Wijnexpert Frank Van der Auwera laat z’n, eigengereide, licht schijnen over de wijnactualiteit

Bag-in-Box wijn (kortweg B.I.B.), wijndozen met een kartonverpakking, kunststoffen wijnbuidel en voorzien van een handig tapkraantje, waren lang de lelijke eendjes van de wijnindustrie. Veel consumenten, en zeker de kenners, haalden er vierkant hun neus voor op, want deze verpakkingsvorm droeg het stigma van ‘cheap wines‘. Maar heeft deze niche, nu het aanbod kwalitatief duidelijk verbetert en kwantitatief verruimt, misschien wél commercieel eindelijk de wind in de zeilen? Of wat remt deze doorbraak misschien (nog) af? We zetten de pros en cons op een rijtje.

Reeds decennia worden vloeistoffen (melk, fruitsap, siroop, olie, …) verpakt in Bag-in-Box, maar voor een product als wijn blijven er zelfs nu blijkbaar toch vaak nog hoge acceptatiedrempels liggen.

De oervorm van deze B.I.B.’s werd nochtans al officieel uitgevonden in 1955, na jaren van experimenteren, door William R. Scholle, die het vooral als een veilig transport- en doseermiddel zag voor … accuzuur. In zijn wijntoepassing werd het echter pas tien jaar later gepatenteerd en gecommercialiseerd door Thomas Angove, een wijnmaker uit Renmark (Zuid-Australië). 

Zoveel decennia later zijn B.I.B.’s vooral ingeburgerd in landen als de VS, Zweden, Noorwegen, Duitsland, Finland, Nieuw-Zeeland of Australië, waar eigenlijk niemand nog opkijkt wanneer wijn in een tapdoos wordt verkocht. Toch blijven deze B.I.B.’s wereldwijd nog een minderheid, want ze vertegenwoordigen actueel slechts 2% van de totale wijnhandel qua waarde en 4% qua volume, ook al voorspelt Euromonitor dat het aandeel van boxwijnen in de detailhandel internationaal jaarlijks met 4% blijft groeien. 

De ‘klassieke’ 75cl-fles? Puur toeval. Het is het equivalent van wat een Franse glasblazer in de 17de eeuw qua inhoud uit z’n longen kon persen

De verschillen tussen de diverse deelmarkten zijn evenwel soms gigantisch. Vooral in Scandinavië zijn B.I.B.’s enorm populair. Aangemoedigd door het staatsmonopolie voor drankendistributie Systembolaget, de instantie die de duurzaamheid van deze verpakkingsvorm promoot en fiscaal beloont, vertegenwoordigen B.I.B.’s in Zweden bijvoorbeeld jaarlijks nu reeds 56% van alle verkochte wijn in volume en 36% qua waarde.   

Kwestie van comfort

In eigen land zien we tegenwoordig ook steeds meer B.I.B.’s opduiken in de rekken, maar de Belgische eindconsument zweert voorlopig toch nog massaal bij de klassieke 75cl-fles die hij of zij als ‘superieur’ percipieert. Ook al blijken glazen flessen een eerder toevallig formaat, in casu het equivalent wat een Franse glasblazer qua inhoud in de 17de eeuw uit zijn longen kon persen. Pas in de loop van de 19de eeuw werd de 75cl-fles ook commercieel de norm in de wijnbusiness.

Nochtans bezitten wijndozen een aantal praktische comfortvoordelen vergeleken met hun glazen concurrentie.

Het kubus- of balkvormige formaat zorgt ervoor dat deze B.I.B.’s namelijk zeer makkelijk stapelbaar, koelbaar én transporteerbaar zijn – wijndozen sparen naar schatting bij hun vervoer 40% gewicht uit vergeleken met conventionele flessen –, waarbij er natuurlijk geen sprake meer is van glasbreuk. Superhandig voor picknicks, BBQ’s, tuinfeestjes of wie met de camper op reis trekt.

Het karton en de buidel van B.I.B.-wijnen werpt een dam op tegen de twee grote vijanden voor de ‘versheid’ van iedere wijn: de schade van licht en oxidatie

Wie bovendien onhandige harry’s heeft zien knoeien met de kurkentrekker en afbrokkelende stoppen, zal ook blij zijn met een plastic tapkraantje, dat als een duiveltje uit het doosje kan geprutst worden en meteen functioneert. En zelfs de vermaledijde ‘bouchonné‘ – de fameuze kurksmaak – is bij B.I.B.’s eindelijk van de baan.

Nog zo’n bonus: terwijl het altijd lastig blijft voor de consument om een aangesproken wijnfles weer veilig af te sluiten – de oxidatieduivel slaat meestal toch na een paar dagen toe –, behoudt een geopende wijndoos minimaal drie weken zijn fraîcheur, met een maximum van een zestal weken. Karton en buidel werpt immers een dam op tegen de schade van licht en oxidatie, de twee grote vijanden voor de ‘versheid’ van iedere wijn.

Zelfs het prijskaartje blijkt in veel gevallen prima, want B.I.B.’s worden aangeboden in formaten van 2, 3, 5 en zelfs 10 liter. De in onze Belgische distributie meest courante versie van 3 liter is het equivalent van vier traditionele wijnflessen, dus vaak valt de prijs uiteindelijk gunstiger uit. Alhoewel dit argument geleidelijk zal verdampen naarmate er meer high-end crus in de doos worden gestopt.

Groene natte droom

Voor wijndrinkers met een groen hart, die hun ecologische voetafdruk per se willen minimaliseren, zijn B.I.B.’s natuurlijk een natte droom. Zo werd ooit berekend dat, in de hypothese dat alle gebottelde instapwijnen die in de VS jaarlijks worden geïmporteerd plots zouden vervangen worden door B.I.B.’s, dit een ecobesparing in termen van gewicht en energie zou betekenen die gelijkstaat aan 400.000 wagens die uit circulatie worden genomen.

Ook het Finse drankenstaatsmonopolie Alko onderzocht de milieu-impact van verschillende types wijnverpakking en hun carbonvoetafdruk. In deze studie rangschikte men de hoeveelheid gebruikte CO² per verpakte liter, met als resultaat:

• Bag-in-Box: 70 gram CO²/liter
• Plastic petfles: 245 CO²/liter
• Lichtgewicht glazen fles (< 420 gr.): 525 CO²/l
• Gewone glazen wijnfles (circa 540 gr.): 675 CO²/l

Kortom, de standaard-B.I.B. van 3 liter realiseert zo een uitstoot van 210 gram CO², terwijl het equivalent van vier glazen flessen van 75cl op een totaal van 2.700 gr. CO² afklokt.

Voeg daarbij het efficiëntere transport – op één pallet B.I.B.-wijnen staat 95% wijninhoud en slechts 5% verpakking, tegen 60% versus 40% bij glazen flessen –, wat zich vertaalt in minder trajecten en lager benzineverbruik, dus theoretisch opnieuw een CO²-emissie die vele malen kleiner blijkt dan bij conventionele glazen flessen. Zelfs de recyclage van B.I.B.’s zou uiteindelijk minder energie kosten dan het hergebruik van glazen flessen.

De dreiging van een miskoop

Maar de medaille heeft ook een schaduwzijde, want er blijven natuurlijk ook nadelen kleven aan B.I.B.’s. Zo blijft de keuze van appellaties en domeinen voorlopig nog altijd beperkt, ook al beginnen steeds meer producenten – met name in de belangrijkste exportlanden van deze wijndozen, in casu Frankrijk, Italië, Zuid-Afrika, Australië en Duitsland – naast hun klassieke bottelingen ook vaker cuvées in B.I.B. aan te bieden.

Wel opvallend: ondanks het feit dat de kartonnen doos eigenlijk een gigantische ruimte biedt om als producent consumenteninformatie te printen, toch vergeleken met een klassiek wijnetiket, ontbreekt nog dikwijls nuttige basisinformatie op de doos. Zoals het jaartal of de bevestiging dat de B.I.B.-wijn op het domein werd verpakt dan wel als mengwijn in een ‘anonieme’ fabriek werd samengesteld. De koper moet dat allemaal zelf uitvissen via codes.

Een B.I.B. rijpt niet verder, en is dus duidelijk bedoeld voor kortetermijnconsumptie

Andere praktische handicap: eens de doos gekraakt, is het verdorie moeilijk, zo niet onmogelijk, om correct in te schatten hoeveel liter er nog in de verborgen wijnzak drijft, de buidel die tussen haakjes meestal werd gemaakt van polyethyleen en aluminium.

En misschien wel het belangrijkste contra-argument: wie een B.I.B. van 3 liter aanschaft maar de wijn bij aftappen niet echt lust, zit natuurlijk met het equivalent van 4 saaie of tegenvallende flessen opgezadeld. Weggegooid geld.

B.I.B.’s lijken me ook niet meteen een must voor liefhebbers die bij voorkeur hun wijnen in de kelder willen zien evolueren, want een luchtdichte ‘boxed wine‘ rijpt niet verder en is duidelijk bedoeld voor kortetermijnconsumptie. Er bestaat trouwens zelfs discussie over eventuele smaakbeïnvloeding door de plastic buidel, in termen van aciditeit, aroma- of kleurverlies, alhoewel er maar weinig research rond dit topic werd uitgevoerd.

Conclusie? Zoals wijnauteur Robert Joseph schreef, zag de wijnhandel B.I.B.’s jarenlang als ‘the unloved child‘. Niet dat daar morgen radicaal verandering in komt, maar de periode dat wijndozen alleen maar belabberde slobber- en bulkwijntjes bevatten, is stilaan voorbij. 

Het aanbod diversifieert en ook premiumappellatiewijnen komen in de focus van deze verpakkingsvorm, want steeds meer producenten ruiken geld in dit naar gebruikscomfort snakkende marktsegment.