In de Kamer maakte de minister van Overheidsbedrijven De Sutter, onder wiens bevoegdheid Bpost valt, duidelijk dat de hele toestand bij dat bedrijf van meer dan 36.000 werknemers niet te lang mag aanslepen. Nadat daar uitkwam dat er een intern onderzoek loopt naar collusie of samenzwering in het dossier van het krantencontract, zette CEO Dirk Tirez een stap opzij. Indien die er geweest is, zou het kunnen gaan om illegale prijsafspraken, om zo de concessie van de overheid, 175 miljoen euro per jaar, toch zeker naar Bpost te laten gaan, tegen mogelijk gunstige voorwaarden voor de uitgevers van de kranten.

“Een tijdelijk stap opzij, om de sereniteit van het onderzoek te garanderen”, zo zeggen Bpost en de minister. Die onderstreepte nog eens in de Kamer: “Dat Tirez een stap opzijzet, houdt op geen enkele manier in dat hij hierbij betrokken is. Laten we het resultaat afwachten.”

Maar De Sutter dringt wel aan op snel duidelijkheid: “Ik schat dat het eindrapport er over twee, drie weken zal zijn. Het is dus geen kwestie van het op de lange baan te schuiven”, zo zei ze. Daarbij wil ze “erop aandringen dat Bpost de informatie zal bekendmaken als dat nodig zal zijn”. “Als daarin voldoende aanwijzingen zullen staan dat een volgende, gerechtelijke stap nodig is, dan is het nogal evident dat dat ons zal worden meegedeeld.”

Een gerechtelijke procedure loopt op dit moment dus niet. Die is er wel bij de beurswaakhond FSMA: Bpost noteert immers in Brussel. Zij kregen van Bpost zelf informatie door. En misschien nog interessanter: “Er werd een melding gemaakt aan de Belgische Mededingingsautoriteit (BMA)”, zo bevestigde De Sutter in de Kamer.

Die BMA onderzoekt of markten gemanipuleerd worden, en in deze er mogelijk sprake is van een vervalsing van een overheidsopdracht. De potentiële sancties zijn niet min: het kan gaan tot 10 procent van de wereldwijde omzet van een bedrijf. Plus persoonlijke veroordelingen van betrokkenen.

Audrey Hanard, de voorzitster van de raad van bestuur bij Bpost, duwde persoonlijk door op het interne dossier

Bpost zelf gaf aan Business AM via hun woordvoerder ondertussen een heel klein beetje meer duidelijkheid over de zaak:

• “De compliance review is eind augustus gestart, met als voorlopige bevindingen dat er geen overtredingen van de toepasselijke wetgeving zijn geconstateerd.”
• Maar opvallend: “Aanvullende informatie maakte dat de voorzitter van de raad van bestuur, Audrey Hanard, besloot de reikwijdte van het onderzoek uit te breiden.”
• En op de suggestie dat de communicatie en de stap opzij er enkel kwam, nadat in de Kamer N-VA-kamerlid Michael Freilich vorige week donderdag z’n kritische vragen indiende: “Toen de Parlementaire vraag over de compliance review werd gesteld, waren we nog bezig met de analyse van de bevindingen en waren we ons aan het voorbereiden op het nemen van de nodige stappen.”

Wel opvallend: Bpost zelf geeft aan dat het niet om één persoon zou gaan, maar meerdere mensen, naar wie het onderzoek loopt. “Het gaat over een breed onderzoek en dus duidelijk over alle personen die voor Bpost werken die mogelijk betrokken zijn bij het dossier.”

Tegelijk is er aan de kant van de uitgevers, waarvan toch één ook zou moeten opduiken in het onderzoek van Bpost, anders kan moeilijk sprake zijn van collusie, sprake van ‘radio silence’.

• “Wij geven geen commentaar op de interne audit bij Bpost. Binnen DPG Media loopt er geen intern compliance onderzoek. Als uitgever betalen wij marktconforme prijzen aan Bpost voor de verdeling van onze media”, zo reageert An Goovaerts van DPG Media.

• “Mediahuis wenst niet te reageren op de berichtgeving rond de interne audit die loopt binnen Bpost”, zegt woordvoerster An Steylemans.

• “Roularta Media Group weet niets af van mogelijke onregelmatigheden bij de aanbesteding van de concessie. Wij vernamen het nieuws gisteren in de media, zoals iedereen. Hopelijk wordt deze zaak snel opgehelderd. Verder wensen we geen commentaar te geven”, reageert Roularta-CEO Xavier Bouckaert.

• Wel opvallend, in La Libre, de krant van eigenaar IPM, is er wel een commentaar van hun CEO Denis Pierrard. “Ik zie niet in hoe of waar er onregelmatigheden van de kant van de uitgevers kunnen gebeurd zijn. Zij zijn absoluut niet betrokken bij de toewijzing van die concessie.” 

Europa gaat hier vroeg of laat vragen over stellen

In de Kamer schermde Freilich met een oordeel van de Europese Commissie uit 2021, die zich toen uitsprak over het krantencontract, dat in 2021 voor twee jaar verlengd werd.

Daarin sprak Europa, via de machtige Commissaris voor Mededinging Margarethe Vestager, zich bijzonder scherp uit, over die concessie van de Belgische staat. Die is er officieel omdat het om een “essentiële dienstverlening” gaat volgens België: papieren kranten zijn nodig om burgers van de nodige informatie te voorzien, vandaar de massieve financiële ondersteuning.

Maar Europa was vorig jaar daar niet over te spreken: “Die beslissing is selectief voordelig voor Bpost, en zal meer dan waarschijnlijk de interne markt van de EU beïnvloeden en een verstoring van de concurrentie veroorzaken”, zo schreef Vestager. En nog: “De verlenging van deze concessie is onwettige staatssteun.”

Alleen, in haar conclusies stelde Vestager wel dat België het Europese verdrag over de vrije markt had geschonden, maar dat ze niet zover zou gaan de steun deze keer te verbieden. Het contract passeerde, deze keer.

Al eerder, in 2015, greep de Commissie fors in, door België te verplichten die steun aan Bpost en onrechtstreeks aan de mediagroepen in een aanbesteding te gieten, waar iedereen op zou kunnen meedoen. Die concessie deed aanvankelijk ook andere spelers mee springen: zowel BD als AMP boden zich aan. Maar ze trokken zich verbitterd terug, toen bleek dat de aanbesteding zodanig op maat geschreven was, dat enkel Bpost kon en mocht winnen.

Bovendien trokken de dagbladhandelaars naar de rechtbank, het Europees Hof in Luxemburg met name. Daar dreigden ze de zaak te winnen, waarna ze net voor een vonnis van dat Hof hun klacht terugtrokken en het op een akkoordje gooiden met Bpost zelf. Die zou hen ook gaan ‘ondersteunen’, een belofte waar de dagbladhandelaars ondertussen verbitterd op mogen terugkijken. Al jaren zien zij hun losse verkoop van kranten dalen: de uitgevers promoten namelijk heel hard een abonnementsformule.

Met alle commotie rond de concessie, is de kans niet klein dat vroeg of laat Vestager en co opnieuw vragen gaan stellen: België is quasi alleen in Europa met dit soort steun aan de private media-spelers. Een nieuwe procedure, met opnieuw dus een krantencontract, die moet worden uitgewerkt voor 125 miljoen euro per jaar, is haast onherroepelijk in strijd met de EU-regels rond de vrije markt.

Rondje in de Kamer leert dat groenen, socialisten én cd&v vasthouden aan krantencontract

Dat er ook binnen de regering werd geopperd, naar aanleiding van heel de heisa nu bij Bpost, om dan maar de hele concessie “in de vuilbak te gooien”, zette de stekels op langs links. Want terwijl N-VA en Vlaams Belang nu heel duidelijk en openlijk zeggen dat het contract weg moet, zeggen Open Vld dat net als MR ook, achter de gesloten deuren van de regering. Maar een even duidelijk blok tekent zich af op links.

“De persconcessie schrappen lijkt mij geen goede zaak”, zo bevestigde De Sutter voor Groen de lijn. “Een onafhankelijke, vrije pers en de beschikbaarheid van de geschreven pers, in het kader van de digitale kloof, zijn belangrijke elementen”, zo gaf de minister nog aan, die er meermaals op wees dat het akkoord bij de laatste begrotingsbesprekingen, moet “uitgevoerd worden”. Dat bekent dus nog eens vijf jaar een concessie, voor liefst 125 miljoen euro per jaar.

Ook Ecolo zit overigens op die lijn van ‘persvrijheid’ en ‘democratie’: “In dit dossier zijn het niet de grote groepen, met de grote machines, maar een hele stoet kleine uitgevers, kleine opiniemakers, die ook moeten kunnen werken in zekerheid”, zo stelde Nicolas Parent (Ecolo) in de Kamer. Wie dat dan precies zijn, los van bladen als Kerk & Leven, verduidelijkte hij niet meteen.

“De concessie zelf moet niet in vraag gesteld worden, enkel de procedure voor de laatste aanbesteding”, zo zei ook Jean-Marc Delizée names de PS. “Wij blijven dit verdedigen om drie redenen: de democratie heeft meer dan ooit nood aan een vrije pers, met al de intox, het fake news en de complotisten. Maar het gaat ten tweede ook om jobs bij Bpost die op het spel staan. En er is de digitale kloof, waarbij we zeker de ouderen niet mogen achterlaten, in het democratisch gegeven.”

Vooruit tenslotte was veel voorzichtiger, net als cd&v overigens. Daar stelden zowel Joris Vandenbroucke (Vooruit) als Jef Van den Bergh (cd&v) “dat het nu niet het moment was om heel het krantencontract in vraag te gaan stellen”. Beiden houden dus aan de beslissing van Vivaldi, bij de begrotingscontrole, om nog eens vijf jaar verder te gaan met 125 miljoen euro per jaar aan staatssteun.

Ze kregen overigens forse steun van PVDA, die met Maria Vindevoghel het contract ook als “essentieel inschat voor 3.500 tot 4.000 jobs bij Bpost”. Dat cijfer is ongeveer het dubbel van de 2.000 die in regeringskringen de ronde doet.