De PFOS-onderzoekscommissie is een feit: met vijftien Vlaamse Parlementsleden gaan ze deze week aan de slag om de mogelijke vervuiling in Zwijndrecht, maar eventueel ook elders in Vlaanderen, tot op de bodem te onderzoeken. Het voorzitterschap is voor Vooruit, een interessante zet van de socialisten. Die zijn vast van plan om de strijd aan te gaan op hét thema dat de groenen als een thuismatch zien: gezondheid en leefmilieu. En ook PVDA, die wegens te klein naast de commissie viel, wil in het dossier over Zwijndrecht de groenen fel beconcurreren.

In het nieuws: De Parlementaire onderzoekscommissie is een feit.

De details: Daarmee kondigt zich een interessante politieke battle aan op links.

• Je kan gerust van een vuurdoop spreken: de jonge fractieleider van de socialisten, Hannes Anaf (Vooruit) trok gisteren naar de studio’s van Terzake om daar zijn nieuwe rol te gaan spelen. De man uit Turnhout wordt de voorzitter van de onderzoekscommissie naar het PFOS-dossier.
• En het moet gezegd, Anaf speelde zijn nieuwe rol met verve en schetste meteen heel duidelijk zijn opdracht, en die van de 14 andere leden van de commissie:
  • Mensen maken zich terecht heel veel zorgen: wij hebben groenten gegeten uit onze tuin, onze kinderen hebben buiten gespeeld. Wat zijn de gevolgen? En dan zie je de Vlaamse regering, met drie ministers, die betrokken zijn in het dossier, alle drie zeggen “wij weten van niets”.
  • “Dus ik denk dat er heel snel duidelijke antwoorden moeten komen. Wat zijn de zaken die echt mis zijn gegaan, hoe gevaarlijk is dit voor de mensen? En ook hoe gaan we het voor hen beter maken?”
  • “Maar uiteraard is dit een onderzoekscommissie en dus moeten we ons de vraag stellen: wat is er in het verleden fout gegaan, wie wist wat wanneer, en waarom is daar geen actie ondernomen, en wie is politiek verantwoordelijk?”
• Daarbij viel op dat Anaf tegelijk verstandig genoeg was om “geen voorafnames te doen”, ook na kritische vragen, op wie nu al qua verantwoordelijkheid komt bovendrijven. Zo wordt het dossier voorlopig toch wat gesust, na een weekend vol beschuldigingen heen en weer. Daarbij werden al een pak mensen met de vinger gewezen, om vervolgens dan weer de hete aardappel naar anderen door te schuiven.

The big picture: Dit is ook een strijd over politieke geloofwaardigheid op de corebusiness van Groen.

• Dat het onderwerp de mensen beroert, hoeft nauwelijks geduid: tekeningen met een cirkel van 15 kilometer rond de site in Zwijndrecht tonen aan dat honderdduizenden bewoners een directe impact moeten vrezen. En heel de affaire doet terugdenken aan dat andere grote vervuiling-schandaal, de dioxinecrisis eind jaren ’90.
• De grote winnaar van die affaire, politiek gezien dan, waren de groenen: zij kenden in 1999 hun grote doorbraak, gingen in de verkiezingen fors vooruit en stapten in de federale en Vlaamse regering.
• En het moet gezegd, onder meer Vlaams Parlementslid Mieke Schauvliege (Groen), een bio-ingenieur, werkte ten gronde zeer hard op het dossier, voor het helemaal ontplofte: de vraag kan gesteld worden of het zonder haar graafwerk ooit echt naar boven zou zijn gekomen. In elk geval niet op deze manier.
• Ondertussen is Groen al langer een versnelling hoger gegaan: via behoorlijk agressieve campagnes op Facebook en petities online die vooral data moeten verzamelen van potentiële sympathisanten, probeert de partij het thema volop te claimen.
• Komt daarbij dat voorzitter Meyrem Almaci snoeihard uithaalde naar Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA), die ook mee in het politiek stuurcomité zat dat zich in 2017 over de PFOS-vervuiling boog. Zo ontstond een heel oorlogje tussen ecologisten en Vlaams-nationalisten, die hard terugsloegen.
• Het is duidelijk dat men Groen ruim twintig jaar na het dioxineschandaal niet meer zo makkelijk ‘hun’ thema van leefmilieu laat claimen. Zeker niet omdat Groen in dit dossier zelf bestuursverantwoordelijkheid draagt: de partij levert in Zwijndrecht al jaren de burgemeester. En die zijn verdediging stond, op z’n zachtst gezegd, nog niet als een huis, de afgelopen dagen.
• Wil Groen dus ongeschonden uit de onderzoekscommissie komen, dan zal André Van de Vyver, de Zwijndrechtse burgemeester, nog stevig moeten schaven om zijn verhaal en dat van zijn gemeentebestuur waterdicht te maken.

Wat meespeelt: Een politieke strijd op links, is er ook een over dit thema van leefmilieu.

• Het signaal vanuit de meerderheid om het voorzitterschap van de onderzoekscommissie aan de oppositie te gunnen, zette een stille race in gang. Bij Groen droomde men ervan om ‘hun’ Schauvliege te lanceren als voorzitter, omwille van haar verdienste in het dossier. Beleefd kon men in het Parlement erop wijzen dat Groen al eens recent het voorzitterschap van een bijzondere commissie had, dat van Björn Rzoska over de coronacrisis. De waarheid is dat binnen de meerderheid niemand het Groen gunde of op Schauvliege zat te wachten.
• Tegelijk viel op hoe hard Vooruit, met voorzitter Conner Rousseau op kop, achter de schermen lobbyde om het voorzitterschap van de onderzoekscommissie naar haar te laten komen. Daarbij speelt voor Rousseau meer dan gewoon de drang om Anaf eens een plekje onder de zon te geven of een nieuw boegbeeld voor de provincie Antwerpen te lanceren.
• Bij de Vlaamse socialisten is het al langer de ambitie om op het vlak van leefmilieu en volksgezondheid te scoren en credibiliteit uit te stralen. Met de casting van Frank Vandenbroucke (Vooruit) op Volksgezondheid is dat wonderwel gelukt. Maar klimaat en milieu zijn een front dat Rousseau zeker niet wil lossen en een brede basis in zijn partij is het daar roerend mee eens. Anaf is dus een zet in een bredere aanpak om de groenen aan te vallen, exact op het thema dat voor hen een thuismatch zou moeten zijn.
• Bovendien zijn er nog kapers op de kust: ook PVDA heeft op uiterst links de jongste jaren flink wat moeite gedaan om zichzelf een ‘groen’ profiel aan te meten. Dat is vanuit een typische PVDA-benadering: “de slachtoffers van milieuverontreiniging en klimaatopwarming zijn in de eerste plaats de armen, de zwakkeren, de arbeiders, onze mensen”, zo herhaalt Peter Mertens (PVDA) tot in den treure.
• Met Jos D’Haese in het Vlaams Parlement en Mertens in de Antwerpse gemeenteraad trok PVDA in het PFOS-dossier al fel ten strijde, met de nodige poujadistische argumenten overigens: beiden haalden voor hun betoog een ei “uit Zwijndrecht” boven, met een hele uitleg over de vervuiling erbij.
• Daarbij schreeuwden de communisten overigens moord en brand over het feit dat de simpele mathematische logica in het Vlaams Parlement wordt toegepast bij de samenstelling van de onderzoekscommissie: met vier zetels heeft de PVDA geen recht op een vertegenwoordiging bij de 15 onderzoeksleden. Dat zijn er 5 voor de N-VA, 3 voor Vlaams Belang, 2 voor Open Vld, 2 voor CD&V, 2 voor Groen en 1 voor Vooruit.
• Dat soort praktijken zijn overigens zeker geen nieuwigheid, maar eerder gewoon de regel, in parlementen die bol staan van mathematisch regels om de eigen werking in goede banen te leiden. Vlaams Belang werd in een vorige legislatuur bijvoorbeeld omwille van haar beperkt aantal zetels uit de onderzoekscommissie rond de aanslagen van 22 maart geweerd.
• Maar PVDA maakt er bijzonder veel misbaar over “dat ze uit de commissie geweerd worden”, waardoor op links sympathie ontstaat voor de slachtofferrol die men zich zo aanmeet: Mertens gooide tijdens de Antwerpse gemeenteraad zijn ei zelfs in “de doofpot”, een kookpot die hij bij de hand had. Het beeld haalde het VRT-nieuws.

Te verwachten: Goed nieuws voor de federale regering: groen licht van de vakbonden voor het loonakkoord.

• Het tegendeel zou moeten verbazen, maar het werd toch behoorlijk spannend: zowel het ACV als het ABVV hebben vanmorgen groen licht gegeven voor het grote sociaal akkoord, het IPA.
• Met 57 procent van de stemmen bij het ACV doen zij wat van de grootste en meer gematigde vakbond verwacht wordt: de zaak vlot goedkeuren. Al was voorzitter Marc Leemans wel altijd een van de meest uitgesproken tegenstanders van de “sjoemelsoftware”, de ondertussen beruchte “wet van 96” die de loononderhandelingen zelf regelt.
• Bij het ABVV, het FGTB aan Franstalige kant, was de zaak veel nipter. Daar keurde 49,06 procent het akkoord goed, en 49,01 stemde het weg. Daarmee is het ook zo, zij het op een haar na, door de achterban goedgekeurd.
• Zeker voor de PS is dat goed nieuws: meer en meer is de FGTB de afgelopen jaren een bastion van PTB-PVDA geworden, waarbij men zich radicaal afzet van de socialistische partij. Maar die wist met minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) toch een aantal mooie verworvenheden af te dwingen en krijgt nu het groen licht van de socialistische vakbond.

Ook gelezen: Tien academici komen met een verlanglijstje voor Defensie. Het leest als een absurd werkstuk.

• Het was minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) die aan tien academici – vijf Nederlandstalig, vijf Franstalig – had gevraagd om intellectuele input te geven rond “de actualisering van de Strategische Visie 2030”. Met andere woorden: hoe moet Defensie er morgen uitzien en met welke middelen? De VRT kon hun rapport inkijken.
• Wie de aanbevelingen eens rustig bekijkt, kan niet anders dan verwonderd zijn. De shoppinglijst die de onderzoekers voorstellen is niets minder dan een miljardenorder aan materiaal. Dit jaar besteedt België in totaal zo’n 3,7 miljard euro aan het leger, dat loopt op naar 4,4 miljard in 2024, wegens investeringen.
• Daarmee zijn we één van de slechtste leerlingen in de NAVO-klas. Maar ruimte om dat budget nu drastisch te gaan verhogen, is er politiek gezien niet: al jaren wordt er eerder bespaard. En de eerste bekommernis lijkt voor Defensie nu vooral te zijn om genoeg nieuw volk te rekruteren en het personeelsbestand op peil te houden, niet miljarden euro in nieuw materiaal te pompen.
• Wat stellen de experts dan voor:
  • Veel meer militairen dan het huidige cijfer van 25.000.
  • Een volledig nieuwe pantserbrigade, waarbij België zou meedoen met een Duits-Frans initiatief. Dat lijkt absurd en al jaren niet meer aan de orde. Tenzij “de Rus” opnieuw zou binnenvallen.
  • Een forse uitbreiding van de luchtmacht. Die gaat nu bijvoorbeeld door met 34 nieuwe F-35’s, om de F-16’s te vervangen. Die kosten samen 15 miljard euro. Maar de experts willen veel meer toestellen: “Vergroten van de beoogde kleine massa van 34 F-35’s met extra multi-role platforms en trouwe wingmen drones, zeer lange afstand raketten en kruisraketten.”
  • Meteen willen de experts ook “verticaal opstijgende vliegtuigen, zoals de V-22 of een ander helikoptertype”, om de inefficiënte NH90’s te vervangen.
  • En waarom niet, meteen ook een heel nieuw antiraketsysteem: “Wij beschikken niet over luchtafweermiddelen op de grond tegen kruis-, hypersonische en ballistische raketten om onze regeringsinstanties, onze kritieke infrastructuren, de op ons grondgebied gevestigde internationale besluitvormingscentra en de infrastructuur die de aankomst van versterkingen en vracht van over de Atlantische Oceaan of het Kanaal moet vergemakkelijken, te beschermen.”
  • Daarnaast ook een forse inzet op drones, want dat is de toekomst. Nu heeft Defensie maar een handjevol van die toestellen.
• Het lijstje loopt in de miljarden euro’s, niet enkele, maar tientallen. De vraag is of daarop überhaupt iemand in de Wetstraat zit te wachten. Zeker voor de Vivaldi-coalitie zou dat een waanzinnige ommezwaai betekenen.

Interessant om te volgen: In New York kiest men een nieuwe burgemeester, met vijf stemmen voor elke kiezer.

• Eind 2019 wierp toenmalige vicepremier Koen Geens (CD&V) het op: een voorstel om elke burger niet één, maar vijf stemmen te geven. Het idee verdronk in de toenmalige regeringsvorming en het spel rond een nieuwe staatshervorming.
• In New York vindt een voorverkiezing bij de Democraten plaats over de burgemeestersrace, zowat de meest bepalende strijd om de sjerp, omdat de Democraten haast altijd uiteindelijk ook de eindrace winnen.
• En kijk, daar past men het systeem van ranked-choice voting (RCV) toe. Het is meteen een interessant experiment voor democratische verkiezingen op dit niveau.
• Hoe werkt het in praktijk? Elke kiezer krijgt dus vijf stemmen, waarmee hij of zij een volgorde moet maken voor vijf kandidaten op de lijst: wie ze het liefst willen, wie tweede liefst, en zo verder. Er zijn in New York meer dan twintig kandidaten.
• Daarna worden alle stemmen geteld: als één kandidaat meteen meer dan 50 procent van de stemmen heeft waar hij of zij op één staat, wint die de race. Indien niet, dan valt de kandidaat af met het minste aantal stemmen waarbij die op één stond. Die stemmen worden dan verdeeld, op basis van wie die kiezers op nummer twee qua voorkeur hadden gezet: die komen bij die kandidaten.
• Zo gaat het telkens verder, tot één kandidaat een meerderheid haalt.
• Het is een interessante oefening, omdat het systeem mogelijk vooral “gematigde” of “aanvaardbare” kandidaten laat winnen: mensen die door velen op twee, drie of zelfs een vijfde plek werden gezet, maar bij een breder meerderheid toch duidelijk in de top vijf stonden. Te polariserend optreden in een kiescampagne werkt dan niet meer om een race te winnen.
• In die zin is het geen toeval dat de CD&V’er uitgerekend met zo’n voorstel kwam: meerdere stemmen zou in principe in het voordeel moeten zijn van “gematigde” kandidaten, die een “enerzijds, anderzijds”-discours aanhouden. Vraag is hoe het vandaag in New York uitdraait.