De Hong Kong University (HKU) heeft woensdag een herdenkingsmonument voor de slachtoffers van het Tiananmenprotest verwijderd. ‘Pillar of Shame’ stond in Hongkong sinds 1997, ter herdenking van het Chinese studentenprotest uit 1989. De Chinese overheid heeft systematisch elk spoor van het studentenprotest uit het collectief geheugen van haar bevolking gewist.

Na 24 jaar verwijderd

‘Pillar of Shame’ is een kunstwerk van de Deense kunstenaar Jens Galschiøt. Het acht meter hoge standbeeld beeldt opeengestapelde, verwrongen lichamen uit. Daarmee symboliseert het werk de gruwelijke gebeurtenis uit 1989, het lot van de protesteerders en de devaluatie van het individu die met geweld onderdrukt wordt. Het standbeeld werd in 1997 voor het eerst in Hongkong onthuld en verplaatste sindsdien regelmatig van locatie binnen de stad.

Woensdagavond merkten enkele journalisten op hoe werkmannen de omgeving van het standbeeld afzetten. Vervolgens weerklonk het geluid van afbraakwerken en zagen de journalisten hoe het standbeeld in verschillende stukken werd weggevoerd.

De universiteit laat donderdag weten het standbeeld te verwijderen op basis van “extern juridisch advies en een risicoanalyse in het belang van de universiteit. De raad van de HKU heeft gevraagd het standbeeld in opslag te bewaren, ondertussen zoeken we juridisch advies over een correcte opvolging.”

“Alsof je grafstenen op een kerkhof vernielt”

Galschiøt reageerde verbaasd op het nieuws. De universiteit had in oktober al plannen aangekondigd om het standbeeld weg te halen. Galschiøt wilde toen meewerken om een veilige overdracht van zijn werk te garanderen. De kunstenaar was bereid het werk terug naar Denemarken brengen, maar alleen als hij zelf ter plekke aanwezig kon zijn om de situatie op te volgen. Hongkong weigerde echter zijn verzoeken om het land binnen te komen.

“Dit is een beeldhouwwerk over de doden en dient om de slachtoffers uit Peking in 1989 te herdenken. Het monument op deze manier vernietigen, is alsof je een kerkhof binnengaat en alle grafstenen vernielt”, zegt Galschiøt aan BBC.

Uitwissen van de geschiedenis

De Chinese overheid levert hard werk om elke herinnering weg te vagen aan het studentenprotest uit 1989 op het Tiananmenplein in Peking. Tot bijna een miljoen Chinezen trokken de straat op, en verzamelden op het plein, om te betogen voor democratische hervormingen. Toenmalig president Deng Xiaoping reageerde op een draconische manier en liet militairen het vuur openen op de protesterende studenten. Honderden tot zelf duizenden burgers werden op koelbloedige wijze vermoord.

Hongkong was dankzij zijn statuut als speciale bestuurlijke regio met een eigen basiswet een van de enige plaatsen in China waar het protest uit 1989 regelmatig herdacht werd. De afgelopen jaren heeft de Chinese overheid haar greep op Hongkong echter versterkt. Door de invoering van de nationale veiligheidswet is bijna elke vorm van kritiek tegen China verboden. Door de wijziging in de kieswet controleert Peking nu ook wie zich kandidaat stelt voor verkiezingen. Hierdoor wordt het hele parlement van Hongkong ingenomen door Peking-getrouwe politici. Daarmee valt het semiautonome Hongkong steeds meer onder controle vanuit de Communistische Partij, waardoor de herdenking uiteindelijk in een taboesfeer terecht komt.

(jvdh)