Het spatten van de bankzeepbel van IJsland was een van de meeste surrealistische instortingen van de financiële crisis van 2008. Het verhaal bevat belangrijke lessen – inclusief een mogelijk scenario voor het bankroet van stablecoin Tether. Dat betoogt toch David Z. Morris, technologiesocioloog en columnist bij cryptonieuwssite CoinDesk. Hij raakte geprikkeld door het boek “Iceland’s Secret” van Jared Bibler, een relaas van de Ijslandse bankencrisis. Opgelet voor wie het boek lezen wil: dit stuk bevat spoilers.
“Tether gaat mogelijk op dezelfde manier ten onder als de IJslandse banken in 2008”
Waarom is dit belangrijk?
Tether is een stablecoin; die werken niet helemaal op dezelfde manier als andere cryptomunten. Stablecoins zijn, tja, stabiele munten, gebonden aan de waarde van een valuta die meer gebruikt wordt in het dagelijkse leven. Tether volgt de Amerikaanse dollar, waardoor de munt veel consistenter koerst dan andere tokens op de cryptomarkt. Het probleem, zo betogen steeds meer economen, is dat we niet weten of het bedrijf achter Tether over voldoende kapitaal in reële dollars beschikt om de hoeveelheid digitale valuta te absorberen die het op de markt heeft gegooid …“Het IJslandse bankschandaal, dat tot in de kleinste details wordt beschreven in het nieuwe boek ‘Iceland’s Secret’, was een gedrocht op zich, een (gigantische) zwendel die al tien jaar voor de financiële crisis was ontstaan,” schrijft David Z. Morris in zijn column. “Maar toen het tij keerde, bleek dat een heel land naakt had gezwommen. De auteur van het boek, Jared Bibler, (…) had een plaats op de eerste rij. Bibler, een in Amerika geboren IJslander, heeft op Wall Street gewerkt voordat hij kort voor de financiële crisis bij Landsbanki, een van de drie grootste IJslandse banken, terechtkwam.”
“Bibler vertelt een boeiend verhaal en leidt de lezer door een financiële whodunit vol goed getekende scènes en persoonlijkheden. Ik heb de eerste helft van dit 400 pagina’s tellende boek doorgebladerd op de dag dat ik het kreeg, niet in staat om het weg te leggen.”
“Wat Bibler aan het licht brengt is werkelijk verbijsterend. Al in 1998 namen de drie grote IJslandse banken enorme leningen aan, onder andere van Deutsche Bank en van Credit Suisse. Al in 2003 hadden zij voor elke man, vrouw en elk kind in Ijsland een schuld van 35.000 euro gecreëerd.”
“Dit was duidelijk niet houdbaar, maar de directeuren van de drie banken bedachten een duivels eenvoudige manier om, in wezen, te graaien (…). Met behulp van rijke klanten en een web van lege vennootschappen als dekmantel, gebruikten de banken het kapitaal van grote externe leningen om hun eigen aandelen te kopen, op regelmatige basis en in grote hoeveelheden. Dit leverde de directieleden royale salarissen en vette bonussen op, terwijl de waarde van de banken gestaag leek te stijgen.”
Geen schuldpapier van Evergrande
“Het mechanisme van de fraude illustreert ook waarom sommige mensen zich zo’n zorgen maken over de in dollars gedeponeerde stablecoin Tether, waarvan de uitgever nu in wezen een investeringsbank van 70 miljard dollar is. Tether, het bedrijf dat de munt uitgeeft, heeft de mix van activa bekend gemaakt die zijn stablecoin ondersteunen, waaronder instrumenten van de Amerikaanse schatkist, contant geld en kortlopende bedrijfsverplichtingen die bekend staan als commercial paper (handelspapier, red.). Commercial paper is ruwweg de helft van het financiële fundament van stablecoins.”
“Tether heeft attestatie-rapporten gepubliceerd van zijn reserves (…), maar nooit een volledige formele audit van zijn backing. Het belangrijkste is dat Tether weinig details heeft vrijgegeven over zijn commercial paper holdings: we weten nog steeds niet van welke bedrijven of zelfs uit welke regio’s de instrumenten komen. Misschien is de meest gedetailleerde openbaarmaking die Tether ooit heeft gedaan, het ontkennen van het bezit van schuldpapier van één enkele worstelende Chinese onderneming: Evergrande.”
Dit gebrek aan transparantie doet de columnist speculeren “dat Tether de hefboomtruc nabootst die de kleine banken van IJsland in staat stelde om groot te lijken. Die banken leenden geld aan externe bedrijven op voorwaarde dat die leningen werden gebruikt om de eigen aandelen van de bank te kopen. Door Tether naar satelliet-, niet-verwante of zelfs fictieve bedrijven te sturen in ruil voor hun handelspapier of obligaties, zou Tether theoretisch in staat zijn om op dezelfde manier zijn balans op te pompen met (…) gebakken lucht.”
Terroristische organisaties
Door dit soort manoeuvres bleven de aandelenkoersen van de IJslandse banken bijna een decennium lang stijgen. Dat vertaalde zich “in een gevoel van rijkdom, dat voor een korte tijd werd gedeeld door alle IJslanders die in hen investeerden. Maar het leidde onvermijdelijk tot absurde toestanden. (…) De ineenstorting van de drie IJslandse banken samen zou volgens Bibler het op twee na grootste faillissement aller tijden zijn geweest, na alleen Lehman Brothers en Washington Mutual – en dat alles gebouwd op een nationale bevolking ter grootte van een enkele wijk in Manhattan.”
“Het was zo duidelijk dat er iets mis was dat de Britse Royal Treasury IJsland en zijn banken tijdelijk tot terroristische organisaties verklaarde om Britse klanten en investeerders te beschermen.”
Concluderend: “‘Iceland’s Secret’ is een schatkamer voor wie meer wil weten over hoe dergelijke massale fraudes worden opgezet en, hoe ze, onvermijdelijk, instorten. Of gewoon een boek voor wie gefascineerd is door (…) de diepten van de menselijke hypocrisie.”