Na liefst 34 uur non-stop debat zit het erop: met 81 stemmen (heel Vivaldi) tegen 59 krijgt de regering-De Croo I het vertrouwen. Verwonderlijk was dat niet. Want na een woelige interne onderhandeling, stonden in de Kamer een aantal overtuigde Vivaldisten recht. Met name de PS ontbond alle duivels om de PVDA-PTB terug te drijven. Tegelijk viel aan Vlaamse kant op hoezeer N-VA en Vlaams Belang gesnakt hebben naar het échte parlementaire debat: de tussenkomsten waren bijzonder overvloedig, maar haalden weinig uit. Deze regering heeft immers geen enkel alternatief dan naarstig verder te werken. Meteen gaan ze aan de bak, over de pensioenen.

In het nieuws: De regering snijdt meteen de discussies voor de pensioenen aan.

De details: Men wil het dossier “niet langer laten wachten”, zo is te horen.

• “Ik wil afronden met een citaat van Mark Twain. ‘The secret of getting ahead is getting started.’ Deze regering is gestart op een moment waarop ons land volledig geblokkeerd was. Wij hebben het land opnieuw in beweging gekregen. Wij zijn door de Covid-crisis geraakt, omdat zo veel Belgen het beste van zichzelf hebben gegeven. Nu is het aan ons om ervoor te zorgen dat wij een omgeving creëren waarin het voor iedereen mogelijk is om het beste van zichzelf te geven.”
• Na Michael Jordan, de basketlegende, was het dus deze keer een ander bekend citaat, dat premier Alexander De Croo (Open Vld) aanhaalde, om zijn regeerverklaring kracht bij te zetten in het nachtelijke debat. Het was op dat moment zo’n halfdrie, donderdagochtend. Er volgde een stevig applaus op alle meerderheidsbanken.
• Met die tussenkomst van de premier was echter het debat niet afgerond: enkel het ‘algemene’ gedeelte, waarbij de vragen naar de premier zelf gericht kunnen worden, was op dat moment afgelopen. Wat volgde was de ’thematische bespreking’, waarbij zowat elke minister en staatssecretaris nog eens voor zijn of haar domein kwam opdraven.

De vraag van velen: Waarom zo’n ellenlange sessie?

• Pas na een zitting die 34 uur lang liep, kwam dan eindelijk de vertrouwensstemming rond half negen donderdagavond: bij het personeel van de Kamer klonk wat gemor, net als op de banken van de meerderheid. “Was dit nu echt nodig?”
• In de wandelgangen wordt, zowel bij meerderheid als oppositie, één verantwoordelijke aangewezen voor die slopende sessie: de Kamervoorzitter, Eliane Tillieux (PS). Zij is nog niet bepaald ervaren, en laat het debat eindeloos meanderen, met tussenkomsten en discussies die soms mijlenver staan van de essentie: de begroting van volgend jaar. “Onder Patrick Dewael (Open Vld) zou het toch lichtjes anders zijn gelopen. Na de regeerverklaring in 2020 werd het debat veel strakker geleid. Al had het er toen ook mee te maken dat we weg moesten op een bepaald moment uit het Europees Parlement, dat was ook een stok achter de deur”, zo merkt een vooraanstaand Kamerlid op.
• Evengoed was het bij momenten een opbod tussen N-VA en Vlaams Belang, waarbij opviel hoezeer die laatste partij wil aantonen dat ze met haar achttien Kamerleden ook inhoudelijk wil en kan mee debatteren: de tijden dat de Belang- of Blok-fractie bemand werd met plaatsvullers of muurbloempjes van Filip Dewinter zijn duidelijk voorbij in de Kamer.
• Tel daarbij een aantal vastberaden Kamerleden van N-VA, met onder meer Theo Francken op tal van domeinen, Valerie Van Peel, en een opvallend actieve Sander Loones, en men krijgt voor uren debat.
• Na maanden van inactiviteit door corona, kreeg de Kamer zo de kans om de schijnwerper eens op zichzelf te houden, langdradig of niet. Dat resulteerde uiteraard in de nodige media-aandacht waar Kamerleden zo naar snakken: zo mocht Peter De Roover (N-VA) al woensdagavond naar de studio’s van Terzake.
• Dat leverde hoongelach op bij de meerderheid: “Beste Peter, het debat over het begrotingsakkoord met de fractieleiders is nog even bezig, hoor. Al vertrokken naar de tv-studio? Gisteren nog grote show omwille van een persconferentie van regering. Nu zelf de show stelen en uw fractie in plan laten. Ik volg niet meer”, zo sneerde Melissa Depraetere (Vooruit), op Twitter.
• Een dag later, toen ze zelf naar de studio mocht, na verhitte debatten tussen socialisten en communisten, waarbij Terzake in de studio de Vooruit-fractieleidster wilde, tegenover PVDA-fractieleider Raoul Hedebouw, kreeg ze uiteraard het deksel op de neus: “Beste Melissa, vertrokken naar de tv-studio zie ik? Spijtig, je mist een geweldig sterke Sander Loones, want het debat over de regeerverklaring loopt nog. Succes toch in het tv-debat.”

Ook opgemerkt: De Kamer blijft tegelijk manken op één been, terwijl het Brussels parlement wél versoepelt.

• De Kamermarathon leverde bij momenten zeer hoogstaande debatten: de Parlementaire discussie leek terug in al haar glorie. En toch bleef het nog wat met de rem op: slechts 67 leden mochten tegelijk binnen in de Kamer. Een gemiste kans.
• De reden die men aanhaalt voor de Kamer, én voor het Vlaams Parlement, om niet op volle sterkte te vergaderen, hoewel alle politici ondertussen gevaccineerd zijn en men in de buvette, de kantine van de Kamer wel met 150 mag bijeen komen, is een Brussels politiereglement. Immers in het Brussels gewest is men veel strenger dan elders in het land, omdat de vaccinatiegraad daar rampzalig slecht is.
• Bijkomend slecht nieuws bovendien: de verplichte coronapas heeft de Brusselaars die niet gevaccineerd zijn nauwelijks te beroeren. Anders dan in Frankrijk, waar die invoering voor een golf nieuwe vaccinaties zorgde, lijkt in Brussel die stok dus niet te werken, voor het deel van de bevolking dat vaccins weigert.
• Helemaal ironisch is het dan natuurlijk dat het Brussels Parlement, dat het falende Brussels Gewest moet controleren, ondertussen “wel weer in volle getalsterkte kan vergaderen“, zoals De Roover er tijdens het debat nog eens pijnlijk inwreef.

De essentie: De premier verkoopt via Mark Twain het idee dat deze regering “vooroploopt, omdat ze begonnen is”. Die these dient alsnog bewezen.

• “Binnen enkele maanden moeten we voorstellen hebben”, dat stelde premier De Croo zelf, over het pensioendossier. Verder bleef hij bijzonder vaag over een van de grootste uitdagingen voor zijn ploeg: “Een pensioenhervorming dient niet om de begroting van het jaar erna aan te zuiveren, ze moet een langetermijnoplossing bieden“, zo maakte hij er zich van af.
• Het was uiteraard de oppositie opgevallen dat er eigenlijk niets opgenomen was in de State of the Union over dat thema. “Net datgene waarover niet wordt gesproken, is heel veelzeggend. Bij de regeringsverklaring werd met geen woord gerept over de pensioenhervorming, terwijl er maar liefst drie oud-ministers van Pensioenen in de regering zitten”, zo stelde Barbara Pas (Vlaams Belang).
• “Het dossier wordt volop voorbereid, we willen niet langer wachten. Karine Lalieux (PS) (de bevoegde minister van Pensioenen, red.) is weer volop in gang geschoten. En binnen zes tot acht weken zou het klaar moeten zijn voor een deal“, zo stelt een insider ondertussen.
• Dat zou dus inhouden dat Vivaldi, naast de kernuitstap, die onvermijdelijk ook moet aangesneden worden, want de veiling van de gascentrales wordt eind deze maand publiek gemaakt, nog een groot dossier op het bord krijgt voor het einde van het jaar.
• Vraag is of dat kan lukken. Toen eerst Egbert Lachaert (Open Vld) en daarna Karine Lalieux zelf met behoorlijk uiteenlopende hervormingsplannen kwamen over de pensioenen, net bij de politieke rentree in september, kregen ze allebei scudraketten vanuit de coalitie zelf binnen.
• Overigens duwde N-VA-kamerlid Joy Donné nog even door op de fiscale hervorming, die Vincent Van Peteghem (CD&V) hoopt te doen: “Maar zal hij meer mogen doen dan gewoon een blauwdruk leveren?” Daarop was De Croo stellig. “In het regeerakkoord staat dat een fiscale hervorming zal worden voorbereid. Daar is men al een paar maanden mee bezig. Wil je echt grondig werken, dan moet je daar de tijd voor nemen”, zo sprak de eerste minister toch een beetje zijn eigen citaat van Twain tegen.
• In de wandelgangen is te horen dat die grote fiscale hervorming er pas in het voorjaar van 2022 zal zijn. De hamvraag blijft of Georges-Louis Bouchez en zijn MR ooit bereid zullen zijn om daarin echt mee te gaan. En of de Open Vld op het cruciale moment echt durft mee te duwen.

Goed zichtbaar: De manier waarop fiscale dossiers strandden, zoals dat van de tweede verblijven, of van de eerste werknemers, is tekenend. Net als de arbeidsmarkthervormingen, zoals nachtwerk of de werklozen die knelpuntberoepen weigeren.

• Hoe hervormingsgezind zijn PS en MR eigenlijk? Of houden beiden elkaar in een greep van sclerose? Die vraag lijkt, ook na dit rondje begrotingsbesprekingen de essentie voor Vivaldi. Want Van Peteghem mag dan wel hopen op een grote omslag in het fiscale regime, op twee dossiers haalde hij eigenlijk bakzeil.
  • Het erg dure systeem van parafiscale kortingen voor een eerste werknemer bij startende vennootschappen blijft zo goed als bestaan. De uitwassen gaan eruit, door een plafonnering. Maar hoewel zowat alle economen en de Nationale Bank het erover eens zijn dat het systeem nauwelijks jobs creëert, maar wel handenvol geld kost, zette de MR haar voet. Vicepremier Sophie Wilmès (MR) liep onder meer daarover weg vanop het begrotingsconclaaf, en het gevolg was een minimale aanpassing.
  • Een nog pijnlijker dossier was dat van het belastingvoordeel voor de tweede woning. De lening voor een eerste woning geeft in Vlaanderen geen recht meer op een fiscale korting, een tweede eigendom krijgt die via het federale niveau wel nog. Een absurd systeem, maar niet voor Wallonië, waar wel nog zo’n korting geldt. Plus, nogal wat MR-kiezers mikken op een tweede woning, bijvoorbeeld aan zee.
• Het is veelzeggend over de manier waarop de MR kijkt naar heel de fiscaliteit. In plaats van de logica en fairness in het systeem te zoeken, gaan ze compleet op de rem. Ook wanneer het over de echt grote vermogens gaat, zo is in regeringskringen te horen. Bij MR is al meermaals te horen geweest “dat die grote hervorming er nooit komt”.
• Tegelijk is er de PS, die op de eigenlijk broodnodige hervormingen voor de arbeidsmarkt ook constant taboes ziet. Nachtwerk is allerminst uitgeklaard. De activering van langdurig zieken lijkt voor vele waarnemers eerder een lege doos, of toch minstens niet voldoende. En een heel actueel thema, dat van de werkloze werkweigeraars voor knelpuntberoepen, die bestraft zouden worden, botst ook systematisch op een veto.
• Uiteraard wist de MR, toen Wilmès dat in de cruciale nacht op tafel legde, dat ze tegen een ‘non’ van de PS zouden lopen. Het voorstel, om werklozen die zo’n aanbod voor een knelpuntberoep weigeren te sanctioneren, wordt door de socialisten als “asociaal en stigmatiserend”, weggezet.
• Maar Wilmès zelf ging er op de Franstalige radio, twee dagen na het akkoord nog eens fel op door: “Het ging ook niet om enkel sancties op te leggen voor mensen die een of twee jobs weigeren. Het zat in een heel pakket, het leek ons normaal dit in evenwicht te brengen. We geven stimulansen, maar verwachten dat je positief reageert, je hebt rechten maar ook plichten. (…) Ik begrijp niet wat er zo abnormaal is aan de vraag om bij hulp ook te zeggen dat je niet zomaar kan weigeren.“
• De conclusies zijn overigens voor beide grote thema’s dezelfde: aan Vlaamse kant is veel meer eensgezindheid en bereidheid om zowel een fiscale hervorming te doen, als in te grijpen op de arbeidsmarkt. Het stokt telkens aan de andere kant.

Ook genoteerd: De Vlaamse regering komt ook met energiekortingen. Voor iedereen dan wel.

• Het contrast kan nauwelijks groter: federaal gooit men met zo’n vierhonderd miljoen euro, om de energiefactuur lichter te maken. Maar dat is wel enkel voor de zwaksten: het gaat om het toekennen van het sociaal tarief voor zo’n 1 miljoen Belgen, die ook nog een extra korting van zo’n 80 euro krijgen. In de kering maakt het dus tot 700 euro verschil op de factuur van de zwaksten. Een stevige extra herverdeling van rijkdom dus door de gestegen energiefactuur, op federaal niveau.
• Nu doet de Vlaamse regering net het tegenovergestelde: zij geeft kortingen aan iedereen, aan “alle Vlaamse gezinnen”. Daarvoor gooit men er zo’n 200 miljoen euro tegenaan. Hoe dat betaald zal worden, daarover zit de Vlaamse regering vandaag samen. Concreet betekent dat zo’n 50 euro per gezin.
• Helemaal verwonderlijk is dat niet: zo’n 40 procent van de heffingen in de energiefactuur zitten op Vlaams niveau, daarin kan dus flink gesnoeid. Tijdens het debat over de Septemberverklaring kreeg de regering-Jambon I flinke kritiek, omdat ze niets voorzag voor de stijgende energieprijzen.
• Dat doet Zuhal Demir (N-VA), de bevoegde minister van Energie, nu dus wel. Al verraste ze wel met haar aankondiging, die nog niet gefinancierd was, begin deze week. Maar omdat de federale regering toen ook haar plannen aankondigde, kon de Vlaamse regering moeilijk terug.

De cijfers: Brussel heeft ook haar begrotingwerk klaar.

• De Brusselse regering komt met een begroting die voor 2020 die nog steeds een half miljard in het rood zit. Dit jaar was dat een klein miljard. Tegen 2024 moet dat opnieuw een evenwicht vormen. Dat meldde de Brusselse regering, die woensdag een akkoord daarover bereikte.
• Dat half miljard lijkt niet veel, maar op een totale begroting van 5 miljard is het een heel stevige put. Vlaanderen gaat met 50 miljard naar een tekort van 1,6 miljard volgend jaar.
• De oefening bestond erin nog eens 360 miljoen euro te vinden, om tegen 2024 dat evenwicht terug te herstellen. En een probleem: het rekeningrijden dat Brussel graag had ingevoerd, kwam er niet. Een bron van inkomsten van dik 200 miljoen viel dus weg. Een meevallende huizenmarkt bracht 100 miljoen extra op in registratierechten, 100 miljoen is gevonden door trager te investeren en 100 miljoen komt van besparingen.
• Maar de minister van Begroting Sven Gatz (Open Vld) en minister-president Rudi Vervoort (PS) passen ook een beetje de trucs van de foor toe, met hun rekensom. Want een stevig deel van de investeringen, liefst 1,3 miljard, wordt uit de begroting gehouden: zo’n half miljard zit er daardoor opnieuw niet in.
• Gatz wil absoluut dat Brussel tegen 2024 dat evenwicht heeft, om dan niet met de hoed in de hand te moeten gaan bedelen, aan de communautaire onderhandelingstafel. Het mechanisme van de bijzondere financieringswet, die de geldstromen regelt tussen de deelstaten in België, speelt immers niet in het Brussels voordeel. Niet dat Brussel in 2024 geen extra geld zal vragen, maar het onderhandelt toch comfortabeler als het niet echt nodig is, zo is de redenering.
• Overigens klaagt de oppositie in Brussel steen en been: het perscommuniqué van de begroting is al dagen verzonden, maar een debat in het Brussels Parlement daarover is er nog steeds niet geweest.