De nood is hoog, de maatregelen komen eraan. Maar zowel de Vlaamse als federale ploeg worstelen op dit moment met knopen doorhakken. De kern van De Croo I zat gisteren lang samen, en hoopt volgende week op een doorbraak. Daarbij is met het eens over het principe: de lagere, werkende middenklasse, moet geholpen worden. Maar de duivel zit in de details: een uitbreiding van het sociaal tarief naar de doelgroep gaat veel geld kosten. De PS stelt een ‘middentarief’ voor, een soort ‘sociaal tarief light’, en dat kan getrapt worden, naar gelang men meer verdient, zo vragen socialisten en groenen. Dat levert een absoluut veto op van de MR, die niet wil weten van andere prijzen op basis van salaris. Georges-Louis Bouchez spreekt over “een communistisch principe tegen de middenklasse”. Ook in de Vlaamse regering is een partijtje armworstelen bezig: komen er nu echt ingrepen of niet? Alles wat een echte budgettaire impact heeft, blijft N-VA onder impuls van minister van Begroting Matthias Diependaele (N-VA) doorschuiven naar de discussie over de Septemberverklaring: niet wat Open Vld en cd&v wilden.

In het nieuws: Paul Magnette (PS) klopt nog eens op tafel.

De details: In Het Laatste Nieuws legt de schaduwpremier de PS-plannen uit. “Het zal kosten wat het moet kosten.”

• De federale kern begon gisteren met wat vertraging: premier Alexander De Croo (Open Vld) hing nog aan de lijn met Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, om daar druk te zetten. Die Commissie heeft immers wel wat voorstellen rond ingrijpen in de markt van gas en elektriciteit in de pijplijn zitten, maar De Croo ziet nog niet meteen zijn stokpaardjes echt doorschemeren in de teksten die von der Leyen wil presenteren.
• Daarbij komen twee grote ideeën van de Belgische premier altijd terug: groepsaankopen, naar analogie met de vaccins in de tijd van corona, maar dan voor gas. Eén probleem daarbij: in praktijk is Europa hopeloos verdeeld, en kopen de Duitsers bijvoorbeeld gretig aan zotte prijzen bij de Qatari, en de Italianen bij de Algerijnen. En een tweede idee: dat prijzenplafond voor gas. Voor de premier is het duidelijk: hij wil deze keer wegen op de discussie en mee de toon in Europa zetten. Vandaar het druk telefoneren, met de Commissie, maar evengoed met andere Europese regeringsleiders.
• Daarbij zijn alle ogen gericht op vrijdag: dan vergaderen de Europese ministers van Energie, en moet er meer duidelijkheid komen over hoe de Commissie en de lidstaten zullen ingrijpen op de markt. Ook gisteren bleef het Belgische dreigement circuleren “dat we zelf zullen handelen, als Europa niet beslist”, al lijkt dat, zeker over een prijzenplafond, compleet onrealistisch.
• Maar het feit dat heel veel afhangt van die Europese beslissingen, maakt dat zowel in de Vlaamse, als federale ploeg men even de kat uit de boom kijkt. Vorige week nog hing er er met uitspraken als “tien moeilijke jaren” en het bijeenroepen van een Overlegcomité door de premier een soort sfeertje van in de coronatijd in de Wetstraat. Maar dat leverde weinig concreets op, behalve het brute besef dat België dit niet alleen op kan lossen.

Waar het federaal om draait (1): Hoe de lagere middenklasse helpen?

• Niet toevallig komt Paul Magnette (PS) zich vandaag moeien in de discussie, die gisteren op de federale kern ook lang en breed gevoerd werd: wat doen we voor de lagere middenklasse, diegenen die net uit het sociaal tarief vallen?
• “Als de armoede dreigt te verdubbelen en een massa jobs op de helling komt te staan, dan moet een regering sterke maatregelen nemen in plaats van te waarschuwen voor 5 à 10 moeilijke jaren”, zo plaatst die meteen premier De Croo voor zijn verantwoordelijkheid.
• In de coronacrisis breidde de federale regering vanaf februari 2021 het sociaal tarief al uit, vandaag profiteren 645.000 klanten voor aardgas en 1.045.000 voor elektriciteit al van zo’n beschermd, laag tarief. Het gaat om zo’n 900.000 gezinnen met een uitkering, en dus doorgaans de laagste inkomens: steuntrekkers, werklozen, invaliden, gepensioneerden of mensen op een andere uitkering.
• Die betalen zo’n 150 euro per maand voor hun energie, waarbij de staat het verschil met de marktprijs bijpast. De kostprijs is een heftig totaalbedrag: 265 miljoen in 2021, en 1 tot 1,5 miljard euro in 2022.
• Over het principe dat nu ook moet gekeken worden naar de categorie net daarboven, wel werkenden, die nu wél de volle pot betalen, is Vivaldi het wel eens. Zij moeten ‘zuurstof’ krijgen, op het Overlegcomité vorige week werd dat ook afgeklopt.
• De PS heeft daarvoor al langer een voorstel klaarliggen, dat Magnette nu nog eens stevig herhaalde. Hij wil de doelgroep die subsidies gaat krijgen nog veel meer optrekken: ook de beroepsbevolking die minder verdienen dan het mediaaninkomen komen in aanmerking, wat samen met de mensen met uitkering neerkomt op 60 procent van de bevolking. In armere delen van het land, zoals Henegouwen, Luik of Limburg, gaat dit nog over veel meer mensen.
• Die groep net boven het sociaal tarief zou dan een geplafonneerd ‘middentarief’ krijgen, dat tussen het sociaal tarief en de commerciële prijs (nu zo’n 600 euro per maand) ligt. Dat kan voor de PS ook getrapt, naar gelang meer of minder inkomen: een piste die de groenen ook willen.
• Maar ideologisch heeft de MR grote problemen met al die voorstellen. “Immers, herverdeling van welvaart gebeurt al, via de belastingen”, zo sneert MR-baas Bouchez, die op Twitter zijn veto uitspreekt: “Neen tegen een verschillende prijs volgens het salaris“. “Elke winkelkar een andere prijs? Ook aan de pomp? Het is een communistisch principe tegen de middenklasse.”
• De MR wil iedereen een stukje energie aan een verlaagd tarief aanbieden, arm en rijk. Maar de kans lijkt er groot dat Vivaldi toch ergens landt met een systeem dat de lagere middenklasse te hulp schiet: net iets te veel coalitiepartners eisen ingrepen.
• De zaak zit nu bij werkgroepen, vermoedelijk is het maar iets concreet voor het najaar, bij de begrotingsbesprekingen tegen de State of the Union begin oktober. Want dat het geld gaat kosten, en zwaar wegen op de begroting, is nu wel al duidelijk.

Opgemerkt: Dat Bouchez overigens net de fiscaliteit aanhaalt, als het “enige juiste systeem van herverdeling van welvaart”, moet bitterzoet smaken bij de coalitiepartners.

• Bouchez is immers net diegene die systematisch niet wil horen van een (grote) hervorming in het belastingstelsel.
• Vanmorgen herhaalde cd&v-vicepremier Vincent Van Peteghem op Radio 1 nog maar eens zijn pleidooi, om toch via een fiscale hervorming de (lagere) middenklasse te helpen:
  • De minister van Financiën wees er op dat het sociaal tarief ook wel een effect heeft op de arbeidsmarkt: het moedigt niet aan om net actief te worden, terwijl alle regeringen net pleiten voor een werkzaamheidsgraad van 80 procent.
  • “Mensen die net genoeg verdienen krijgen dat sociaal tarief niet. Maar zij moeten naar hun werk rijden, en al die extra kosten betalen, en vragen zich op het einde van de maand nog af of het wel nog zin heeft om te gaan werken?“
  • “Daarom, dat signaal van een fiscale hervorming moeten we nu geven, zodat mensen op einde van de maand meer netto over hebben.”

Waar het federaal om draait (2): Ook de discussie over de accijnzen die de btw op gas en elektriciteit moeten vervangen, belooft pittig te worden.

• Toch is fiscaliteit als topic niet te vermijden voor Vivaldi. Het was immers Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke die vorige week triomfantelijk stelde dat “de zes procent btw op gas en elektriciteit definitief zijn, want een basisbehoefte”‘.
• Dat leidde tot wat irritatie bij cd&v: het was immers Van Peteghem, die als eerste die verlaging op tafel legde, en er voor vocht, zo is te horen in de wandelgangen. “En ja, Vooruit was wel de eerste die zich aansloot, bij ons.”
• Maar ten gronde: die wat voluntaristische communicatie van Vooruit, verhulde wel dat het helemaal geen blijvend ‘cadeau’ is. Want in de plaats moeten accijnzen komen, en die moeten ‘slim’ zijn, zo kondigden Van Peteghem en zijn collega van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) vorig jaar al aan. De staat moet in principe op termijn dus terug evenveel binnenkrijgen, als wat ze nu schrapte, op moment dat de prijzen terug naar normale niveaus gaan. Maar over dat fiscaal kader, wil men graag wel al afkloppen.
• Daar knelt het schoentje nu: wat zijn dan die ‘slimme accijnzen’? Want voorstellen om de “grootverbruikers meer te laten betalen”, gaan er moeilijk in bij de PS: zij wijzen erop dat grote gezinnen met net weinig inkomen vaak ook veel energie consumeren. “Niet iedereen heeft geld voor isolatie en zonnepanelen”.

Waar het Vlaams om draait: Timing is alles, ook in Jambon I.

• Komen er nu maatregelen, of komen ze niet? Deze week voerden de junior-partners in de Vlaamse coalitie van Jan Jambon (N-VA) de forcing, waarbij ze de minister-president dwongen om op het Voka-evenement toch sussend te vertellen “dat de maatregelen kwestie van dagen zijn, niet weken of maanden.”
• Maar kijk. Vanmorgen nuanceerde zijn minister van Begroting, de N-VA’er Matthias Diepedaele, toch duidelijk die boodschap, op Radio 1: hij sprak van een proces op twee snelheden.
• “Er zijn maatregelen die we de komende dagen kunnen nemen, die geen impact hebben op de begroting. Tegelijk moeten we die begroting ook in het oog houden, je lost de ene put niet op door een andere put te graven. We begrijpen de urgentie, maar we gaan die factuur niet aan onze kinderen geven. Maatregelen met begrotingsimpact moeten in dat kader, van de Septemberverklaring, besproken worden”, zo maakte die duidelijk.
• Met andere woorden: een eigen voorstel van N-VA, om de indexering van de huren te gaan koppelen aan het feit of verhuurders de nodige inspanningen gedaan hebben op vlak van energiezuinigheid of groene energie, dat kan wel. Het kost de Vlaamse regering immers niets. Maar een groot pakket steunmaatregelen, met subsidies voor energie-intensieve bedrijven, waar cd&v-minister van Economie Jo Brouns op aanstuurt, dat kan niet.
• Zo is de lopende discussie tussen “nu ingrijpen”, en “toch even wachten”, met Open Vld en cd&v enerzijds en N-VA anderzijds nog niet beslecht. Vermoedelijk blijven die eerste twee toch hameren op meer: de ‘natuurlijke achterban’ van N-VA, met ondermeer Voka en Unizo, loopt bloednerveus  over het uitblijven van aankondigingen vanuit het Martelarenplein.
• Eén en ander heeft overigens ook te maken met het signaal dat Elio Di Rupo (PS) vanuit de Waalse regering gaf: daar is de kas leeg, en is er weinig appetijt om met grote steunpakket te komen voor de bedrijven. Het is eerder kijken naar het federale niveau, vanuit Namen, om “iets te doen”. “Daardoor kan de Vlaamse regering nu ook best even tactisch achteruit leunen”, zo is bij een minister te horen.
• Overigens gaf Diependaele ook mee dat het bevriezen van de huurprijzen, een voorstel van Vooruit, niet op tafel ligt als maatregel: “Verhuurders zijn geen grootgrondbezitters in Vlaanderen, vaak hebben ze één huis geërfd of gekocht. Plus, we hebben een aanbodprobleem, er zijn tekorten aan huurwoningen. We moeten die markt niet net nog gaan ontmoedigen.”

Opvallend: Demir en de Vlaamse regering gaan nu toch statiegeld invoeren.

• Het is een heuse lobby- en PR-machine geworden, de ‘Statiegeldalliantie’, zo heetten ze ook letterlijk: gemeenten, organisaties en bedrijven die statiegeld op blikjes en flessen willen in België en Nederland.
• In Vlaanderen lijkt dat nu te lukken, want de minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) maakt de bocht. De N-VA was altijd wat terughoudend over zo’n maatregel, terwijl cd&v, via haar lokale burgemeesters, maar zeker de oppositie van Groen en Vooruit veel meer actie voerden om het erdoor te krijgen. Een voorstel van de oppositie in die zin werd deze legislatuur nog weggestemd.
• Het was de vorige minister van Omgeving, Joke Schauvliege (cd&v), die in de Vlaamse regering van Geert Bourgeois (N-VA) de zaak op de lange baan schoof: als tegen 2023 het zwerfaval niet met 20 procent zou verminderen, zou het er komen. De huidige regering nam die deal over, in het regeerakkoord.
• Maar Demir wacht niet, en neemt de vlucht vooruit: ze wil het nu al invoeren. “Die -20 procent was het doel, maar dat is geenszins in het vooruitzicht. We moeten de volgende stap dus nemen in de Vlaamse regering”, zo lichtte ze toe. Het dossier is al voorbereid in de regering, zo is te horen.
• Uiteraard zou België niet België zijn, als het er toch niet zo snel zal komen: net als voor het rekeningrijden, is het voor statiegeld wat absurd om het enkel in Vlaanderen te doen. Overleg met het Brusselse en Waalse gewest moet nu volgen, om te zien of zij meegaan. Met zowel Groen als Ecolo in die regeringen zou dat in principe moeten kunnen, maar uiteraard zijn ook daar andere coalitiepartners in het spel. Tegen 2025 zou het, als alles goed gaat, dan ingevoerd worden.

Overigens ook genoteerd: Demir gaf haar primeur gisteren bij de nieuwe talkshow van Gert Verhulst, op Play4.

• Politici komen graag langs bij de laagdrempelige Verhulst, die niet bepaald politici tegen de muur plakt in zijn vraaggesprekken. Verhulst nam overigens een wat rommelige start met zijn ‘Tafel van Vier’: hij moest zich gisteren na één uitzending al excuseren aan zijn kijkers, voor het meermaals gebruiken van het n-woord, in de aflevering van maandag.
• De talkshow scoort voorlopig matig in de kijkcijfers, met 200.000 Vlamingen die live kijken. Maar mathematisch maakte Demir alvast toch de logische keuze, de rivaliserende talkshow ‘De Afspraak’ op Canvas haalde maandag amper 140.000 kijkers. 

Genoteerd: De discussie over Doel 3, en ook Tihange 2 is niet weg.

• “Natuurlijk is het niet realistisch om te blijven bij enkel die twee reactoren, het zal meer moeten zijn, dat heeft iedereen door. Dat wordt nog een heel lastig dossier voor de groenen.” Bij de top van Open Vld leeft het besef dat de discussie over kernenergie binnen Vivaldi allerminst gesloten is.
• Begin deze week nog klopte de vicepremier van de MR, David Clarinval, in Le Soir op tafel: “Naast twee reactoren die we verlengen, moeten we er nog twee onder een cocon plaatsen”. Daarmee bedoelt hij dat de twee kernreactoren die normaal in de komende maanden sluiten, Doel 3 en Tihange 2, moeten ‘bevroren’ worden, en niet mogen ontmanteld of onbruikbaar gemaakt worden.
• “Zelfs als we ze stil leggen moeten alle opties openblijven. We kunnen het regeerakkoord respecteren, maar binnen twee jaar kan er een andere meerderheid zijn, en beslissen we dan ze te herlanceren”, zo stelde Clarinval zonder blikken of blozen.
• Met dat standpunt staat MR, dat met voorzitter Bouchez haast elke dag communiceert over kernenergie, niet alleen: ook cd&v en Open Vld vroegen al om “alle opties open te houden”, waarbij Egbert Lachaert expliciet aandrong om niet tot ontmanteling over te gaan.
• “De internationale context is ondertussen van dien aard, dat de bredere discussie, om toch meer dan twee centrales nu al open te houden, niet vermeden kan worden”, zo is de boodschap bij liberalen en christendemocraten. De keuze in december van Open Vld, om toen loyaal het regeringsbeleid te verdedigen, en dus de sluiting van de kerncentrales te bepleiten, noemt men nu zonder blikken of blozen “fout, achteraf gezien”.
• Daarbij zit België niet op een eiland: in heel Europa is dezelfde discussie aan de gang. Veelbetekenend is daarbij het Duitse voorbeeld. Maandenlang drongen de liberalen in de paars-groene coalitie daar aan op uitstel van de sluiting van de kerncentrales. Maandag ging de groene minister van Economie Robert Habeck eindelijk overstag.
• Twee centrales blijven open: Isar 2 in Beieren en Neckarwestheim 2 in Baden-Württemberg. Opvallend is de semantiek in deze discussie, om de groenen hun gezicht te laten redden: de twee centrales worden “in stand-by” gezet, zo luidt het officieel. Ze zullen op halve kracht draaien, een beetje als back-up. Maar tegelijk houdt de regering van bondskanselier Olaf Scholz zo wel alle opties open.
• In heel Europa is het zoeken naar opties om stroom te verzekeren deze winter: zeker in Frankrijk, waar tal van kerncentrales nog uitliggen met technische problemen, is er toch wat onrust. Het zou Emmanuel Macron geweest zijn, die mee aandrong op het open houden van de Duitse centrales.
• In die zin is het vreemd dat de Franse regering niet meer betrokken is in het dossier van Engie. Die Franse energiereus, waar Macron de grootste aandeelhouder is, en dus een flinke vinger in de pap heeft, ging voorlopig zelfs nog niet in op de vraag van de Belgische regering om ook Tihange 2 en Doel 3 voorlopig iets langer open te laten blijven, deze winter.
• Tegelijk blijft de oppositie inbeuken op Vivaldi. Vanmorgen lanceerde kamerlid Theo Francken op z’n populaire social media-kanalen het beeld van het kinderboekje Tiny in persiflage: ‘Tinne doet het licht uit’, een tik naar Tinne Van der Straeten (Groen).
• “Iedereen maakt fouten als hij of zij aan de macht is. Maar strategische blunders moet je kost wat kost vermijden. Die zijn immers onvergeeflijk. In de Vlaamse democratie is hier ook helemaal geen meerderheid voor. Wij worden gegijzeld door groene dogmatici die bij verkiezingen nog geen 10 procent behalen. Toch is het over enkele weken al zo ver. Doel 3 gaat definitief dicht”, zo stelt Francken.

Genoteerd: De PVDA houdt een internationaal ‘festival’ van Marxistische organisaties. Het zegt meteen alles over hun positionering op het wereldtoneel.

• “Neen, Oeigoeren zijn geen slachtoffers”, en die concentratiekampen in west-China, waar die minderheid met meer dan 1 miljoen mensen opgesloten zit, is er door hun “Oeigoers terrorisme”. Dixit Jörg Kronauer, zelfverklaard ‘journalist en auteur’, en zeer geliefd op Russische en Chinese tv-stations, om “westerse expansie en arrogantie” te duiden. Te gast op het festival, zo weet De Standaard.
• Of nog: er is “geen enkel bewijs” van de Russische slachtpartij in het Oekraïense Boetsja, want het is “het Westen dat zaken in scène zet om emoties te forceren en tegenstanders te demoniseren”. Getekend Chen Weihua, de baas van de staatskrant China Daily in Brussel, een man die haast elke dag het Communistische regime in Peking ophemelt, de EU bekritiseert, en boodschappen van het Kremlin retweet. Hij kreegt een uitgebreide rol op het podium van de PVDA.
• Of deze: “Wat in de Krim en de Donbas gebeurt is een onafhankelijkheidsoorlog, geen bezetting”, en uiteraard ook “een conflict tussen oligarchen”, waarbij de EU en de VS “zo snel mogelijk alle wapenleveringen moeten stopzetten”. Getekend, de pro-Russische Anna Kolotova, een Oekraïense die in Straatsburg woont. Ook zij krijgt uitgebreid haar zeg.
• Het zijn maar enkele van de figuren die op 17 en 18 september opdraven in Oostende, voor ‘Manifesta’, een jaarlijks festival van communisten, Marxisten en vooral felle tegenstanders van de NAVO en alles wat naar ‘Amerikaans imperialisme’ ruikt.
• De PVDA krijgt al veel langer kritiek over haar halfslachtige houding in internationale politieke kwesties, rond zowel China als Rusland. Meermaals slaagden ze er niet in simpele resoluties die de oorlog in Oekraïne of de wreedheden tegen de Oeigoeren veroordelen in de Kamer mee te stemmen, als enige partij in het halfrond.  
• Het is meteen een goede test voor de partij, om zich al dan niet op die aangebrande, extreme lijn te zetten, waar ook extreemrechts in Europa al langer mee flirt: Poetin en Xi Jinping als lichtende voorbeelden. Over de organisatie van dit festival in Oostende kan in elk geval geen twijfel zijn: host is het het propagandablad van de partij zelf, ‘Solidair’, betaald door PVDA.
• Nog maar een week geleden kwam de VN met een bloedstollend rapport over de diverse schendingen van de mensenrechten in China. Afwachten of dat topic ruim tijd en plaats zal krijgen op het feestje van Raoul Hedebouw en co, of in de vragen van moderatoren zoals oud VRT-journalist Johan Depoortere, die een panel moet leiden over ‘Oorlogstokers versus vredebouwers’.