Als we de New York Times mogen geloven beval de Amerikaanse president Donald Trump donderdagavond aanvallen op een reeks militaire installaties in Iran. Maar toen de vliegtuigen die de aanvallen moesten uitvoeren al op weg waren, trok hij de orders in extremis terug in. Omdat hij werd gewaarschuwd dat er 150 doden zouden vallen. Een vraag die hij blijkbaar niet had gesteld vooraleer hij het order gaf.

Het buitenlandbeleid van de regering Trump

Het buitenlandbeleid van de regering Trump doet vragen rijzen. Er is het fiasco in Venezuela, waar nog altijd Nicolas Maduro en niet Juan Guaído in het presidentieel paleis verblijft. Er is de status-quo in Noord-Korea, dat onder leiding van Kim Jong-un zijn kerncapaciteiten rustig verder uitbouwt. De jonge dictator heeft ondertussen wel zijn positie op het wereldtoneel versterkt. Op minder dan zes maanden tijd is hij er in geslaagd ontmoetingen met zowel Trump als Poetin en Xi Jinping te forceren. Van de politieke rehabilitatie van een schurk gesproken. Dan is er Iran, waar een volgens velen gefabriceerde crisis, nu dreigt te escaleren.

Meer dan een jaar geleden trok de Amerikaanse president Donald Trump zijn land terug uit het kernakkoord dat Iran in 2015 gesloten had. Naast Iran werd dat akkoord ondertekend door de VS, het VK, Rusland, China en Frankrijk, Duitsland en de EU. Die hadden geen probleem met de manier waarop Teheran het akkoord naleefde. 

Sinds hun vertrek hebben de VS de sancties tegen Iran verder uitgebreid. De Iraanse economie wordt door het verbod op aankoop van Iraanse olie gewurgd. Ze bevindt zich dan ook al in een diepe recessie. Daarnaast heeft Washington de Revolutionaire Garde op de lijst van terroristische organisaties geplaatst.

Wie is Amerikaans minister van Defensie?

De door de Amerikaanse minister van Defensie Jim Mattis na zijn vertrek gelaten leegte in het Pentagon, werd nooit echt opgevuld. Deze week raakte bekend dat ook Mattis’ opvolger, interim-minister van Defensie Patrick Shanahan, straks opstapt en opnieuw door een interim-minister zal worden vervangen. Trump benoemde ondertussen wel 2 haviken op topposities: minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo en nationaal veiligeidsadviseur John Bolton. Beide dringen al jaren aan op een regimewissel in Teheran. In 2015 schreef Bolton nog een opiniestuk in de New York Times. De titel? “Wie de Iraanse bom wil stoppen, moet Iran bombarderen.”

Maar ook de positie van Trump zelf blijft ambivalent. Kort nadat Iran toegaf een Amerikaanse drone uit de lucht te hebben gesloten, tweette de president dat ‘Iran een grote fout had gemaakt’. Trump staat er om bekend graag op jacht te trekken met de fanfare op kop. Dat bleek ook donderdag, want luttele uren later temperde hij zijn toon. Trump zei dat ‘het waarschijnlijk om een vergissing ging van een of andere Iraanse generaal’. En ‘dat hij niet geloofde dat het neerhalen een expliciet bevel was geweest’. 

De slangenkuil ‘Midden-Oosten’

Toch zouden Pompeo en Bolton er deze nacht in zijn geslaagd Trump hun wil op te dringen. Dat betekent hem tot een militaire vergeldingsactie te bewegen. Tot hij die actie kort nadat hij ze had bevolen opnieuw afblies. [Later zou hij op MSNBC zeggen dat de de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen vertrekkensklaar waren, niet dat ze al vertrokken waren.] ‘150 doden zijn niet in verhouding tot het neerschieten van een onbemande drone,’ tweette Trump vrijdagochtend.

In Teheran zal men onder de indruk zijn van zoveel erbarmen. De ware reden is waarschijnlijk dat zijn basis – het fiasco in Irak indachtig – geen boodschap aan een nieuw militair avontuur in het Midden-Oosten heeft. Een slangenkuil waar men weet wanneer een oorlog start, maar nooit wanneer die eindigt. Verder was de volledige terugtrekking van Amerikaanse troepen uit die regio een van Trumps verkiezingsbeloftes. 

Vraag blijft dan waarom Trump zo nodig een crisis met Iran moest fabriceren. En waarom hij het duo Pompeo-Bolton benoemde, wetende wat hun positie inzake Iran is. Het persagentschap Reuters laat ondertussen weten dat Trump Iran zou hebben gewaarschuwd voor een imminente aanval. Maar hij zou hen ook hebben gemeld ‘tegen een oorlog te zijn’. Verder zou hij de ayatollahs hebben voorgesteld ‘om gesprekken te starten over een reeks zaken’. 

Trump en ‘The Art of the Deal’?

Ook in Teheran moet men zich vragen beginnen stellen over Trumps Midden-Oostenstrategie.  Eerst trekt Trump zich eenzijdig terug uit een kernakkoord dat door Iran wordt gerespecteerd. Daarna verstrengt hij de sancties en verbiedt hij de rest van de wereld handel te drijven met de Islamitische Republiek. Dan meldt hij aan Teheran dat hij met hen wil praten… The Art of the Deal, noemt Trump dat. Vraag is welk belang de ayatollahs hebben bij het voeren van gesprekken met iemand die er op uit is hun regime te vernietigen?

Het bilan van Trump inzake de Amerikaanse buitenlandpolitiek staat in schril contrast met zijn binnenlandse verwezenlijkingen. Op vlak van economische groei en werkgelegenheid heeft de president uitstekend werk geleverd. Maar in het Witte Huis is het vacuum dat werd achtergelaten door ex-militairen als Jim Mattis, H.R. McMaster en John Kelly een zwart gat gebleven. Trekken de VS straks ten oorlog zonder minister van Defensie en met John Bolton die orders aan het Pentagon geeft? Indien Trump herverkozen wil worden zal hij binnenshuis toch nog een en ander moeten rechttrekken.