“Het is de week van de bochten”, zo klinkt vanmorgen binnen Vivaldi. Want morgen bespreekt Vivaldi de bevoorradingszekerheid voor de winters van 2025 en 2026. En wat blijkt: zonder de kerncentrales, die in principe moeten sluiten, wordt het heel moeilijk. Een bijzonder lastige boodschap voor de groenen, die in Vivaldi stapten met als doel het Belgische nucleaire park nu eindelijk en definitief te sluiten. Nu moeten ze, niet voor het eerst in deze coalitie, op hun stappen terugkeren. Met behulp van massaal veel eigen communicatie, en voorpagina’s van kranten die op milde toon spreken over een “mini-verlenging”, nemen Groen en Ecolo nu een bochtje: “Een winter langer Doel 4 en Tihange 3 openhouden”, zou moeten volstaan, is nu ineens de boodschap. De schuldige, volgens hen: “Frankrijk en Europa, die te lang geloofd hebben dat het nucleaire altijd en overal betrouwbaar was”, zo zegt Jeremie Vaneeckhout. Bij N-VA halen ze alvast hun gram, nu plots de discussie over de bevoorradingszekerheid dwingend wordt: “Nog steeds is het einde van het groene brokkenparcours niet in zicht”, zo sneert Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA).

In het nieuws: Morgen moet de federale regering op zoek naar oplossingen over de onzekerheid rond de energiebevoorrading de komende winters.

De details: In de communicatie nam Groen alvast fors de vlucht vooruit. Maar zo blijven ineens de kerncentrales ook voor de groenen wéér wat langer open.

• “Twee kerncentrales, Doel 4 en Tihange 3, enkele maanden in 2025 en 2026 langer openhouden”, zo is de technische uitleg die men in De Standaard vanmorgen op de voorpagina te lezen krijgt. “Een mini-verlenging ligt op tafel“, zo staat er voorzichtig in Le Soir. Op “initiatief van de groenen” zou men dus een heel korte verlenging doen van de twee jongste centrales, zo is de uitleg daar.
• Het is een opvallend andere lezing dan in De Tijd, waar de voorpagina het heeft over “de oudste kerncentrales”, Doel 1 en 2 en Tihange 1, langer laten draaien. Met andere woorden, niet langer twee, maar vijf kerncentrales verlengd openhouden. Politiek gezien uitgerekend wat onder meer de liberale partijen, maar ook cd&v steeds luider en luider vroegen, de afgelopen maanden. En een grote politieke nederlaag dus, voor Groen en Ecolo.
• Binnen de federale ploeg was vanmorgen dan ook scherpe commentaar te horen over bepaalde kranten, als “partijbladje van de groenen“, die de ecologisten met fluwelen handschoenen aanpakken, in het nucleaire dossier. “Het is de week van de bochten, nochtans”, zo liet een Vivaldi-partijvoorzitter zich vanmorgen schamper ontvallen, een knipoog naar het nieuwe standpunt van cd&v over de werkloosheidsuitkeringen.

Op de agenda: Morgen knopen doorhakken over de komende winters.

• Bochten of niet, hoe dan ook komt morgenavond de federale regering samen om de input van twee cruciale spelers, hoogspanningsnetbeheerder Elia en gasdistributeur Fluxys, plus die van de FOD Energie te bespreken. Die maakten rapporten over de bevoorradingszekerheid de komende jaren, en vooral de nijpende winterperiodes.
• Door de oorlog in Oekraïne is de energiesituatie in Europa danig veranderd: gas is peperduur en de bevoorrading hoogst onzeker. Daar komen bovendien pannes bij in Franse kerncentrales, en een Duitse energiemarkt die evengoed erg nipt werkt. Met name de komende winters, die van 2024, 2025 en 2026, worden niet evident, volgens de ramingen.
• De oplossingen liggen dus voor de hand: de levensduur van de kerncentrales andermaal verlengen, op korte termijn. Maar dat ligt uiterst gevoelig voor de groenen. Daar moet men, niet voor het eerst, toch wel dure beloftes inslikken rond de kernenergie. Eerder nam men al de bocht om toch maar de jongste twee centrales, Tihange 3 en Doel 4, met tien jaar te verlengen: een beslissing die Vivaldi in maart nam.
• Nu duwt Groen op het scenario wat ze “2+10” noemen: enkel Tihange 3 en Doel 4 worden opengehouden, maar het gebruik van de nucleaire brandstof wordt zo gespreid dat ze in twee betrokken winters toch ook kunnen draaien, en minder in de zomer. Wat politiek gezien daarbij speelt: dan blijft de deur dicht om ook andere kernreactoren toch te verlengen.
• Die minimalistische aanpak, om zo weinig mogelijk reactoren nog aan te spreken, gaat er alvast niet in bij de MR, die al veel langer gewoon alle centrales willen openhouden. Georges-Louis Bouchez (MR), die het nieuws duidelijk niet zelf in de markt zette, ruikt een gouden kans: “De vaststelling van een gebrek aan elektriciteitsproductie in België bevestigt wat de MR als enige al maanden zegt! We moeten vijf kernreactoren openhouden. Dat is goed voor het klimaat, onze economie en onze bevoorradingszekerheid.”
• Zo belooft het woensdag een verhit debat te worden, andermaal, over het nucleaire, binnen Vivaldi.

The Big Picture: Alweer moeten Groen en Ecolo hun positie aanpassen. Misschien beter in één keer een grote stap?

• Wie vanmorgen een beetje haar gram kon halen, was Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA). Die haalde uitspraken van stal van professor Ronnie Belmans, een energie-expert die zich in het verleden al erg kritisch toonde voor Demir, en tegelijk federaal minister Tinne Van der Straeten met lof overlaadde. Begin dit jaar nog, toen een groep industriëlen onder leiding van Melexis-voorzitter Françoise Chombar waarschuwde “dat het licht zou uitgaan”, bij de kernuitstap, haalde Belmans uit. Hij noemde dat toen letterlijk “nonsens van het niveau van antivaxxers“. Nu blijkt dat er wel degelijk issues van bevoorradingszekerheid zijn, en dat kernenergie de oplossing is, halen Demir en Chombar hun grote gelijk.
• Maar niet alleen experts rond de groenen kregen een veeg uit de pan. Ook Van der Straeten zelf werd door Demir onder vuur genomen: “Het kalf werd door Van der Straeten verdronken in de Vivaldi-vijver. Wat rest? Redden wat er nog te redden valt voor het licht uitgaat.”
• Daarop reageerde Groen-voorzitter Jeremie Vaneeckhout, die heel de morgen erg actief aan het communiceren was op Twitter over het dossier, dan weer heel fel: “De Vlaamse minister van Energie vergeet 20 jaar non-beleid, onder meer van haar eigen partij, en haalt populistisch uit“, zo verweet hij Demir. Tegelijk had hij het over de nieuwe nucleaire verlengingen als “een ernstige piste om de blijvende onbetrouwbaarheid van het Franse nucleaire park op te vangen.”
• De vraag is of die lijn zo makkelijk vol te houden is: Franse nucleaire ‘onbetrouwbaarheid’ wordt dan opvangen met een nieuwe verlenging van Belgische kerncentrales, in Franse handen? Het straalt niet meteen consistentie uit. Maar feit is dat Groen en Ecolo weinig keuze hebben: ze staan met de rug tegen de muur, door de rapporten over de bevoorradingszekerheid.
• “Tja, het is alle hens aan dek daar, ze zullen alles proberen om dat beeld nog te draaien. Merk ook op hoeveel budgetten ze tegenwoordig spenderen aan reclame op YouTube, over hun partij. Maar feit is dat ze weer moeten draaien”, was vanmorgen de analyse bij een socialistisch kopstuk.
• En eenzelfde verhaal bij de top van de liberalen: “Als die hele discussie blijft aanslepen gedurende maanden, dreigt het enkel nog pijnlijker te worden voor de groenen. De vraag om meer nucleaire capaciteit open te houden zou immers niet eindigen na verlenging Doel 4 en Tihange 3.”
• Zo blijft de vaststelling dat Groen, door telkens op de rem te gaan staan, en maar muizenstapjes toe te laten in het nucleaire dossier, wel zelf een soort processie van Echternach lijkt te organiseren in een politiek bijzonder gevoelig dossier. “Zouden ze niet beter in één keer door de zure appel bijten”, vraagt een coalitiepartner zich af.

Ten slotte: De bedenking dat het wel, andermaal, niet makkelijker wordt met Engie.

• “Het zou erg goed zijn als daar snel een duidelijk kader is met de Fransen. Dat is ook wel het plan, maar de premier houdt zijn kaarten duidelijk heel dicht bij zich“, zo is bij een partijvoorzitter te horen.
• Dat het dossier van het nucleaire, los van de discussie morgen, brandend actueel is, geeft iedereen aan binnen Vivaldi: met Engie, de Franse energiereus, moet dringend ook een akkoord gevonden worden, over die tienjarige verlenging van Doel 4 en Tihange 3. Dat dossier gaat bijzonder traag, tot grote ergernis van de regeringspartners. Voor het einde van het jaar beloofde premier Alexander De Croo (Open Vld) een akkoord: dat geeft hem nog goed drie weken, voor iedereen met verlof gaat.
• Maar men wijst er wel fijntjes op dat de onderhandelingen met Engie wel ook bij Van der Straeten liggen, die in duo met de premier de gesprekken voert. En dat worden meteen toch wel weer moeilijke discussies, als straks ook Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 zouden open blijven.
• “De manier waarop we ons in deze onderhandelingspositie met Parijs hebben gezet, is echt wraakroepend. En dan durft die minister te beweren dat we “nog nooit een technisch dossier gezien hebben dat ze niet goed heeft afgerond”. Waarvan akte”, zegt een partijbron gefrustreerd over de toestand.

Belangrijk nieuws: Het onderzoek naar het Bpost-contract breidt zich uit: ook de vorige periode komt in het vizier.

• Meer donkere wolken boven het hele dossier van de krantensubsidies. Die subsidies, zo’n 170 miljoen euro per jaar tot nu toe, staan ‘on hold’, door verschillende onderzoeken die lopen naar de gunning van het contract. De overheid schrijft zo’n contract uit, om aan goedkoper tarief kranten en tijdschriften te bussen. Maar bij de gunning van het contract vanaf 2023, dat door Bpost werd binnengehaald, ging de bal aan het rollen. Die gunning verliep duidelijk niet volgens het boekje.
• Een interne audit bij Bpost zelf leidde ertoe dat de CEO van dat beursgenoteerd bedrijf, Dirk Tirez, aan de kant moest. Tijdelijk, in afwachting van het onderzoek. Het vertelde meteen hoe ernstig de situatie was. Die CEO is overigens nog steeds niet opnieuw op post: met de dag wordt de kans kleiner dat dat effectief nog kan.
• Want vervolgens viel de Belgische Mededingingsautoriteit, die waakt over concurrentievervalsing, binnen bij PPP, een kleinere verdeler van brieven en pakjes in België, én bij de grootste mediaspeler van het land, DPG Media. Er was een huiszoeking op het hoogste verdiep, waar uitvoerend voorzitter Christian Van Thillo kantoor houdt, aan het Kievitplein, tegenwoordig Mediaplein, in Antwerpen.
• Daarbij was sprake van het vermoeden van onderlinge prijsafspraken, en het mogelijks uitwisselen van concurrentiegevoelige informatie. Op beide staan zeer hoge geldboetes.

Wat meespeelt: Dit gaat over een bom overheidsgeld. En het spoor loopt verder terug.

• Verschillende bronnen bevestigen nu dat er meer aan de hand is: het onderzoek gaat niet langer enkel over de gunning van het nieuwe contract, dat vanaf volgend jaar zou moeten lopen. “Er wordt ook gekeken naar de vorige contracten, met name dat in de periode van de Zweedse regering”, zo bevestigt een bron bij het onderzoek, wat ook in regeringskringen vervolgens niet ontkend wordt.
• In 2015 gunde de toenmalige minister van Werk, Kris Peeters (cd&v) het contract aan Bpost, toen de enige overgebleven kandidaat. De toenmalige CEO van Bpost, Koen Van Gerven, schermde toen al met exact dezelfde argumenten als vandaag, om het contract toch maar te behouden: dat anders ongeveer 3.000 voltijdse banen zouden verdwijnen.
• Die these werd tijdens de laatste begrotingsbesprekingen fel in vraag gesteld door de liberalen, die poneerden dat de vrije markt wel zou zorgen voor het bussen van kranten en magazines, zoals in al onze buurlanden het geval is. MR en Open Vld ijverden er toen voor om de krantensubsidies totaal te schrappen, in de Kamer herhaalde de Vlaamse liberalen onlangs dat pleidooi.
• Maar een wetsvoorstel van N-VA in die zin, bedoelt om de meerderheid te jennen, werd wel weggestemd door Vivaldi. Toch is de discussie daarmee allerminst begraven: als ook zou blijken dat vorige contracten, die in totaal per legislatuur over een kost gaan van meer dan 1 miljard euro overheidsgeld, ook doorgestoken kaart waren, dan valt de staatssteun wel heel moeilijk nog langer te verdedigen.

Genoteerd: Geen Belgische luchtafweertanks voor Oekraïne. Wel onderwaterdrones, met wel erg veel communicatie daarrond.

• Oekraïne is dringend op zoek naar extra luchtafweer, nu Rusland een zoveelste zware raketbarrage heeft afgevuurd op steden en elektriciteitsvoorzieningen in het land. Daarbij wordt vooral gekeken naar raketsystemen, zoals de Noorse NASAMS, om kruisraketten uit de lucht te schieten.
• Daarnaast komen ook de Duitse Gepards van pas, luchtafweertanks die per minuut 1.100 pantserdoorborende kogels afvuren. Duitsland beloofde in april al vijftig stuks te leveren, enkele dagen geleden kwamen daar nog eens zeven exemplaren bij.
• Lang leek het dat ook België enkele Gepards kon leveren: 38 luchtafweertanks, vroeger in dienst bij Defensie, staan op stock bij OIP, een bedrijf uit Oudenaarde dat oude legervoertuigen opkoopt, opknapt en doorverkoopt.
• Bronnen binnen Defensie bevestigden dat wel degelijk gekeken werd om de luchtafweertanks terug te kopen. Logisch lijkt dan om ze aan Oekraïne te doneren, maar ook voor de eigen luchtverdediging, die momenteel nagenoeg onbestaand is, kunnen de Gepards terug gebruikt worden. Die deur wordt nu gesloten: de elektronica van de Gepards zou te oud zijn om de toestellen nog operationeel te krijgen, zo bevestigen bronnen dicht bij het dossier.
• Opmerkelijk is wel dat Defensie hier zelf niets over communiceert. Het sluit aan bij de afgesproken lijn, om weinig details vrij te geven. “Dit kan een impact hebben op de operaties in Oekraïne. Door te communiceren, kan Rusland zwakke schakels opmerken en uitbuiten, vooral als het gaat om wapensystemen die al operationeel zijn in Oekraïne”, zo liet een hooggeplaatste bron binnen Defensie weten.
• Minstens zo opvallend is dan wel een persbericht op de website van Defensie zelf, over de levering van onderwaterdrones en mobiele laboratoria. Minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) stelt de levering zelf voor, op een persconferentie in de gebouwen van de luchtmacht op Melsbroek, met aan haar zijde de CEO’s van de betrokken bedrijven, ECA Robotics Belgium en Praesens Care. Kwestie van zeker niet te veel info vrij te geven over wapenleveringen?

Genoteerd: Sammy Mahdi (cd&v) krijgt zoals verwacht geen rode loper van PS en Ecolo.

• “Afgezaagde recepten”, die “blijkbaar weer op de agenda geplaatst moeten worden”. Zo bestempelt Georges Gilkinet, de vicepremier van Ecolo, van morgen de voorstellen van cd&v-voorzitter Sammy Mahdi om de werkloosheid in de tijd te gaan beperken. Cd&v wil voortaan dat na 2,5 jaar een werkloze “een finaal voorstel” krijgt, en dan geschrapt wordt, indien die dat niet aanvaardt.
• “Het is niet door het leven lastiger te maken voor diegenen die een job zoeken, dat we er gaan raken”, zo sneerde Gilkinet. Niet verrassend, want de discussie over het beperken van de werkloosheid in de tijd leeft al langer in Franstalig België, sinds Georges-Louis Bouchez (MR) het op tafel legde. Hij is in Wallonië de enige die dat wil met zijn partij.
• Aan Vlaamse kant was Mahdi zelf er ook tot voor kort geen voorstander van, zijn partij voerde er zelf keiharde strijd over met N-VA, in de Zweedse regering. Daar herinnerde ook Thomas Dermine (PS), de staatssecretaris voor Relance hem nog eens aan: “Cd&v is blijkbaar van gedacht veranderd”.
• Beiden gingen in debat in Terzake. En de PS deed er wat iedereen verwachtte: de deur voor zo’n voorstel ging keihard dicht. “Het voorstel is verkeerd gericht. In ons land zijn er tot tweemaal meer langdurige zieken dan werklozen. Dat moet de prioriteit zijn. Werkloosheidsuitkeringen beperken in de tijd is totaal ineffectief. Pijn doen aan de mensen is voor de PS nog altijd geen programmapunt. Dat geldt niet meer voor cd&v.”
• Achter de schermen zijn de socialisten nog feller: “Waarom kan Mahdi zomaar een voorstel lanceren, dat iedereen rustig bekijkt, terwijl cd&v wel zelf de Vlaamse minister van Werk levert? Moet Jo Brouns dan niet aangesproken worden, over de manke werking van de eigen VDAB? En met een eigen ‘werkplan’ komen, terwijl je wel al jaren de minister van Werk hebt? Je moet maar durven.”

Met bijdragen van Kasper Goossens.