Tevredenheid alom bij Vivaldi: vannacht bereikten de zeven federale regeringspartijen een akkoord over hervormingen in het asielbeleid. Die zijn broodnodig, om de crisis in de opvang, bij torenhoge aanvragen, de baas te kunnen. Het werd een hardbevochten compromis, waarbij staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v) handig laveerde om een pakket te maken waar elke coalitiepartner iets mee kon. Wat volgt is triomf, voor zowat iedereen: elk kreeg wel een trofee in de deal. Maar vooral voor premier Alexander De Croo (Open Vld) is dit een ferme opsteker, met een loodzware agenda die eraan komt over de begrotingscontrole, de fiscale hervorming en de pensioenen. Hij wilde absoluut eerst asiel en migratie regelen, en dat is gelukt. Meteen steekt Vivaldi zo, voor het eerst sinds lang, helemaal af ten opzichte van het Vlaamse niveau. Daar is Jambon I verzakt in het moeras van stikstof, waarbij N-VA en cd&v beiden niet ontwapenen. De Croo kan daar nu een regering tegenover zetten “die wél werkt”.

In het nieuws: “We hebben vandaag een historisch aantal opvangplaatsen in ons land”, zo stelt premier De Croo ferm, vanmorgen in de Zestien.

De details: De deal is structureel extra opvangplaatsen (wat PS, Ecolo en Groen eisten) in ruil voor strengere regels (wat de rest wilde).

• Vannacht om iets voor één uur al was er witte rook, binnen Vivaldi. Na marathonvergaderingen op vrijdag en op maandag met de kern, aangevuld met staatssecretaris de Moor, kwam er dan eindelijk een deal rond een uiterst gevoelig thema: het migratiebeleid.
• Daarbij giste al maanden onvrede binnen de ploeg: de linkervleugel van groenen en PS zat bijzonder ongemakkelijk met het gebrek aan opvang voor asielzoekers. Heel het najaar en de winterperiode moesten mensen met recht op opvang in tentjes of kraakpanden slapen. De kritiek op de staatssecretaris van cd&v, die men onwil verweet om het probleem op te lossen, was huizenhoog.
• Maar ook aan de andere kant klonk forse taal: de onwil bij de linkervleugel om het probleem ten gronde aan te pakken, en aan de regelgeving te durven sleutelen, leidde tot blokkering. Dat er bovendien een heel fel sentiment van verontwaardiging speelde bij een groot deel van de media, maakte het dossier er niet makkelijker op.
• Dat de emoties daarbij hoog opliepen binnen Vivaldi, bleek op de drie lange sessies die men hield in de kern, op minder dan een week. Daarbij voerde premier De Croo zelf de forcing: hij wilde eerst dit dossier afhandelen, voor andere zaken aan bod zouden komen in zijn regering. Daarmee steeg de druk tot het kookpunt gisterennacht.
• Tegelijk speelde voor een keer het toeval de Moor en De Croo een beetje in de kaart: een actie die al weken werd voorbereid, waarbij de diensten van de Moor samen met de gemeente Molenbeek en het Brussels gewest (waarbij de PS bij die laatste twee de plak zwaait) erin lukten om de tentenkampen aan het Brussels kanaal op te ruimen en mensen plek te geven, viel nét op het moment dat er federaal een akkoord moest gemaakt worden. Het contrast met de manier waarop die verliep, ordentelijk en efficiënt, was enorm ten opzichte van de chaos waarin het kraakpand in de Paleizenstraat werd ontruimd. Zo kon de rust weerkeren over het geheel.
• “De Moor is er wel in gelukt daar allemaal rustig onder te blijven, en tegelijk een pakket maatregelen samen te stellen dat uiteindelijk voor iedereen iets bevatte. Zo zie je toch dat het een voordeel is als je iemand heel technisch op dat dossier zet: dan is de emotionaliteit wat weg, en gaan de discussies over de essentie”, zo stelt een vicepremier die mee de onderhandelingen voerde.
• Wat daarbij zeker meespeelt: anders dan voorganger Sammy Mahdi (cd&v), die ondertussen partijvoorzitter is, zoekt de Moor de controverse niet op met forse communicatie. Dat geeft haar een beetje een saai imago, “maar met haar valt ten minste te werken”, zo klonk deze week wel bij de PS. “Cd&v laat andermaal zien dat ze federaal heel goede bestuurders heeft, die met oplossingen komen”, zo klinkt dan weer trots bij partijgenoten.
• Dat de Moor en de premier tegelijk wel op dezelfde lijn zitten wat het beleid betreft, hielp deze keer wel duidelijk: op de persconferentie vanmorgen viel voor één keer de harmonie in de ploeg op. PS en Ecolo-ministers zaten er uiteraard niet
• Een opvallende quote dan ook, van de premier: “Ik weet niet wie die kwakkel in wereld stuurde, maar voor de duidelijkheid, een collectieve regularisatie komt er niet”, zo zette hij nog eens de lijn in het zand. In de zomer van 2021 raakte zijn regering daarover helemaal vast: hetzelfde blok van groenen en PS eiste toen, na een hongerstaking, van Mahdi en De Croo net zo’n regularisatie voor sans papiers. Die kwam er uiteindelijk toen ook niet.

Wat is nu beslist? De regels verscherpen en naast de 34.000 opvangplaatsen nu er nog eens 700 bij.

• “We doen in de Europese context meer dan ons deel. Maar we kunnen niet tot in het oneindige opvang blijven bijbouwen en het werk blijven doen van andere Europese lidstaten“, zo stelde premier De Croo vanmorgen op de voorstelling van het akkoord. Alleen: de realiteit is wel dat zijn regering het recordaantal opvangplekken nu gebroken heeft, en er met het plaatsen van wooncontainers, die de Europese Commissie voorziet, nu nog eens 700 plekken bijdoet.
• Die 700 zijn de cijfers waar de Moor mee werkt. Aan de linkerkant van de regering is te horen dat het om veel meer plekken gaat in totaal: tot 5.000. Maar de vraag is hoe ‘hard’ die gemaakt kunnen worden.
• Of daarmee de opvangcrisis meteen is opgelost, blijft zo wel de vraag: er zijn nog altijd zo’n 2.400 mensen met recht op asielopvang op de wachtlijst vandaag. Het issue is dus meer dan vermoedelijk niet van de baan, de komende weken en maanden. Maar er is in elk geval een stap genomen, en die werd opvallend gevierd door Vivaldi.
• De Moor drukte vanmorgen vooral op het aanpassen van de Opvangwet, die de procedure regelt. Voor ieder wiens asielaanvraag wordt afgewezen, vervalt het recht om nog in de opvang te blijven, ook al beroepen ze zich dan op andere procedures zoals regularisatie. Dat betekent dat ongeveer 1.000 mensen die nu in de opvang zitten, die zal moeten verlaten. Voortaan kan er maximum tot 30 dagen na een negatieve beslissing in de opvang gebleven worden. Dat was tot nu gemiddeld drie maanden.
• Daarbij haalde de Moor voorbeelden aan van aanvragers die er al veel langer in de opvang zitten, tot zelfs tien jaar. “Dat wil zeggen onder de periode van Mahdi, maar ook die van Theo Francken (N-VA) en zelfs de twee regeerperiodes van Maggie De Block (Open Vld). Dat is onrechtvaardig en mag niet meer kunnen”.
• Bovendien geldt voortaan dat wie het bevel krijgt om het grondgebied te verlaten voortaan een ‘medewerkingsplicht’ heeft, “om elk risico op onderduiken te vermijden”. Die plicht geldt nu ook voor medische onderzoeken. Daarnaast komt er ook meer personeel om bij gedwongen uitzetting mensen terug te begeleiden, vanuit de Dienst Vreemdelingenzaken. 
• De Moor gaat ook zogenaamde ‘bébé-papiers‘ aanpakken: mensen die een kind maken of erkennen, enkel om zo papieren te krijgen. “Als ze niet instaan voor de opvoeding van het kind, gaat dat niet meer”.
• Maar ook voor het linkerkamp waren er zoethouders. Voor de groenen belangrijk bijvoorbeeld, als trofee: het verbod om kinderen onder te brengen in gesloten centra, wordt vastgelegd in een wet. Tot nu toe gold dat wel in de praktijk, maar Ecolo wilde dat verankerd ziet, en zwaait daarmee als verdienste.
• En nog een versoepeling: vlottere regels voor wie vlucht van genitale verminking, én makkelijkere gezinshereniging ook voor staatlozen. Zeker voor bijvoorbeeld Palestijnen is dat laatste goed nieuws.

De essentie: Vivaldi kan zwaaien met een succes(je). Een loodzware agenda wacht.

• “Na aanhoudende druk van Groen, wordt er eindelijk werk gemaakt van maatregelen om de opvangcrisis aan te pakken. De duizenden extra plaatsen vinden we een goede stap vooruit. Een rechtvaardig migratiebeleid, met respect voor de mensenrechten is essentieel”, zo liet Groen co-voorzitter Nadia Naji triomfantelijk weten.
• Bij de PS haalde Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) vanmorgen opvallende genoeg nog eens uit over heel het asiel- en migratiedossier, om de aandacht mogelijks wat af te leiden van de deal: “In Vlaanderen wordt men altijd meteen hysterisch, van zodra er over migratie gesproken wordt”, zo stelde hij ferm op LN24. Tegelijk was de PS’er ook niet compleet negatief: “We wachten dan ook al jaren op een structurele oplossing, en ik denk dat we nu in de goede richting gaan.”
• “Als men bij Groen en de PS net wat minder hysterisch over alles gedaan had, hadden we dit weken geleden al kunnen regelen”, zo is elders in de regering te horen, over de deal. “Maar goed, sinds maandag liep het eindelijk vlot, en zag je dat zowel PS als Groen en Ecolo eindelijk een akkoord wilden maken.”
• Wie overigens wel kritisch was, niet verwonderlijk, waren N-VA en Vlaams Belang vanuit oppositie:
  • “Na alle opvangchaos gaat de Moor nog meer aanzuigeffect creëren: de facto geen terugkeer meer voor gezinnen, meisjes/kinderen naar ons land sturen wordt aantrekkelijk want gezinshereniging, en Palestijnen krijgen verblijfsrecht”, zo zegt Maaike De Vreese (N-VA).
  • “Dit zijn zandzakjes tegen de zondvloed en er worden zelfs bijkomende bressen in de dijk geslagen. In het beste geval gaat er hier en daar een achterpoortje dicht, maar de voordeur blijft helaas wagenwijd openstaan”, stelt Tom Van Grieken (Vlaams Belang).
• Opvallend ook: Theo Francken (N-VA) stelde vanmorgen te weten waar 400 van die containerwoningen van Europa zouden geplaatst worden, in Kampenhout op een oude site van de Rijkswacht. Daar wil hij een stokje voor steken. “Zoek al maar een andere plaats, Nicole“.
• Maar binnen de federale regering overheerst voorlopig de tevredenheid, en kijkt men nu al vooruit. Daar wacht vrijdag mogelijk het pensioendossier, en begint men ook aan de fiscale hervorming.
• Opvallend is wel dat over de pensioendiscussie nu sussende taal klinkt. “Wat nu circuleert als ‘het PS-voorstel’ in de media, lijkt me toch een vorm van spin. Wij hebben alvast niets ontvangen, gaat het hier niet om een oud voorstel, van een paar weken terug? Binnen de regering ligt in elk geval niets nieuw op tafel”, zo stelt een vicepremier.
• Voor beide dossiers is geen ‘harde’ deadline meer, en wil men net vermijden dat die al te veel in het vaarwater van de begrotingsbesprekingen komen. Zeker voor Vincent Van Peteghem (cd&v), de minister van Financiën en architect van de fiscale hervormingsplannen, zit daar een gevaar: een aantal voorstellen om de taksen te verhogen, zouden wel eens uit het geheel kunnen geplukt worden, om nu al de begroting te stutten. Dat gebeurde in het najaar met de auteursrechten al.

De essentie: De een z’n dood is de ander z’n brood, in de Wetstraat.

• Terwijl Vivaldi nu een zegedans inzet rond hun akkoord, is het op Vlaams niveau nog steeds doffe ellende. Het is moeilijk om het contrast tussen beide niveaus niet te zien: plots is het beeld dat N-VA al maanden in de markt zet, helemaal omgedraaid.
• Want voor Jambon I dreigt nog altijd een complete blokkering. Bij cd&v is aan de top te horen “dat de achterban alleen maar positieve signalen geeft”, en zijn de fracties helemaal mee in de strategie. Van ontwapening is geen sprake: men blijft op het standpunt dat niet kan toegeven worden, “voor de jonge boeren”.
• Maar eenzelfde harde houding is te horen bij tenoren in het kamp van N-VA. “Het voorstel is wat het is, wij zijn zeer ver gegaan”. En ook: “Als men een complete bouwstop wil forceren, is dit wel echt de weg. Dan moet cd&v het maar uitleggen.”
• Tegelijk opmerkelijk: minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) is volop bezig met betalende campagnes op Facebook zieltjes te werven, met een hard standpunt over stikstof. Van ontwapening is geen sprake. In De Standaard kopte men meteen “de branie van Brouns” over de onlineadvertenties: een positieve krantenkop die bij collega’s in de Vlaamse regering tot schampere opmerkingen leidde. “Sinds wanneer is men vol lof voor Facebookcampagnes, als akkoorden gemaakt moeten worden?”, zo kwam de vraag.
• Zo lijkt er enkel via een wonder een akkoord te kunnen komen, voor morgen, wanneer er een nieuwe ministerraad is onder leiding van minister-president Jan Jambon (N-VA). Die zette in het Vlaams Parlement tijdens het debat dinsdag opnieuw een deadline, namelijk die bijeenkomst vrijdag.
• “Oerdom, alweer een deadline. Waarom blijft Jambon zichzelf dat aandoen, terwijl dat helemaal niet nodig is?”, zo klinkt scherp in rangen van cd&v.
• Bij N-VA lijkt minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die tot nu toe opvallend afwezig bleef met commentaar, wel een aantal belangrijke dossiers aan het stikstof te binden. Zo is er het Mestactieplan, waarover landbouworganisaties Boerenbond en ABS het eens raakten, met milieuorganisaties deze week. Daarbij bevestigde Demir dat er weinig sprake is van zo’n Mestactieplan, als er niet ook een stikstofplan is dat rond is. Zonder stikstofakkoord dreigt alvast zeker voor de boeren een complete vergunningsstop. Maar de schade kan dus groter worden.
• “Het één is met het ander gelinkt, dat spreekt voor zich”, stelde ze gisteren in het Vlaams Parlement. Meteen reageerden Brouns en de Boerenbond wel afwijzend: zij zien het, niet verrassend anders.
• Tegelijk was er ook een streepje goed nieuws, vanuit Europa dan: de Europese Commissie zette vanmorgen het licht op groen voor een uitkoopregeling die Demir al eerder uitwerkte voor de varkensboeren. Dat moet “een globale afbouw van de varkensstapel en een reductie van de ammoniakuitstoot tegen 2030” mee realiseren. De Europese beslissing helpt dus volgens Demir in de stikstofdiscussie.
• De vraag blijft wat de Vlaamse regering morgen doet, als er geen consensus is rond de stikstofteksten die Demir hoe dan wil neerleggen. Dinsdag herhaalde Jambon wel dat de Vlaamse regering “enkel met drie” kan beslissen.
• Een piste die circuleert, is een noodgreep die premier Guy Verhofstadt (Open Vld) in 2004 ook ooit toepaste, na een mislukte onderhandeling rond de uitbreiding van DHL: hij stapte ‘over’ het onopgeloste probleem en ging gewoon over tot de orde van de dag in zijn regering. Maar daarbij zou men stikstof moeten laten voor wat het is, of N-VA en Open Vld toestaan een wisselmeerderheid te zoeken. Optie één lijkt onaanvaardbaar voor N-VA, optie twee voor cd&v.
• Al kan men natuurlijk creatief gaan zoeken naar een uitweg, waar beide protagonisten mee kunnen leven. Want opvallend genoeg blijft de top van de Vlaamse regering nog steeds open communiceren met elkaar. Onder partijvoorzitters geldt dat niet.

Goed genoteerd: “We hebben de facto al een bouwstop”, zo stelt Joris Geens, specialist in omgevings- en natuurrecht.

• Geens, advocaat bij het gespecialiseerde kantoor GSJ, vertelde vanmorgen aan Business AM dat niet enkel de landbouw getroffen zal worden als een stikstofakkoord uitblijft: de sector is gekoppeld aan die van de industrie, wat maakte dat een vergunningenstop voor bouwwerven dreigt, als de Vlaamse regering niet tot een akkoord komt. “Je hebt bijvoorbeeld het Broeklin-arrest, dat van december 2022 dateert. Dat is eigenlijk het Uplace bis-verhaal”, zo geeft Geens een voorbeeld. Het Broeklin-project moest de opvolger worden van Uplace, een winkelcentrum dat in Machelen zou worden gebouwd. Na vijftien jaar aan procedures werd in 2020 de stekker uit Uplace getrokken. 
• Broeklin kampt nu al met soortgelijke problemen: in december 2022 werd werd de omgevingsvergunning voor het project vernietigd. “Ook daar is stikstof eigenlijk de boosdoener geweest van de vergunning en heeft men eigenlijk gezegd: er is veel mobiliteit in dat project en die genereert een bepaalde stikstof die dan ook een impact heeft op de natuur.”
• De vrees bestaat nu dat ook grote residentiële projecten on hold kunnen worden gezet, zolang een akkoord uitblijft. Dat was ook in Nederland al het geval. “In Nederland is de kost die de vergunningstop de facto met zich heeft meegebracht, bijna 50 euro miljard geweest”, zo verduidelijkt Geens.

En nog meer goed nieuws voor Vivaldi vandaag: Op vlak van begroting ontspringt men nog één jaar de dans van de Europese Commissie.

• Een zucht van opluchting moet door de federale rangen gaan: de Belgische begroting is ondertussen de slechtste van heel Europa. Maar kijk: de Europese Commissie gaat dit jaar nog niet optreden tegen EU-lidstaten met te grote begrotingstekorten. Dat maakte Valdis Dombrovskis, een van de vicevoorzitters van de Europese Commissie, gisteren bekend, in de marge van een persconferentie over een update van de Europese begrotingsregels.
• Europa zoekt al enige tijd naar nieuwe begrotingsrichtsnoeren die de oude moeten vervangen. De huidige dateren van het Verdrag van Maastricht (1991) en werden later gebetonneerd in het Stabiliteits- en Groeipact:
  • De staatsschuld moet beperkt blijven tot 60 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
  • Het jaarlijkse begrotingstekort mag niet hoger uitkomen dan 3 procent van het bbp.
• We vertellen u niets nieuws, maar België ‘buist’ op beide vlakken. Het Belgische begrotingstekort kwam vorig jaar uit op 3,9 procent en dreigt volgens de prognoses van het Planbureau dit jaar door te stijgen naar 5,7 procent. En de staatsschuld kwam vorig jaar uit op 105 procent van het bbp en zou bij ongewijzigd beleid doorstijgen naar bijna 120 procent tegen 2028.
• Maar Europa legt die eigen regels voorlopig niet op aan de lidstaten. De Europese Commissie schortte bij het begin van de coronacrisis in maart 2020 de begrotingsregels op, zodat de lidstaten voluit de economische crisis konden tegengaan. Die zogeheten “ontsnappingsclausule” werd tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne verlengd tot eind dit jaar.
• Tegelijk is er nu wel druk om die ontsnapping op te heffen, maar ook om de regels aan te passen. Vooral vanuit Zuid-Europa wordt gezegd dat de oude criteria (3 procent en 60 procent) achterhaald zijn. Er is echter nog geen nieuw kader, waardoor de bestaande regels van het Stabiliteitspact voorlopig nog van kracht blijven.
• Dombrovskis stelde gisteren dat de begrotingsregels “in een transitiefase” zitten, waarbij 2024 “de brug maakt” van de oude richtsnoeren naar de nieuwe, nog af te kloppen regels.
• De 3 procent-norm blijft dus (bij gebrek aan consensus over een alternatief) vooralsnog de referentie: “De lidstaten moeten ambitieuze begrotingsdoelstellingen vaststellen die de referentiewaarde van 3 procent voor het begrotingstekort in acht nemen en een traject voor een geloofwaardige schuldafbouw waarborgen”, verklaarde de Let. Alleen nog niet dit jaar, wel in 2024.
• Dat belooft dan wel vuurwerk. Want die ‘toets’ vanuit Europa komt er vermoedelijk tegen mei, net de maand waarin er verkiezingen zijn. Het wordt dan ongetwijfeld voer voor de campagnes van de politieke partijen. 
• Overigens is er bij de cijfers wel één parameter waar België dan weer wel goed scoort op dit moment: de inflatie. Die is momenteel bij de laagste van Europa. Binnen Vivaldi wordt gewezen naar de effecten van de automatische indexering van de lonen. Dat heeft de werkgevers wel verlicht de lonen te verhogen, maar is nu een voordeel, zo is de analyse: “Zo zit alles binnen een vast kader bij ons. In andere Europese landen zie je daar de steekvlammen, in loonoverleg, omdat er net geen regels zijn”. 

Met bijdragen van Emmanuel Vanbrussel en Kasper Goossens.