Nu we steeds sneller afstevenen op een brexit zonder akkoord, biedt Belgiës meest door de wol geverfde diplomaat zijn unieke kijk op de uitdagingen van een handelsrelatie met een weerbarstige ex-lidstaat. 

Frans Van Daele kent de interne keuken van de geopolitieke verhoudingen als geen ander. Hij was kabinetschef van toenmalig ‘Europees president’ Herman van Rompuy. Daarnaast was hij ook permanente vertegenwoordiger van ons land bij zowel de Europese Unie, de Verenigde Naties en NAVO. Als overtuigd eurofiel volgt hij het brexitdossier op de voet. Tijdens een online seminarie van adviesbureau Deloitte gaf hij maandag zijn kijk op de komende weken en maanden. 

Niet naar Canada kijken

‘Zonder een akkoord gaat de handel met het Verenigd Koninkrijk niet stoppen, hij gaat gewoon veel moeilijker verlopen’, merkt hij op. Net daarom is het volgens de topdiplomaat cruciaal dat de lijnen met Londen openblijven. ‘We moeten met de Britten blijven onderhandelen, ook als ze op 31 december uit de eengemaakte markt stappen zonder handelsakkoord.’

Brits premier Boris Johnson zegt altijd dat hij een vrijhandelsovereenkomst wil zoals de EU die heeft met Canada, maar daar wil de EU niets van weten. De EU wil meer naar een overeenkomst zoals we die hebben met Australië, die veel beperkter is dan die met Canada. 

Volgens de voormalige G8-sherpa is het compleet zinloos om die vergelijking te maken. ‘Beide landen zijn meer dan 10u vliegen verwijderd, bovendien zijn ze nooit lid geweest van de Europese Unie. Het VK ligt op een boogscheut van de EU, je kan die handelssituaties in de verste verte niet vergelijken.’ Baron Van Daele raadt aan om ‘parabels’ dichter bij huis te zoeken. ‘Er zijn genoeg voorbeelden van landen die met wie we een rijke handelsrelatie hebben, zonder dat ze lid zijn van de Europese Unie.’

Interne Markt Wet

Volgens Van Daele is het uitermate belangrijk voor de toekomstige relatie tussen de Brussel en Londen dat de controversiële Britse ‘Interne Markt Wet’ er niet door komt, of tenminste afgezwakt wordt. 

‘We dachten allemaal dat de heikele kwestie van Noord-Ierland afgehandeld was in de terugtrekkingsovereenkomst. Het VK zou douanecontroles organiseren in de Ierse Zee, zodat de grens tussen de Republiek van Ierland en Noord-Ierland zou kunnen openblijven. Dat was een cruciaal onderdeel van de Goede Vrijdagakkoorden. Het is nodig om een burgeroorlog in de regio te voorkomen.’

De Interne Markt Wet zou het VK de macht verlenen om aspecten van het terugtrekkingsakkoord met betrekking tot Noord-Ierland terzijde te schuiven. Ze wordt momenteel besproken in het Britse Hogerhuis. Naast het risico dat de wetgeving geweld kan veroorzaken in de Ierse grensregio, zijn Britse juristen volgens Van Daele ook bezorgd om de reputatieschade die Groot-Brittannië zal ondervinden als ze een overeenkomst sluiten in het ene jaar, om het jaar daarop een wet te stemmen waardoor ze eenzijdig die overeenkomst kunnen breken. 

‘Als de zeer moeizaam bereikte terugtrekkingsovereenkomst effectief met de voeten wordt getreden, zal de vertrouwensbreuk enorm zijn’, denkt expert internationale relaties Van Daele.  ‘Zoals gezegd gaan we, ook in het geval van een no-dealscenario, moeten blijven onderhandelen met de Britten. Zo’n gebrek aan vertrouwen hangt dan als een molensteen rond je nek.’