In Duitsland wordt bondskanselier Angela Merkel geconfronteerd met de grootste crisis in haar 13-jarig bewind. Dat die crisis haar oorsprong vindt binnen de CSU, traditioneel de Beierse zusterpartij van Merkels CDU, mag opmerkelijk lijken, maar is het in feite helemaal niet. Omdat de crisis de exponent is van alles wat in de EU niet werkt: structuren creëren die over alle landen heen gaan, maar de beslissingsbevoegdheid niet decentraliseren.

Tot die conclusie komt Europa-kenner Wolfgang Munchau in een opiniestuk in de Financial Times. Merkel en haar minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer (rechts op de foto onder met de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz) zitten op ramkoers wat betreft immigratie. Deze laatste wil gewoon de grenzen sluiten voor immigranten en heeft daarvoor al een akkoord met Oostenrijk, Hongarije en Italië. Duitsland zou dan samen met die drie EU-landen ‘een As van Bereidwilligen’ vormen. Seehofer wordt gesteund door de 46 parlementsleden van de CSU. Niet verwonderlijk, want die houden nu al hun hart vast voor de komende deelstaatverkiezingen in Beieren in oktober. Maar Seehofer heeft ook de peilingen mee, want volgens een recente bevraging van de openbare omroep ARD toont 86% van de Duitsers zich voorstander van de uitwijzing van uitgeprocedeerde asielzoekers. Seehofer geeft Merkel nu 14 dagen om met een aanvaardbaar voorstel op de proppen te komen.

© Getty Images

Maar Merkel is voor zo’n constructie allerminst te vinden.  De vrouw die nooit een meerderheid binnen eigen rangen vond om in 2015 de grenzen te openen en sinds dan meer dan 1 miljoen vluchtelingen op te nemen, wil een Europees akkoord inzake immigratie. Dat de EU er de voorbije 3 jaar niet zijn in geslaagd ook maar één akkoord omtrent immigratie in praktijk om te zetten, speelt zeker niet in haar voordeel. Maar mocht Seehofer zijn plannen doorzetten, dan rest haar weinig andere opties dan de man te ontslaan. Dat zou de regeringscoalitie meer dan waarschijnlijk doen vallen.

Nieuwe verkiezingen zijn dan weer gesneden brood voor de anti-immigratiepartij AfD, die volgens een peiling van RTL/NTV 2,5% meer stemmen zou krijgen dan bij de laatste verkiezingen, terwijl de CDU/CSU (-3%) en coalitiepartner SPD (-4%) stemmen zouden inboeten.

Een typische politieke crisis in de EU

De crisis is nochtans een typische politieke crisis, zoals we die in de EU gewend zijn geraakt. De structuur van de EU maakt het namelijk makkelijk om de problemen voor zich uit te schuiven, eerder dan ze op te lossen. De Duitse minister van Economie Heiko Maas (foto onder) had het in dat verband vorige week nog over “de vloek van de unanimiteit“. Hij noemde de EU-buitenlandpolitiek “een opzichtige uitnodiging voor vreemde mogendheden om ons te verdelen en om individuele lidstaten te misbruiken om blokkades op te dringen”.

© EPA

Laten we vooral geen oplossingen bedenken

Voorbeelden zijn er genoeg. Zo is de Schengenzone niet compatibel met een gedecentraliseerde beslissingsbevoegdheid. Daarvoor is een federale structuur nodig. Maar indien Europa daar geen werk van maakt is het ganse EU-project tot falen gedoemd. Volgens Munchau is de zo vaak geroemde pragmatische managementstijl van Merkel in realiteit niets meer dan een techniek om vooral geen oplossingen voor fundamentele conflicten te moeten bedenken.

Griekenland, eurozone, immigratie… und so weiter

Net zoals de Griekse crisis nooit opgelost geraakte, blijven ook de dossiers rond hervorming van de eurozone en immigratie gewoon liggen. Maar daar is nu het eindpunt bereikt. Seehofer wil een immigratiesysteem dat werkt, Alexis Tsipras wil een kwijtschelding van Griekse schulden en ook Macron wil een antwoord op zijn plannen voor de hervorming van de eurozone. En ze willen het allen nu. 

Het tijdperk van Merkel lijkt ten einde, concludeert Munchau, en met haar het einde van het voor zich uitschuiven van problemen en halve- of non-oplossingen.

Het einde van het Merkelisme

Een conclusie tot dewelke het magazine Der Spiegel een half jaar geleden al kwam: 

“De vluchtelingencrisis twee jaar geleden zorgde voor een cruciaal breekpunt. Die problematiek verzekerde de opkomst van Alternative für Deutschland (AfD) en creëerde verdeeldheid binnen de Christlich Demokratische Union (CDU) van Angela Merkel. […] De verdeeldheid loopt nu dwars door het politieke centrum.  Aan de rechterzijde heeft zich bovendien een brede periferie gevormd waarmee geen consensus mogelijk is. Het Merkelisme is in een crisis geraakt omdat er tegen de eigen principes werd gezondigd.[…]

De kanselier nam in de vluchtelingencrisis een standpunt in en dat heeft in een gedeelte van het land voor opschudding gezorgd. Dat heeft zich in de verkiezingen laten voelen, waardoor de autoriteit van Merkel is verzwakt. 

Indien Merkel daadwerkelijk bekommerd is voor de stabiliteit van Duitsland, moet ze inzien dat het geen zin heeft om het record-kanselierschap van Helmut Kohl, die het land zestien jaar heeft geleid, te willen verbeteren”, schreef het magazine toen. 

© Getty Images