Vandaag alweer een Overlegcomité, en ondertussen is er ook de grote discussie over de begroting. Met, hoe raadt u het, de klassieke tegenstellingen tussen rood en blauw.

De federale ploeg maakt zich op voor de begrotingsdiscussie. Die kondigt zich als moeilijk aan, met een salvo aan schoten voor de boeg. De staatssecretaris van Begroting, Eva De Bleeker (Open Vld), partijgenoot van premier Alexander De Croo (Open Vld), opende de debatten. De PS schiet nu terug. Binnen de regering leeft ondertussen de frustratie over een eerste minister die nooit zijn regering fysiek bijeen roept. Het is enkel de Kern die bijeenkomt, wat de liberalen handig uitkomt: “Daar hebben ze bijna de helft van de zitjes, zeker als De Bleeker telkens mee aanschuift.” De vicepremiers mogen dus komen, maar de andere ministers? Die verschijnen nooit. “Dit lijkt wel een regering met zeven ministers”, zo stelt een regeringslid vast.

In het nieuws: De federale regering focust zich straks op de begroting.

De details: Met het Overlegcomité ligt eerst nog even corona als thema op tafel.

• Zetten we vandaag een forse stap richting de normaliteit: een leven zonder al te veel mondmaskers en maatregelen die de vrijheid en sociale contacten inperken? Het lijkt een evidentie, gezien de erg hoge vaccinatiegraad en de steeds dalende cijfers van besmettingen en ziekenhuisopnames.
• Maar het impliciete contract dat de overheid met haar burgers aanging, inentingen en opofferingen in ruil voor een snelle afwikkeling van de crisis, lijkt niet te worden gehonoreerd. De druk vanuit de klassieke hoek, de virologen en wetenschappers in de adviesorganen, is gigantisch, om toch maar niet te veel maatregelen te lossen: de adviezen lekten al ruim op voorhand, een mediacampagne (inclusief het ostentatief dragen van mondmaskers in de tv-studio’s) werd opgestart.
• Bij de beleidsmakers vielen ondertussen allerlei standpunten vooraf te noteren. Over de mondmaskers leek eensgezindheid bij de Vlaamse politici (met een wel erg vocale Joachim Coens (CD&V), die hoopt op goede peilingen, op kop), terwijl aan Franstalige kant men veel huiverachtiger staat tegenover het lossen van de mondkapjesplicht. Anderzijds waren er de vaccinatiepasjes, die zeker in Brussel massaal ingang zullen vinden om toegang te krijgen tot activiteiten en zaken, maar mogelijks ook in Vlaanderen (deels) worden uitgerold.
• De consensus lijkt ontstaan rond een behoorlijk extensief gebruik van de vaccinatiepas: zelfs in winkels in Vlaanderen, en zeker in Brussel, wordt het straks mogelijk, als het nodig zou zijn. In ruil kunnen de mondmaskers dan grotendeels weg.
• Misschien wel het belangrijkste objectief vanmorgen: de forse regels rond in het onderwijs opnieuw in balans trekken. Want eens te meer blijken de jongeren diegene die nu het meest vrijheid moeten opgeven: al duizenden leerlingen zitten in quarantaine, omdat men al na twee besmettingen een hele klas in afzondering duwt. Ook de mondmaskerplicht in het onderwijs geldt nog steeds onverkort. De permanente vraag om solidariteit bij de jongste generatie weegt ondertussen zwaar door.

Wat wij vooral volgen: Hoe zit het met de steunmaatregelen, en dus ook de begroting?

• Eind deze maand lopen een heleboel coronasteunmaatregelen af die bedoeld waren om handelszaken en werknemers te steunen: onder meer de tijdelijke werkloosheid zit daarbij.
• De Vlaamse partijen, met Open Vld en CD&V op kop, willen daarvan af. Ook bij de Vlaamse socialisten en groenen is er niet al te veel appetijt meer. Al legde Groen wel expliciet de verlenging van het sociaal tarief voor energiefacturen op tafel, voor veel meer gezinnen dan voor de coronacrisis.
• Maar de Franstaligen weigeren. De PS wil nog steeds gerichte tijdelijke werkloosheid voor bepaalde sectoren. En de MR wil dan weer ‘hun’ steunmaatregelen voor middenstanders niet zomaar afgeven: voor hen hangt het een aan het ander, en geen van beiden lost.
• Een compromis lijkt in de maak, zo is in regeringskringen te horen, dat met de duur van de maatregelen te maken heeft: “Nog één maand verlengen, en daarna afgelopen”, zo is nu te horen bij een vicepremier. Een gulden middenweg dus tussen de ‘neen’ van de Vlaamse liberalen en christendemocraten, en de aandrang van MR en PS. In het verleden werden de maatregelen telkens met drie maanden verlengd.
• Het compromis, dat uiteraard nog gemaakt moet worden, is de voorbode van een grotere deal rond de begroting voor 2022, die de komende weken door premier De Croo gesmeed moet worden.
• Gisteren gaf uitgerekend Eva De Bleeker (Open Vld), de staatssecretaris voor Begroting, daarvoor al een openingszet. Ze legde een budgettaire inspanning van 0,6 procent van het bbp, of 3 miljard euro, op tafel. Die moet er komen door besparingen, nieuwe inkomsten of ‘diversen’. Allerminst een evidentie, want de regeringsplannen gingen tot nu toe uit van zo’n 1 miljard. Al staat er wel in de tekst van het regeerakkoord dat “als de economie weer aantrekt”, er meer mogelijk zou moeten zijn.
• Laat dat nu wel degelijk het geval zijn, met een ongekende economische groei met meer dan 5 procent voor dit jaar en 3 procent voorzien voor volgend jaar. De Bleeker wil dus op zoek naar het maximumtekort van 3 procent van het bbp op de begroting, de zogenaamde Maastrichtnorm die eigenlijk in theorie nog nodig is voor de eurozone. In praktijk schorste de EU die verplichtingen, door de coronacrisis: alle eurolanden gingen zwaar in het rood.

De reacties: De PS gaf geheel verwacht een helder antwoord: ‘neen’.

• Zoals Open Vld De Bleeker in het veld stuurde, kwam de PS met twee eigen regeringsleden om de boodschap meteen te “corrigeren”. Zowel minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) als staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) gaven De Bleeker publiekelijk een forse repliek.
• “Ze spreekt te vroeg. De Europese Commissie is geen vragende partij op dit moment om de riem aan te halen, integendeel. We zitten in een periode waarin de economie net investeringen nodig heeft“, zo stelde Dermine.
• Bij de PS merkt men cynisch op dat “wanneer wij vanuit de regering onze plannen op tafel leggen, onder meer voor betere pensioenen, wij een golf van kritiek krijgen van Open Vld, omdat we niet collegiaal zijn“. “En nu doen ze weer exact hetzelfde”, klinkt het droog.
• Van 3 miljard euro inspanningen kan geen sprake zijn dus, voor de PS. Het zal bij 1 miljard blijven. Ook al omdat in die 3 miljard fors meer inkomsten moeten zitten: de regering hanteert immers altijd de verdeelsleutel van een derde besparingen, een derde nieuwe taksen en een derde diversen. Maar nieuwe inkomsten, dat ziet onder meer de MR al helemaal niet zitten. En ook De Croo zelf had al aangegeven dat hij met de effectentaks zijn limiet had bereikt, als liberaal.
• Ook genoteerd: men geeft expliciet aan dat de premier in de Kern ook op een andere koers zit dan zijn eigen staatssecretaris van Begroting. “Men blaast warm en koud bij de liberalen, wat is het nu eigenlijk?“, zo stelde een regeringslid. “Dit is wel al te doorzichtig.”

The Big Picture: Er is frustratie over de manier waarop De Croo de ploeg leidt.

• Deze zomer nog riep premier De Croo zijn hele ploeg samen voor een gezellige barbecue, bij hem thuis in Brakel in de tuin. Was het louter door toeval, of een samenloop van omstandigheden: feit is dat het wat ongelukkig was dat er niemand van de PS aanwezig was. Alle Franstalige socialisten in de federale regering waren verhinderd.
• De eerste minister loste het op met een handig grapje, tenslotte had de PS hem net voor het reces tot aan de rand van een regeringscrisis gebracht, over de sans-papiers. De zelfspot werkte perfect als pleister: de bijeenkomst was voor allen een succes.
• De herstart van de ploeg in september was dan weer woelig, doordat eerst Open Vld en daarna de PS met pensioenplannen kwamen, die wederzijds bijzonder negatief werden ontvangen. Ondertussen organiseerden PS-voorzitter Paul Magnette en Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert een lunch, om het bij te leggen. Teken aan de wand was wel dat dat contact quasi instant lekte in de pers.
• Maar opvallend: bij geen van beide kampen klinkt het vandaag dat een crash straks onvermijdelijk is. Integendeel: “We zijn allen redelijke mensen”, zo is in regeringskringen bij Open Vld te horen. “We raken daar eigenlijk wel uit, zo is mijn voorspelling”, is dan weer op rode regeringsbanken te horen.
• En kijk: in Het Laatste Nieuws formuleert vicepremier Vincent Van Peteghem (CD&V) al netjes de consensus vandaag: “Het plan is om een variabele inspanning van 0,4 procent te doen in 2022, 0,3 procent in 2023 en 0,2 procent in 2024, in totaal 0,9 procent dus.” De middenweg lijkt alvast gevonden.
• Maar dat neemt niet weg dat het toch niet allemaal koek en ei is over hoe de premier de ploeg (niet) laat draaien: “Dit is echt een virtuele regering, want ze komt nooit samen“, zo stelt een regeringslid fel, over Vivaldi. Immers, sinds de start van De Croo I is er nog geen enkele volwaardige ministerraad geweest. Door de corona-aanpak is dat telkens virtueel, via videoconferentie, in ad-hocbijeenkomsten.
• “Lalieux kan moeilijk haar plannen als minister van Pensioenen gaan uitleggen aan de regering, en een discussie voeren, als er geen ministerraden zijn hé“, zo klinkt het fel.
• Wat de premier wel doet: zijn ‘Kern’ bijeenroepen. Het kernkabinet dus, met de zeven vicepremiers. Daarin zijn met De Croo zelf, vicepremiers Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en Sophie Wilmès (MR) al drie van de acht zitjes voor de liberalen. “En omdat bijna systematisch De Bleeker als verantwoordelijke van Begroting mee aanschuift, is het bijna de helft. Een handige manier om de discussies te domineren“, zo is de analyse.
• Zeker omdat het wel duidelijk is dat De Bleeker handig het spel speelt. Terwijl De Croo probeert als premier de consensus te maken, krijgt de Open Vld-staatssecretaris in de Kern berichtjes op haar smartphone met instructies om zich scherp liberaal op te stellen. “Het is een mooi stukje theater, maar het werkt wel in de dynamiek van die vergaderingen”, zegt een insider.

De essentie: Na het Overlegcomité vandaag moet de regering-De Croo vol aan de bak.

• Op de tweede dinsdag van oktober presenteert de federale regering haar State of the Union. Dat is meteen de harde deadline waarop er een begroting moet liggen, liefst aangesterkt met randakkoorden over de fiscaliteit, de arbeidsmarkt, en wie weet zelfs de pensioenen.
• Over die drie dossiers heeft de federale regering wel al gezegd dat ze “naar later” verschoven zijn, om zoveel mogelijk de opborrelende polemieken te vermijden. De realiteit is dat je moeilijk een serieuze begroting maakt, zonder naar die drie dossiers te kijken, en wat beslissingen te nemen.
• In praktijk sijpelt het toch door: neem bijvoorbeeld het dossier van de fiscale kortingen op de tweede woonst. Dat zat er onvermijdelijk aan te komen, en is deel van de grotere fiscale hervorming van Vincent Van Peteghem (CD&V), de minister van Financiën. Maar tegelijk is het nuttig om de begroting beter te maken: het gaat toch in de kering om 100 miljoen euro, op kruissnelheid.
• Een ander dossier van zelfde categorie: de fiscale kortingen voor profvoetballers in België. Dat dossier bereidt Van Peteghem al langer voor, het zou vreemd zijn als dat opnieuw maanden blijft liggen. En net zo goed is er de immense korting bij de ‘eerste werknemer’ voor een start-up: in theorie een mooie maatregel, in praktijk een gigantische achterpoort om belastingen te ontlopen.
• Net zo goed dringen op de arbeidsmarkt maatregelen zich op: in sommige sectoren kreunt men zo om extra werkvolk dat het leidt tot sociale spanningen en zelfs stakingen. Hoe verantwoord is het dan nog om geen fors pakket op tafel te leggen om meer volk aan de slag te krijgen?
• Werk op de plank dus voor Vivaldi, dat meer dan vermoedelijk toch eerst zal focussen op nieuwe peilingen die eraan zitten te komen. Politiek gaat vaak ook gewoon over de volgende 24 uur, eerder dan de volgende 10 jaar.

Harde cijfers: Het onderwijs in Franstalig België krijgt een pak minder geld dan Vlaanderen.

• Het is een oud fenomeen: de Franstalige gemeenschap geeft veel minder geld uit aan haar onderwijs dan Vlaanderen. In Brussel is dat goed merkbaar: heel veel gezinnen sturen hun kinderen naar het Nederlandstalige onderwijs, ook als zijn ze niet van oorsprong Vlaming zijn. De kwaliteit is gewoon veel hoger.
• Een nieuwe studie van het IWEPS, een dienst die het onderwijs in Franstalig België evalueert en zich baseert op cijfers van de OESO, toont het nogmaals aan: er is veel minder overheidsgeld beschikbaar voor onderwijs dan in Vlaanderen, en bijvoorbeeld ook in Scandinavië.
• Sinds 2000 zijn de uitgaven in het lager onderwijs per leerling in Franstalig België wel gestegen, met 18,6 procent. In het middelbaar is dat quasi gelijk gebleven. Maar voor het hoger onderwijs is het met 14 procent gedaald, voor de universiteiten zelfs met 22,2 procent.
• In de Vlaamse gemeenschap heeft men per leerling nu liefst 29 procent meer uit dan in Franstalig België. In Duitsland 10 procent meer. Maar zowel Nederland (2 procent minder) als Frankrijk (6 procent minder) geven niet meer uit: het is dus eerder het Vlaamse onderwijs dat behoorlijk ‘duur’ is, of waar veel wordt uitgegeven.
• Interessant is om de kost van de Scandinavische landen te zien: Denemarken (29 procent meer) maar vooral Zweden en Noorwegen (55 procent meer) geven echt veel geld uit per leerling aan hun onderwijs.

Gespot: Jan Jambon (N-VA) gaat een soort ambassade openen in Kopenhagen.

• Opvallend, de Vlaamse minister-president Jan Jambon, door N-VA uitgespeeld als ‘Sterke Jan’ (wat door de tegenstanders is veranderd in ‘Sterkte, Jan’) is op reis geweest. Een werkbezoek aan Kopenhagen. In de Deense hoofdstad opende hij officieel de kantoren van een nieuwe ‘Vlaamse Diplomatieke Vertegenwoordiging’.
• Die oude ambitie van de Vlaamse beweging, om een eigen buitenlandbeleid te gaan voeren met de regio, moet zo in praktijk worden gebracht. De Vlaamse regering wil immers een ‘Noordstrategie’ uitrollen: Vlaanderen dichter brengen bij het maatschappelijk model van de Scandinavische landen, en aansluiting vinden bij die ‘kopgroep’, die ook in het Vlaams regeerakkoord vernoemd werd.
• Vlaanderen krijgt dus een soort ambassadeur in Kopenhagen, maar noem het vooral zo niet. De ‘vertegenwoordiger’ van de Vlaamse regering “zal contacten leggen in Denemarken, Noorwegen, Zweden en Finland”, zo stond bij Belga te lezen.
• Over het nut van een eigen diplomatie én een eigen dienst voor buitenlandse handel kan wel een boom worden opgezet: het is vooral een erg dure manier van beleid maken, als je het aantal ambtenaren van Vlaanderen, Brussel, Wallonië én de federale overheid gaat optellen dat een post in het buitenland heeft, om daar dossiers te gaan bepleiten. Een oefening in efficiëntie dringt zich op.

Gespot (2): Bart De Wever (N-VA) bij de koning.

• De voorzitter van de grootste Vlaamse partij mocht gisteren op de koffie bij de koning. De officiële reden van zijn bezoek: het nieuwste boek van De Wever, Botsen de beschavingen?, dat hij samen schreef met de bekende imam Khalid Benhaddou.
• Het boek is een vette knipoog naar het beroemde werk van de politoloog Samuel Huntington, die in 1996 zijn ‘Clash of Civilizations’ schreef, een voorspelling dat na de Koude Oorlog conflicten zouden draaien om cultuur en religie.
• De Wever en Benhaddou gaan in dialoog over de maatschappelijke polarisatie in eigen land, en spreken over een “feitelijke apartheid” tussen gemeenschappen. Voor hen is de oplossing een mix van “assimilatie aan de normen van de Verlichting” en anderzijds “pragmatische aanpassingen”.
• Bij de boekvoorstelling sprak De Wever erover dat “de Vlaamse leidcultuur een verleidcultuur moet worden, de essentie is vertrouwen. (…) Dit ontbreekt volledig en moet weer opgebouwd worden.“
• Voor het Paleis zijn de minderheden in dit land altijd een belangrijk thema geweest: vandaar dus ook de aandacht van de koning voor deze ‘dialoog’, die De Wever meteen ook van een gematigde kant laat zien.