De commissie Financiën van het Vlaams Parlement heeft dinsdag de vriendenerfenis goedgekeurd. De Vlaamse regering is ervan overtuigd dat ze hiermee de alleenstaande Vlaming zonder kinderen een fiscaal duwtje in de rug geeft. ‘De vriendenerfenis is een doekje voor het bloeden’, reageert Carla Dejonghe van vzw All1.
Het duolegaat is tot op vandaag een goede manier voor alleenstaanden om hun nalatenschap te plannen. Door een deel van hun vermogen aan een goed doel te schenken, vermijden ze dat hun nabestaanden torenhoge belastingen moeten betalen op hun erfenis. De fiscale tarieven kunnen oplopen tot 55 procent.
Het duolegaat gaat weliswaar vanaf 1 juli op de schop. Ter compensatie heeft de Vlaamse regering de vriendenerfenis gelanceerd. Dankzij die nieuwe regeling moeten vrienden die iets erven op de eerste 15.000 euro slechts 3 procent erfbelastingen betalen in plaats van de gebruikelijke 25 procent.
Geste voor alleenstaanden
De Vlaamse regering maakt zich sterk dat ze hiermee een mooie geste doet voor de alleenstaanden zonder kinderen. ‘Zij kunnen hun vrienden goedkoper laten erven’, luidt de redenering. Al lijkt niet iedereen daarvan overtuigd. Volgens Dejonhe is de nieuwe regeling helemaal geen goed nieuws voor de singles.
‘Dat is een enorme streep door de rekening van alleenwoners zonder kinderen die een duolegaat vastlegden bij de notaris. Concreet betekent dat dat als iemand vanaf 1 juli overlijdt en die een testament met een duolegaat heeft er geen rekening zal worden gehouden met dat duolegaat bij de berekening van de erfbelasting’, klinkt het. ‘Al degenen die tijd en kosten hebben geïnvesteerd in de opmaak zo’n testament, zijn eraan voor de moeite.’
De Vlaamse regering heeft aan de mensen die onmiddellijk getroffen worden door de nieuwe regeling aangeraden om hun testament aan te passen. ‘Niet alleen is dat niet altijd mogelijk, bijvoorbeeld wanneer iemand dement wordt, het leidt ook opnieuw tot kosten. Daarnaast is het een schrijnende inbreuk op de rechtszekerheid’, aldus Dejonghe.
Doekje voor het bloeden
Volgens de vrouw achter All1 is de vriendenerfenis niet meer dan een doekje voor het bloeden: ‘U mag uw familie en vrienden een voordeel toekennen waarop slechts 3 procent erfbelasting wordt geheven, maar wel voor maximaal 15.000 euro, terwijl voor duolegaten geen maxima gelden.’
De Jonghe roept de regeringen in ons land dan ook op om bij hun fiscale beslissingen meer rekening te houden met de alleenstaanden. Tot op vandaag behoort de Belgische alleenstaande tot één van de zwaarst belaste groepen in Europa. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) berekende dat een kinderloze single met een gemiddeld inkomen 55,3 procent belastingen betaalt. Voor een goed verdienende single loopt de belastingdruk op tot 60,7 procent.
All1 pleit voor een leefvormneutrale fiscaliteit, die afgestemd is op de individuele leefvorm en niet op de klassieke gezinssituatie. ‘De fiscaliteit mag bepaalde leefvormen noch bevoordelen noch benadelen’, zegt Dejonghe.
De vzw roept daarom op om de belastingvrije som voor alle Belgen op te trekken. ‘We zien dat dat nu al gebeurt voor gezinnen met kinderen. Daarbovenop is er nog een extra verhoging voor alleenstaanden met één of meerdere kinderen ten laste. Alleen kunnen de kinderloze alleenstaanden hier niet van genieten. Dat terwijl zij net een extraatje kunnen gebruiken ter compensatie van hun moeilijkere financiële situatie ten opzichte van tweeverdieners.’
Initiatieven ten voordele van singles
Op regionaal en lokaal vlak zijn er de afgelopen jaren wel al enkele initiatieven genomen die tegemoet komen aan de noden van de alleenstaanden.
Dejonghe haalt het voorbeeld aan van de afschaffing van de woonbonus in Brussel in 2017. ‘Ter compensatie van die afschaffing heeft de Brusselse regering een forse korting gegeven op de registratierechten, die gelijk is voor koppels én alleenwonenden. Die korting kan oplopen tot 21.875 euro en geeft alle kopers dus een financieel duwtje in de rug om een eigen woning te kopen’, verduidelijkt ze. Ook in Vlaanderen is de woonbonus intussen afgeschaft. Sinds 1 januari 2020 geldt er korting van 1 procentpunt op de registratierechten ter compensatie van die afschaffing.
De vele forfaitaire belastingen blijven wel een doorn in het oog van de alleenstaanden. ‘Die belastingen worden per huishouden betaald, ongeacht het aantal gezinsleden’, merkt Dejonghe op. ‘Initiatieven zoals de Mechelenbon, een compensatie voor de gemeentelijke afvaltaks in Mechelen, komen daaraan tegemoet. In Brussel werd de gewestbelasting van 89 euro per gezin afgeschaft. Allemaal stappen in de goede richting. Er komen met mondjesmaat hier en daar initiatieven, maar veel te weinig’, weet Dejonghe.
Werk aan de winkel
Hoe dan ook is er volgens Dejonghe nog veel werk aan de winkel. ‘Er is veel meer ondersteuning nodig bij de transitie naar alleen komen te staan. Voor velen van ons is dat onvermijdelijk’, merkt ze op.
Dejonghe is onder meer een voorstander om de nieuwe woonvormen, zoals cohousing, samenhuren en multi-generatiewonen meer te ondersteunen. ‘Deze botsen nog al te vaak op de grenzen van de regelgeving. Twee alleenstaanden die bijvoorbeeld samen een woning huren om de kosten te delen, worden vandaag officieel beschouwd als een gezin. Dat zorgt voor veel problemen, zeker op het vlak van toekenning van uitkeringen’, merkt ze op.
‘Eén ding is alvast duidelijk, het klassieke gezin kan niet langer (alleen) fungeren als norm bij het opstellen van de regelgeving. Naast het nieuw samengestelde gezin is ook de alleenstaande een realiteit in het België van de 21ste eeuw. En alle studies tonen aan dat deze groep de komende decennia wereldwijd nog fors zal toenemen’, luidt haar besluit.
Lees ook: