Krijgt Alexander De Croo (Open Vld) nog wat gedaan in zijn team, waarmee hij “championships ging winnen”, zoals hij Michael Jordan graag quote? Het is dé vraag die de Wetstraat zich stelt, over het loonakkoord. Dat dossier ligt op de regeringstafel, meer bepaald de kern, omdat de Groep van Tien er niet uit raakte. De discussie gaat niet meer over loonsverhoging, wat niet kan door de wet van ’96. In de plaats moeten er eenmalige extra premies komen, een beetje zoals tijdens de coronacrisis, voor sectoren waarin bedrijven het wél goed deden. Die zijn fiscaal interessanter voor bedrijven én werknemers. Maar de strijd binnen Vivaldi gaat over de hoogte van de premie: de PS wil geen plafond, de liberalen mikken op 250 euro, cd&v zit ook in die buurt. In coronatijden was het plafond nog 500 euro, al werd toen uiteindelijk gemiddeld een premie per bedrijf van 275 euro uitgekeerd. En ook over de welvaartsenveloppe blijft er discussie. Maar een deal zou alvast een opluchting betekenen voor de premier, die met z’n ploeg naar adem snakte, deze week.

In het nieuws: “Miserie, Miserie, miserie”, zo sneerde N-VA-Kamerlid Sander Loones gisteren nog in de Kamer, naar de premier.

De details: “Zal ’t gaan ja”, zo antwoordde Wouter Van Besien (Groen) met een zelfde knipoog uit FC De Kampioenen, aan de oppositie. Maar het is de meerderheid zelf die zich als oppositie gedraagd: parti-opposition is helemaal in.

• Vandaag alle ogen andermaal op het groepje van de zeven vicepremiers en de eerste minister van Vivaldi gericht: Alexander De Croo roept zijn kern samen, met maar één agendapunt: het loonoverleg.
• Dat is best strategisch: het zet druk op alle partners, om tot een deal te komen: iets wat de werkgevers en werknemers in de Groep van Tien niet konden. Als Vivaldi straks dus met witte rook naar buiten komt, is er meteen in de perceptie een “groot akkoord“: “Wij konden wat de vakbonden en het patronaat niet konden”, kunnen De Croo en co. dan zeggen.
• En heel lastig kan het niet worden: de principes voor zo’n deal liggen er al veel langer. Ze zijn immers dezelfde als de vorige keer, toen het IPA (interprofessioneel akkoord) in 2020 ook al leidde tot een zware impasse in de regering en een enorme clash tussen de vakbonden enerzijds, voorop het ABVV, en de werkgevers van het VBO, Voka, Unizo en de Boerenbond anderzijds.
• De PS stond toen manifest aan de kant van ‘hun’ vakbond en eiste eigenlijk het schrappen van de wet van ’96, of minstens hem terug aanpassen. En toen ging het over een loonstijging van ‘maar’ 0,4 procent. Deze keer is het 0,0 procent: er is gewoon geen marge.
• Alleen, toen bond de PS uiteindelijk wel in, en werkte men met premies, als tussenoplossing om toch wat extra te geven. De wet van ’96, daar komt men niet meer op terug. En in ruil komt ook het systeem van de automatisch indexering niet in het gedrang, iets wat werkgevers en liberalen al meermaals wél op tafel wilden leggen. Maar daarover sloot Vivaldi al een niet-aanvalspact: geen van beiden worden nog in vraag gesteld voorlopig.
• En dus komt men bij premies: meer koopkracht, niet door extra loon, maar door pakweg een consumptiecheque. De discussie gaat bijgevolg nu vooral over de hoogte van die premies: de PS wil ze niet plafonneren, de rechtervleugel wel, tot zo’n 250 euro (voor Open Vld en cd&v) of zelfs 150 per persoon (voor de MR). Links wil dus veel meer, het eindigt vast in het midden, zoals bij de corona-premies die 500 euro werden uiteindelijk, als plafond. Bedrijven zelf keerden gemiddeld toen 275 euro uit.
• Tweede dossier, daaraan gekoppeld: de Welvaartsenveloppe, een jaarlijkse stijging van de sociale uitkeringen. Het gaat om zo’n 900 miljoen euro. Geld uitdelen is doorgaans niet zo lastig in de Wetstraat, maar dit dossier is gevoelig. De liberalen willen niet nog eens de werkloosheidsuitkeringen verhogen. Dat draait om de zogenaamde “werkloosheidsval”, waarbij de financiële kloof tussen steuntrekkers en de laagste inkomens te klein is, waardoor er geen financiële motivatie is om effectief aan de slag te gaan.
• De PS wil gewoon dezelfde verdeling als in 2021, en geen gezeur daarover. Maar het lijkt een strijdpunt dat MR en Open Vld voor één keer wel op een duidelijk front krijgt. De oplossing ligt voor de hand: de pensioenen dan wat meer verhogen, verhoudingsgewijs, en de werkloosheidsuitkeringen wat minder. Want in elk geval zal de 900 miljoen integraal uitgegeven worden, zo zeggen PS en groenen nu al.

De essentie: Een loonakkoord is prima, maar men koopt geen sociale vrede. En lost het iets ten gronde op?

• De kans is dus groot dat de premier straks met ‘goed nieuws’ komt, en het beeld even kan bijstellen. Maar tegelijk is nu al duidelijk dat het de syndicale spanning niet zal wegnemen: zeker voor de rode vakbond volstaat het akkoord van straks hoegenaamd niet.
• Meer nog, Thierry Bodson, de grote FGTB/ABVV-baas, kondigt nu al nieuwe acties aan. Midden december komt er een nieuwe “nationale actiedag”, voor meer koopkracht, zo zegt die aan L’Echo. Bij de vorige actiedag, op 9 november, gingen heel wat overheidsdiensten plat. Volgende week dinsdag moet het ACV beslissen of ze meedoen.
• Wie het lijstje maakt, komt aan een hele reeks sectoren waar er syndicale onrust is. En het nieuws dat er straks komt, met een premie van een paar honderd euro, zal dat maar moeilijk sussen:
  • Het blijft bijzonder woelig bij het spoor, waar vanaf dinsdag zowaar drie dagen gestaakt wordt. Een aanbod van de NMBS-top, om met een eenmalige premie van 100 euro per werknemer te werken, wimpelden de bonden vriendelijk af, zo weet De Morgen. Een teken aan de wand, over een oplossing met premies.
  • Ook bij De Lijn brak er vandaag al een spontane staking uit, trams en bussen in onder meer Gent en Antwerpen reden niet. Aan de basis ligt vooral een incident dat gisteren in Gent plaatsvond, een chauffeur kreeg daarbij een kopstoot van twee reizigers. De vakbonden geloven niet dat de politiek en bedrijfstop de veiligheid van hun chauffeurs serieus neemt. Dat meteen naar stakingen wordt gegrepen om dit aan te kaarten, is veelzeggend.
  • De politiediensten blijven zeer ontstemd over het uitdoven van hun zogenaamde NAVAP-regeling, een gunstig pensioenregime. Daarover zijn de gemeenten ook niet te spreken: zij moeten de kosten voorlopig ophoesten, die de federale regering doorschoof.
  • De Vlaamse ambtenaren zijn ook boos: daar wil men vastbenoemde ambtenaren makkelijker laten ontslaan, én meer autonomie geven aan de gemeentebesturen om dat te doen. Ook daar dreigen stakingen.
• Tegelijk blijft het een brute realiteit dat door het indexmechanisme de Belgische werknemers het best van heel Europa hun koopkracht hebben kunnen beschermen. Vorige week sloot de grootste vakbond van Duitsland, het referentieland voor de Belgische loonsonderhandelingen, de IG Metall-bond, een deal, die alle verdere stakingen vermijdt.
• De Duitse deal klopte af op 8,5 procent loonsverhoging op twee jaar, zonder enige automatische indexering is dat dus. België zit daar vanaf januari al ruim boven, de lonen stijgen met meer dan 10 procent dan. De Duitsers krijgen er wel een bonus van 3.000 euro netto bij, om die inflatie te compenseren.
• Berekeningen van de Nationale Bank leerden ondertussen dat de kloof tussen België en de buren in termen van loonverschil al heel stevig aantikte, door de automatische indexering. Men zit aan 5,9 procent hogere lonen nu, ten opzichte van onze belangrijkste handelspartners, een enorm verschil. Dat betekent geen marge dit jaar, maar vermoedelijk ook voor het IPA van 2024 en mogelijk zelfs 2026 0,0 procent ruimte om de lonen te laten stijgen.
• Conclusie: de vakbonden blijven straks, na het akkoord, nog evenveel ‘hoogst ongelukkig‘, én de werkgevers ook. Want de enen voelen hun ‘koopkracht’ verder aangetast, de ander waarschuwen over jaren waarin de concurrentiepositie stevig onder druk komt te staan omwille van te hogen lonen.

The Big Picture: Dit akkoordje is nodig, na een horror-week voor De Croo.

• Niets leek mee te zitten deze week, voor De Croo. In liberale rangen was er toch wel wat interne kritiek, over de harde manier waarop Eva De Bleeker (Open Vld) naar de uitgang werd begeleid door premier De Croo en partijvoorzitter Egbert Lachaert.
• Dat die laatste het op een lopen zette voor de camera’s van de VRT, hielp allerminst om een positief gevoel over te houden, aan die episode, waarbij de Vlaamse liberalen plots een nieuw kopstuk lanceerde, met Alexia Bertrand, die van de MR overkwam.
• “De Croo en Lachaert hebben bij de interne verkiezingen van die laatste al enorm de partij verdeeld. De Bleeker was een absolute getrouwe van Lachaert, die in de regering een kans kreeg. Iedereen heeft gezien hoe ze die nu laten vallen als een baksteen, voor iemand compleet nieuw, ten koste van eigen mensen. Dat helpt de interne positie van de voorzitter uiteraard niet”, zo fluistert een blauw kopstuk ons in.
• Daarnaast zette de overstap de relaties met de MR helemaal op scherp. Bouchez mocht dan voor de schermen sportief reageren, achter de schermen maakte men al de rekening: dachten de Open Vld en Bertrand dan echt dat ze straks van de MR in 2024 een Kamerzetel cadeau gaan krijgen?
• En erger: Marie-Christine Marghem (MR), altijd al in een buitenbaan, ging wel heel ver, door een wetsvoorstel om alle kerncentrales open te houden, mee te laten ondertekenen door N-VA en DéFI, twee oppositiepartijen. Zo dreigde plots een wisselmeerderheid in de Kamer Vivaldi helemaal te verlammen.
• Bouchez kwam gisteren zelf afzakken naar zijn Kamerfractie, waar Marghem verstek liet gaan. Bij Open Vld sprak fractieleider Maggie De Block openlijk voor de camera’s van Villa Politica over “een ongeleid projectiel”, toen ze Marghem benoemde.
• Intern waren er ook furieuze reacties van andere MR-Parlementsleden, die wezen op een onmogelijke positie van hun partij: daar voelt men de bui hangen voor 2024, wie gaat met hen nog willen samenwerken? Uiteindelijk suste Bouchez: de handtekeningen van de oppositie stonden wel op het voorstel, maar de MR zou dat (nog) niet indienen. Geen wisselmeerderheid dus, voorlopig.
• Vanmorgen de bedreigingen van Marghem, vanmiddag de correctie van haar voorzitter. Dat soort deloyale en onstabiele houding tekent echt dag na dag het gedrag van de MR. Onze burgers hebben nood aan oplossingen, geen spektakel”, zo sprak Ecolo-fractieleider Gille Vanden Burre zich scherp uit over het minidrama bij de MR.
• En toen was de politieke week nog niet om: ook cd&v kwam zich roeren, via voorzitter Sammy Mahdi (cd&v). Die haalde in een opiniestuk in De Standaard hard uit over het “gebrek aan ambitie” in de ploeg, maar vooral dat de methode van de premier volgens hem niet deugd.
• Mahdi wil dat dossiers “aan elkaar gekoppeld worden”, om zo “grote akkoorden te maken”. De cd&v-voorzitter kreeg vervolgens zendtijd bij Radio 1 en in De Afspraak om z’n kritiek aan de premier te gaan herhalen.
• Een aanval die allerminst gesmaakt werd bij de Open Vld, waar men er fijntjes op wees “dat Mahdi op Asiel en Migratie toch ook geen grote hervormingen heeft gedaan, maar eerder een puinhoop achterliet voor zijn opvolger”.
• En ook in eigen rangen toch ook wel wat vragen over die harde uithaal: “Was Mahdi niet de grote voorstander van Vivaldi binnen cd&v, tegen een heel pak volk in, om zo zelf een postje te versieren? Dat lijkt hij nu wel heel handig vergeten”, zo merkt men van in de Vlaamse regering, waar Vivaldi nooit gesmaakt werd, fijntjes op, op een cd&v-kabinet.
• “Een beetje belachelijk, want het grootste dossier van hervormingen dat op tafel ligt, en waar een ‘groot akkoord’ over moet gemaakt worden, is wel de fiscale hervorming. En wie is daarvan de trekker? Juist, cd&v”, zo laat ook een Vivaldi-partijvoorzitter optekenen. “Of dit de methode is om dan de premier mee te krijgen, en een deal te maken, dat weet ik toch zo niet.”
• Hoe dan ook: als er straks witte rook komt, rond een loonakkoord, krijgt de ploeg van De Croo weer wat ademruimte. En kan de premier zijn geliefde communicatie bovenhalen: de partijvoorzitters blaffen, de karavaan met de vicepremiers trekt wel gewoon verder.

Toch ook gevolgd: In de Kamer nog een paar zweepslagen van de oppositie.

• Donderdag, dus het traditionele vragenuurtje. Voor De Croo een lastige, want net daar had hij één week geleden zeker vijf keer herhaald dat de verlaging van de btw op gas en elektriciteit “budgetneutraal” zou zijn. En dat om toch maar te verantwoorden dat De Bleeker “een materiële fout” had gemaakt.
• Een week later klonk het al helemaal anders. De premier haalde zowaar nu de notificaties erbij, waar vorige week net zijn eigen coalitiepartners mee gezwaaid hadden, toen hij vijf keer sprak van “budgetneutraal”, om net aan te geven dat dat er niet in stond.
• “Wat wil dat nu in mensentaal zeggen? De btw-verlaging wordt globaal gecompenseerd door een hervorming van de accijnzen, met de prijzen van 2021 als referentie”, zo sprak de premier zich nu voorzichtig uit. Want ‘globaal gecompenseerd’ wil niet zeggen dat het “budgetneutraal is”: iets wat oude rot Servais Verherstraeten (cd&v) een dag eerder ook al openlijk had aangegeven in de Commissie Financiën.
• De premier moest dus door het stof, want zo komt impliciet toch boven dat De Bleeker met haar “materiële fout” alvast toch dicht in de buurt zat van wat straks de budgettaire waarheid zal worden.
• De oppositie liet het hem voelen:
  • “Wij krijgen een premier die een maand geleden het ene verhaal vertelde, vorige week een bocht van 180 graden maakte en nu opnieuw een bocht van 180 graden maakt. Pirouettes alom. Mensen weten niet wat ze aan deze regering hebben. Wij weten het ook niet, want het Parlement wordt belogen en bedrogen waar het bijstaat”, zo sneerde Sander Loones (N-VA).
  • “We zijn al blij dat u niet bent gaan lopen als er vragen worden gesteld, zoals uw partijvoorzitter deed, maar uw antwoord volstaat niet voor ons. Terwijl burgers en bedrijven het moeilijk hebben om hun energierekening te betalen, blijft deze regering ruziën en discussiëren”, stelde Wouter Vermeersch (Vlaams Belang).
  • “Ik heb hier ooit tegen een liberale eerste minister gezegd dat ieder woord van hem even vluchtig was als chloroform en ook even giftig. Premier, bij u is het nog niet zo ver, maar ik voel wel dat er al een beetje gas is”, maakte Jean-Marie Dedecker (Onafhankelijk bij N-VA) de opmerking.

Ook genoteerd: De premier schermt met “procedures” in het dossier van de wapenleveringen aan het VK. “Maar het zijn zeer belangrijke partners”.

• Vanmorgen nieuws in The Times: “Belgium blocks export of nuclear technology to the UK” kopt de gerenommeerde Britse krant, waarbij ze netjes verwijst naar deze nieuwsbrief. Een hoogst vervelende doossier dus voor premier De Croo: de levering van een pers aan het Britse leger, door het Vlaams bedrijf EPSI, om het Brits nucleair arsenaal te onderhouden. Ecolo houdt dat dossier tegen, tot woede van de Britten, die dreigen geen machinegeweren meer te bestellen bij FN Herstal.
• Dat nieuws leidde tot een reactie van de Waalse minister van Economie Willy Borsus (MR), die suste: “Het contract wordt nog altijd onderhandeld”, zo liet die weten over de aankoop van de machinegeweren. Het tegendeel zou natuurlijk pas verbazen: de Britten trekken voorlopig de stekker niet uit een negotiatie, maar dreigen er wel mee, als stok achter de deur.
• En ook meldde Borsus “dat het om bedragen ging die veel lager zijn dan geciteerd”. Informeel gaf men mee dat het om een bestelling van tussen de 50 à 100 miljoen euro gaat. Maar bronnen in de federale regering dicht bij het dossier nuanceren ook vandaag: “Het klopt dat één specifiek Brits contract, met de nodige investeringen die al gedaan zijn voor FN Herstal, gaat om dat bedrag, tussen de 50 en 100 miljoen euro.”
• “Alleen, in totaal gaat die hele Britse bestelling wel om een markt van tussen de 300 tot 500 miljoen euro. De Britten vernieuwen al hun machinegeweren de komende jaren. Die hoeven niet allen door FN Herstal geleverd te worden, maar als ze de fabriek van de lijst halen, verliezen die toegang tot dergelijk contract”, zo duidt men.
• Op dit moment draait FN Herstal in Wallonië een omzet van zo’n 300 miljoen euro per jaar, de Britten zijn nu al goed voor 20 procent van de hele omzet, vandaag. De fabriek is 100 procent eigendom van het Waals Gewest.
• In de Kamer reageerde De Croo uiterst voorzichtig: “Ik betreur dat dit soort gevoelige informatie gelekt wordt naar de pers”, zo begon hij. Daarna verwees hij naar de wet van 1981, die de uitvoer van nucleair materiaal regelt, en die elke beslissing daarover bij het CANVEK legt, een speciale commissie.
• “Deze commissie komt nog samen en zal haar oordeel geven. Dat is de reden waarom we die commissies hebben, om in eer en geweten en in lijn met de wet te beoordelen”, zo deed hij uitschijnen dat het een technische en geen politieke inschatting zou zijn. Niet helemaal juist: het zijn natuurlijk vertegenwoordigers van een hele reeks kabinetten, waaronder de groenen, die in die commissie zich moeten uitspreken. En op de kern liet Ecolo weten niet akkoord te zullen gaan.
• Tegelijk kon de premier moeilijk verbergen hoe hijzelf in het dossier staat: “De Britten zijn onze buren en onze partners in heel veel domeinen. Ze zijn belangrijke handelspartners, belangrijke energiepartners en zeer belangrijke partners in de NAVO.” Maar voorlopig schermt hij dus met “de wet volgen”. “Dit gaat toch moeten opgelost worden, op de ene of andere manier. Ecolo kan dit niet blijven tegenhouden”, zo klinkt ondertussen ferm binnen de regering.

Het gaat maar door: Neen, weer geen deal over het prijzenplafond voor gas.

• Als er nu één dossier is dat de complexiteit van het beslissingsproces binnen de EU ondertussen wel al heeft onderstreept, is het wel het prijzenplafond voor gas. Al maanden spreekt men ervan, al maanden is er een enorme energiecrisis, al maanden lukt het niet.
• Ook gisteren niet, nadat de Europese Commissie eindelijk een technisch voorstel had gedaan. Dat bleek het plafond belachelijk hoog te leggen, waardoor het in praktijk nooit zou werken.
• Een groep van 15 EU-landen, waaronder België als één van de voortrekkers, samen met Italië, Polen en Griekenland, reageerde hoogst verveeld op dat kaduke voorstel: ze voelden zich na maanden van pressie vernederd door de Commissie. Dat die geleid wordt door de Duitse Ursula von der Leyen, maakt het extra lastig: men heeft het gevoel dat zij voor Berlijn rijdt, samen met Den Haag en Kopenhagen de grootste tegenstanders van zo’n plafond.
• Die houding stond nochtans in contrast met de reacties van Nederland, Duitsland en Denemarken: zij vinden dat het voorstel van de Commissie al ‘riskant’ is, in de huidige vorm.
• De 15 voorstanders spelen het nu hard: geen deal over het plafond, is ook geen deal over de groepsaankopen van gas, die al langer gepland waren, en écht impact op de gasprijs zouden kunnen hebben. De vraag is of dat zo’n goede zet is: de grootste winnaars van groepsaankopen zijn diegenen die niet zelf de middelen hebben om andere te overbieden. Zeker Duitsland heeft daar weinig last van: zij kochten op eigen houtje de afgelopen maanden overal ter wereld gas, als alternatief voor hun Russische leverancier.
• De vraag is nu of er tegen 13 december, een nieuwe meeting van de ministers van Energie, een consensus te vinden is. De prijs van het plafond kan lager, maar gaan de Duitsers en Nederlanders daar plots mee instemmen. En eet men de soep zo heet als ze nu wordt opgediend, en schrappen België, Polen, Griekenland en Italië dan ook de groepsaankopen? Het gaat maar door.