde hij naar de VS en Europa.
  • “Het Westen probeert al jaren om Rusland in de dammen, om onze terug opkomende rol als wereldmacht in te perken.”
  • “Oekraïne is nooit echt een land geweest, het heeft geen traditie op dat vlak.”
  • “Oekraïne is volledig door Rusland gecreëerd, door de bolsjewieken meer bepaald, door communistisch Rusland in 1917. Door Lenin. Ze hebben ondertussen alle standbeelden van Lenin weggehaald. Maar wil men echt alle communistische sporen weg, wel dan moeten we niet halfweg stoppen, dan zullen wij tonen wat dat écht betekent.”
  • “Jarenlang zijn de Russische bezorgdheden genegeerd en als irrelevant weggezet.”
  • Daarbij legde hij zijn eisen nog eens op tafel: de NAVO moet terug inkrimpen, en geen militair materiaal meer aan de grens met Rusland zetten.
  • “Als Oekraïne lid zou worden van de NAVO, is dat een regelrechte bedreiging voor de Russische veiligheid.”
  • “In NAVO-documenten worden wij als directe en officiële bedreiging genoemd. Oekraïne zal hun springplank zijn om aan te vallen.”

Opvallend: Premier Alexander De Croo (Open Vld) haalt scherp uit naar Rusland.

• Vanmorgen trok eerste minister De Croo naar Radio 1, om de Russische houding scherp te veroordelen. Hij sprak opvallend forse taal:
  • “Wat daar gebeurt is een zeer ernstige schending van de territoriale integriteit van Oekraïne. Het gaat om een geënsceneerde vertoning, waarbij Rusland probeert een verhaal op te bouwen, en tegelijk doet wat ze altijd doen: een stuk grondgebied van Oekraïne innemen.
  • “We hebben gezegd dat zulke acties altijd zouden leiden tot een hoge kost voor Rusland. We gaan zo snel mogelijk en gepast reageren.”
  • “We moeten Rusland raken waar het pijn doet, heel veel dingen liggen op tafel. Onze lijn is helder: gepaste maatregelen, die een snel ingang vinden.”

Interessant: De kwestie van wapenleveringen aan Oekraïne verdeelt toch duidelijk Vivaldi.

• Maar terwijl premier De Croo voor de schermen hard uithaalt naar Rusland, blijkt de Belgische regering toch niet zo eensgezind als het aankomt op Oekraïne steunen. Vorige maand stelde het land de formele vraag aan België om militair materiaal en wapens te leveren: een verlanglijst werd naar een pak Europese landen gestuurd. Het dossier werd vanmorgen uitgebracht door VRT-journalist Jens Franssen.
• “Op 31 januari is de kern daar inderdaad over bijeen geweest: toen lag de levering van materiaal en wapens op de tafel. ‘Wapens en munitie gaan we niet doen, helemaal niet‘, zo was de consensus”, zo stelt een regeringsbron. Daarbij wijst men onder meer naar Groen en Ecolo, die dat tegenhielden. “Maar iedereen was tegen, we wensten allemaal escalatie te vermijden, voorzichtigheid was toen de boodschap”, zo is daar te horen.
• Maar verschillende bronnen binnen de regering wijzen erop dat de groenen ook dwars gingen liggen over de levering van 5.000 helmen en kogelvrije vesten. Want ook die lading weigerde België uiteindelijk te leveren aan Oekraïne. “De meesten konden wel akkoord gaan met de levering van niet-dodelijk materiaal”, zo is in regeringskringen te horen.
• “Onzin, dat is gemeen gespin binnen Vivaldi“, reageert een hoge groene bron vanmorgen dan weer. “Ook dat is collectief beslist. De voorraden van het Belgische leger waren gewoon niet voldoende. En we zaten toen in een andere fase, we leven vandaag in een beetje een andere wereld.”

En nu? Komen er leveringen van kogelvrije vesten? En vooral: van wapens?

• Vanmorgen moest premier De Croo ook op vragen daarover antwoorden, op Radio 1. Extra pijnlijk daarbij: buurland Nederland, met de liberale premier Mark Rutte, besliste wél om zowel kogelvrije vesten als munitie en zelfs scherpschuttergeweren te leveren.
• De Nederlanders zaten daarmee veel meer op de lijn van het VK en de VS, die veel radicaler Oekraïne steunden. Niet toevallig zat België veel meer op de Frans-Duitse lijn van voorzichtigheid en diplomatie: het buitenlands beleid van Vivaldi is erg afgestemd op Emmanuel Macron.
• “Neen, dit was geen principekwestie“, zo wuifde De Croo de zaak weg. “Alle vragen die wij krijgen worden geanalyseerd door Defensie, daar is ook consultatie met andere Europese landen. Onze redenering is zoveel mogelijk werken in een gecoördineerd NAVO-verband”, zo bleef hij vaag. Maar hij herhaalde wel: “De kans bestaat dat de vraag opnieuw op tafel komt.”
• Daarbij is ook in groene kringen te horen dat vandaag materiaal als helmen en kogelvrije vesten leveren aan Oekraïne wel degelijk kan. Maar er zit wel het addertje onder het gras. Want hoge bronnen bij Groen wilden vandaag alvast niet bevestigen of wapens en munitie nu wel kunnen: het lijkt wel degelijk om principes te gaan. Vermoedelijk volgt nog een stevige interne discussie binnen Vivaldi.
• België heeft een stevige wapenindustrie, met FN-Herstal dat in Luik een van de meest geavanceerde machinegeweren maakt. Dat bedrijf is overigens 100 procent in handen van de Waalse overheid. Aan Vlaamse kant zijn er dan weer producenten van kogelvrije vesten. Maar in de eerste plaats moeten er direct leveringen volgen uit de stocks van Defensie.
• Vanuit oppositie reageert Theo Francken (N-VA) alvast fel: “Het is stuitend dat de Vivaldi-regering niet ingaat op de expliciete vraag van Oekraïne om hulp zoals zowat alle andere landen wel doen. En waarom? Omdat ze het opnieuw niet eens raken. Rusland valt het Oekraïne binnen, het is oorlog en wat doet Paarsgroen? Ruzie maken. Beschamend. Er is geen tijd voor ruzie.”

Opgemerkt: Met de escalatie in Oekraïne hangt meer dan ooit een schaduw over het energiedossier in eigen land.

• Men hoeft geen glazen bol om te weten dat het conflict met Rusland, de lawine aan sancties, en de mogelijk complete oorlog die straks uitbreekt, de energiecrisis in Europa verder zal doen ontsporen. De EU is voor 42 procent van haar gasinvoer afhankelijk van Rusland, maar landen als bijvoorbeeld Italië gaan tot meer dan 90 procent.
• In eigen land hangt het dossier compleet samen met de politieke oorlog die uitgevochten wordt rond de sluiting van de kerncentrales. Dat is een stukje een ‘culture war’, met believers op rechts zoals MR en N-VA aan de ene kant en rabiate tegenstanders bij Groen aan de andere kant.
• Terwijl men in de regering uit alle macht probeert het beslissingsproces beheersbaar en “rationeel” te houden, zoals premier De Croo deze week nog eens herhaalde, blijven de coalitiepartners olie op het vuur gieten.
• Daarbij ging Georges-Louis Bouchez (MR) alvast crescendo: hij wil zowaar een referendum over de kernuitstap. Dat idee lanceerde hij gisteren bij Bel RTL.
  • Hij haalde daarbij expliciet de Russische dreiging aan: “Vandaag heeft Poetin te veel invloed op de gasmarkt in Europa. Daarom moeten we een deel van het nucleaire behouden.”
  • “Poetin gebruikt dat gas om de wet te dicteren in Europa.”
  • “Uit voorzichtigheid moeten we de kernenergie behouden, en anticiperen op de stijgende vraag naar energie.”
  • “Laat ons daarom concreet zijn: laat de burgers zelf beslissen. Laat ze zich allemaal uitspreken over deze vraag.”
• Praktisch is zoiets niet: een bindend referendum is niet vastgelegd in de Belgische grondwet, en de politieke traditie is er niet, of toch niet op het nationale niveau. De laatste keer dat men zoiets organiseerde was in 1950, over de koningskwestie. En dat liep niet bepaald positief af.
• Voorlopig vindt de MR ook geen meerderheid in de Kamer voor het idee. Ze kunnen enkel rekenen op de enthousiaste steun van N-VA, die van het dossier evenzeer een speerpunt hebben gemaakt om Vivaldi aan te vallen.

En ook genoteerd: Groen herhaalt tegelijk wel dat ze moeten sluiten.

• Niet alleen partijvoorzitters roeren zich, ook vicepremier Petra De Sutter (Groen) doet dat, in Humo. Ze waarschuwt expliciet voor een probleem met de bevoorradingszekerheid, als men niet kiest voor plan A, de kerncentrales sluiten. “Europa heeft onze subsidies voor de nieuwe gascentrales goedgekeurd op voorwaarde dat we onze kerncentrales sluiten. Als we daarop terugkomen, komt alles op de helling te staan.”
• Daarbij verwijst ze naar de Europese Commissie, die het subsidiesysteem CRM goedkeurde, en zo de bouw van de vervangende gascentrales regelt. “De kerncentrales krijg je niet meer klaar tegen 2025 en ook de gascentrales raken dan misschien niet tijdig gebouwd. Dat is echt met vuur spelen.”
• De Sutter gaat nog eens regelrecht in tegen coalitiepartner Open Vld. Voorzitter Egbert Lachaert beweerde gisteren dat de sluiting van de kerncentrales tot hogere facturen zou leiden. “Gaat Groen dat dan uitleggen?”, zo stelde hij.
• “Onze zeven kerncentrales draaien volop, maar toch hebben we hoge energiefacturen. In Frankrijk liggen vijf kerncentrales stil, bij ons was dat enkele jaren geleden ook het geval. Die oude centrales zijn niet betrouwbaar meer.” 
• Tegelijk schermen de groenen met de studie van Elia, de hoogspanningsnetbeheerder, die verwacht wordt. “Als Elia zegt dat het niet kan om de centrales te sluiten, zullen we ons daarbij neerleggen”, zo kondigde Jean-Marc Nollet (Ecolo) al aan. Sommigen zagen daarin een opening om toch de centrales te behouden, of op z’n minst een minder scherpe houding.
• Maar binnen de regering is een ander verhaal te horen. Daar is men ervan overtuigd dat de netbeheerder niet helemaal zonder eigenbelang in de discussie staat: “Elia beheert het hoogspanningsnetwerk, en is een beursgenoteerd bedrijf, dat winst wil maken. En hoe garandeer je de komende jaren dat er erg veel stroom op dat netwerk van Elia wordt getransporteerd? Juist, door stroom uit het buitenland te laten komen.”

Opvallend: Het Belgische paviljoen in Dubai raakt dieper vast in de modder.

• De kritiek was al niet min, over de inhoud: die moest echt beter, stelde zowat elke politicus die het Belgische paviljoen op de Wereldtentoonstelling in Dubai bezocht. Zelfs bij het koninklijk bezoek vorige maand, was dat de commentaar die boven dreef.
• Maar nu is de schade nog een tikje groter geworden: de commissaris-generaal van het paviljoen, de diplomaat Patrick Vercauteren Drubbel, is op staande voet ontslagen uit zijn job in Dubai door de bevoegde minister, Pierre-Yves Dermagne (PS). Dat bericht Le Soir.
• De commissaris-generaal, voorheen ambassadeur in Parijs, had zich blijkbaar schuldig gemaakt aan een hele reeks incidenten: hij zou onder meer de regels rond Covid in de Verenigde Arabische Emiraten helemaal niet hebben nageleefd, waardoor zijn accreditatie voor de Wereldtentoonstelling werd ingetrokken. Het gevolg was dat hij niet kon optreden als gastheer, toen de koning en koningin effectief op bezoek kwamen. Maar er is ook sprake van een “diplomatiek incident”, met een ander land.
• Bij Dermagne klinkt het dat men voor dergelijke jobs een “onberispelijke staat van dienst” moet hebben, en dat was dus niet meer het geval. Maar Le Soir wijst erop dat het al langer stroef liep met de man, die in allerlei interne conflicten terecht was gekomen bij de organisatie van het paviljoen.
• Daar kwam dan de Covid-affaire bij: hij weigerde zich te laten testen, ook al had hij symptomen. Na druk kwam toch een test, en bleek hij positief. Maar hij bleef naar het paviljoen komen, en schond zo de regels van de Wereldtentoonstelling. Voor een pak mensen die daardoor in quarantaine moesten, was dat de druppel.