Wat Taiwan, Duitsland en Nieuw-Zeeland gemeen hebben in hun succesvolle optreden tegen het coronavirus? Snelle, doeltreffende maatregelen en heldere communicatie. Maar misschien vooral: een vastberaden vrouw aan het roer van hun schip dat de storm trotseert.
Het zou te kort door de bocht zijn om de ‘succesverhalen’ rond het indijken van het coronavirus in Taiwan, Duitsland en Nieuw-Zeeland uitsluitend toe te schrijven aan vrouwelijk leiderschap. Maar het valt niet te negeren dat staatshoofden Tsai Ing-Wen, Angela Merkel en Jacinda Ardern behalve een hoger gehalte aan oestrogeen dan testosteron ook een doortastende aanpak tegen het coronavirus gemeenschappelijk hebben.
In alledrie de gebieden, netjes verdeeld over verschillende continenten, tomen ze de pandemie bovengemiddeld sterk in door snel op te treden, zich wetenschappelijk te informeren en helder te communiceren naar de bevolking toe. Die inwoners weten dat op hun beurt ten zeerste te appreciëren, met een groot vertrouwen in hun vrouwelijke leiders tot gevolg en burgerlijke gehoorzaamheid als dankbetoon. Een vicieuze cirkel, zij het wel eentje met positieve consequenties.
Het is frappant in een wereld waar volgens de meest recente gegevens van de Verenigde Naties slechts 10 van de 152 gekozen staatshoofden van het vrouwelijk geslacht zijn. Deze drie springen tijdens de corona-epidemie nog eens extra in het oog – en in het beste geval in de maanden die daarna volgen. Want zoals de voormalige (vrouwelijke) Nieuw-Zeelandse premier Helen Clark zei aan The Atlantic: ‘Deze crisis kan wereldleiders maken of kraken. Voor Jacinda geldt het eerste.’
Jacinda Ardern: Nieuw-Zeelandse empathie gehuld in sweater
88 procent van de kiwi’s gaf in een poll door marktonderzoeksbureau Colmar Brunton begin april aan dat ze de regering vertrouwen bij het maken van de juiste beslissingen om Covid-19 te bestrijden. Nog eens 84 procent kan zich ook volledig vinden in hoe de regering concreet een antwoord biedt op de pandemie.
Een troef van de 39-jarige premier Jacinda Ardern is volgens analisten de empathie die ze bij de bevolking weet op te wekken. Dat diploma communicatiewetenschappen dat ze ooit haalde, komt nu duidelijk van pas. De Nieuw-Zeelandse brengt haar boodschap duidelijk, correct en onverbloemd, maar tegelijkertijd met een vleugje troost. ‘Wees lief voor elkaar’ en ‘we komen er samen doorheen’, is vaak de bottom line van haar boodschap, zonder ergens iemand met de vinger te wijzen.
Met zachte hand stelt ze tegelijkertijd de verwachtingen van de bevolking bij. Zo zei ze bij haar aankondiging van de lockdown dat ‘we waarschijnlijk niet onmiddellijk resultaat zullen zien van onze zware inspanningen, maar dat we ons daar niet door mogen laten ontmoedigen’. Dat ze er daarnaast niet voor terugdeinst om casual in een doordeweekse sweater via Facebook Live miljoenen mensen toe te spreken, wekt nog meer sympathie op.
Het blijft echter niet bij empathische, loze woorden in het geval van Ardern. Ook haar kordate optreden werpt vruchten af. Het eiland met bijna vijf miljoen mensen is sterk afhankelijk van toerisme, maar toch besloot de premier al op 19 maart om de grenzen te sluiten voor bezoekers uit het buitenland. Reizigers vanuit China werden in februari al geweerd, nog voor er één case was vastgesteld in Nieuw-Zeeland. Op 23 maart volgde een lockdown met de richtlijnen om thuis te werken en enkel het huis te verlaten om naar de winkel te gaan of in de omgeving aan lichaamsbeweging te doen. Het land deed ook uitgebreid aan testen en stelde meer dan 1.300 gevallen vast, maar telde tot dusver nog maar een twaalftal doden.
Tsai Ing-Wen: ‘Team Taiwan’ for the win
De bijna 24 miljoen inwoners van Taiwan zijn door de naburigheid van China en hun uitsluiting uit de Wereldgezondheidsorganisatie in theorie een kwetsbaar doelwit voor Covid-19. Maar dat is buiten het doortastende optreden van de eerste vrouwelijke president Tsai Ing-Wen gerekend. Toen ze in december op de hoogte werd gebracht van een mysterieus nieuw virus dat de inwoners van Wuhan trof, vroeg ze onmiddellijk om alle vliegtuigen die daar vandaan kwamen te inspecteren. In januari al werd een epidemisch commandocentrum opgericht en een lijst met 124 actiepunten opgesteld – terwijl andere landen nog aarzelden om in actie te schieten. Vluchten uit China en Hongkong werden snel geschrapt, er kwamen strenge quarantaineregels voor reizigers en er werd uitgebreid getest en gescreend bij de hele bevolking. De regering schaalde bovendien de productie van mondmaskers van in het begin onmiddellijk op en maakte ze beschikbaar voor zowel ziekenhuizen als individuen. Ze kampten zelfs met een overschot, dat dankbaar werd aangenomen door Europese landen.
Een rapport van de Journal of American Medical Association (JAMA) noemt Taiwan ‘een voorbeeld van hoe een maatschappij snel kan reageren op een crisis en de belangen van burgers kan beschermen, door de crisis vroeg te erkennen en dagelijks de bevolking duidelijk te informeren’. Die aanpak heeft ervoor gezorgd dat er naar schatting slechts 6 doden vielen in Taiwan en zo’n 400 bevestigde gevallen zijn. Er zijn nu al enkele dagen geen nieuwe besmettingen vastgesteld. Zelf verklaart de vrouwelijke leidster in een opiniestuk in het magazine Time dat ze hun lessen hebben getrokken uit de SARS-uitbraak van 2003, en voortbouwend op die kennis ook Covid-19 beter kunnen bestrijden. Daarnaast benadrukt ze dat de samenwerking tussen de de regering en privébedrijven – ‘een samenwerking die we ‘Team Taiwan’ hebben gedoopt’ – de sleutel tot succes is geweest, onder meer in de productie en export van mondmaskers.
Angela Merkel: Duitse degelijkheid
Duitsland telt meer dan 145.000 infecties onder haar 83 miljoen inwoners, maar heeft dan weer een erg laag sterftecijfer met een bescheiden 55 per miljoen inwoners. Dat is een stuk langer dan de meeste Europese landen. ‘Misschien is de grootste sterkte van Duitsland wel de rationele beslissingen die worden gemaakt op topniveau door de regering, in combinatie met het vertrouwen dat de regering heeft in de populatie’, aldus Hans-Georg Kräusslich, hoofd virologie van het universitair ziekenhuis in Heidelberg aan de New York Times. En dat werkt in twee richtingen: de approval ratings van Merkel stijgen op dit moment boven de 80 procent uit, waardoor de burgers op hun beurt netjes in het gareel lopen bij de opgelegde maatregelen.
Een hoge testcapaciteit, veel bedden op intensieve, een beetje geluk… zoals je hier kon lezen zijn er meerdere verklaringen voor het lage sterftecijfer in Duitsland. Maar Angela Merkel die aan de knoppen zit, is ook een duidelijke reden. Een grote troef is haar wetenschappelijke achtergrond. Met haar studie natuurkunde en een doctoraat in de quantumchemie beschikt ze over de juiste, objectieve informatie die ze ook bevattelijk kan maken aan burgers. Lothar de Maiziére, de laatste Oost-Duitse premier die samen met de West-Duitse regering onder Helmut Kohl de Duitse Hereniging voltrok, zei dat de wetenschappelijke achtergrond van Merkel haar een buitenbeentje maakt in een politieke arena die gedomineerd werd door mannen met een diploma in de rechten.