De financiële markten zitten op ramkoers met Italië. Vice-premier Salvini vraagt zijn landgenoten Italiaans staatspapier te kopen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan.

De Italiaanse vice-premier Matteo Salvini roept zijn landgenoten op om te investeren in Italiaanse staatsobligaties en wil hen in ruil daarvoor belastingvermindering aanbieden. Dat heeft hij gezegd op de Italiaanse televisiezender RAI. Binnen de regering Conte zou al een akkoord bestaan om 15 miljard euro belastingaftrek te geven aan landgenoten die Italiaans staatspapier kopen.

Zowel Matteo Salvini, de leider van de anti-immigratiepartij Lega, als zijn collega vice-premier Luigi Di Maio van de anti-establishmentpartij Vijfsterrenbeweging, bevestigden woensdag dat ze hun dure verkiezingsbeloftes, verankerd in het nieuwe budget, zullen nakomen. Ondanks dat de Italiaanse budgetwaakhond de 1,5% groei die de regering voorspelt ‘ongeloofwaardig’ acht. Een kleinere economische groei vertaalt zich automatisch in een groter budgettekort.

Financiële markten zien het Italiaanse budget niet zitten

Ook de financiële markten zien die beloftes (een universeel inkomen, een algemene belastingverlaging en een verlaging van de pensioenleeftijd) niet zitten en maken het de Italianen enkel duurder om hun leningen op de markten te herfinancieren.

Toch krijgt Salvini het moeilijk om Italiaans staatspapier aan zijn eigen mensen te slijten. Zoals uit onderstaande grafiek van de Financial Times blijkt, heeft enkel de ECB (groene lijn) in het kader van het QE-programma de voorbije drie jaar grote appetijt getoond voor Italiaanse obligaties. Italianen zelf (blauwe lijn) een pak minder. In de periode mei – juni werd trouwens een netto kapitaalvlucht van 76 miljard euro opgemeten. Meer dan de 51 miljard euro van juni – juli 2011 en de 56 miljard van februari – maart 2012, toen de eurocrisis volop woedde.

“400 basispunten betekent het einde voor de regering Conte”

De spread (het verschil in rente) tussen de Duitse en Italiaanse staatsobligaties is de voorbije weken enkel blijven stijgen. Italië moet nu meer dan 3,5% rente betalen op obligaties met een looptermijn van 10 jaar. Dinsdag was dat zelfs opgelopen tot 3.7%, het hoogste niveau in vier en een half jaar. Dat is 3% meer dan wat Duitsland moet betalen.

Salvini zegt ‘er absoluut zeker van’ te zijn dat die rente niet zal oplopen tot 4%. Toch kan een verschil van 400 basispunten volgens de zakenbank JP Morgan Chase het niveau betekenen dat de regering Conte niet kan overleven.  Algemeen wordt verondersteld dat die regering het zal uitzingen tot aan de Europese verkiezingen van 2019, al zouden economische resultaten diezelfde regering al begin 2019 in crisissfeer kunnen brengen.

Juncker en Moscovici zijn ‘de vijanden van Europa’ 

“Moet ik mijn politiek – die wordt gesteund door de Italianen – wijzigen op basis van wat een aantal speculanten deze ochtend hebben beslist? Nee”, zei Salvini op de staatstelevisie. “Financiers speculeren en profiteren op de rug van het volk.” Eerder deze week had Salvini de EU-leiders Juncker en Moscovici nog ‘de vijanden van Europa’ genoemd, ‘die gebarricadeerd zitten in hun Brusselse bunker’.

Kredietbeoordelaars spreken later deze maand

Verder zullen ook de kredietbeoordelaars Moody’s en S&P Global Ratings nog deze maand de Italiaanse kredietwaardigheid herbekijken. Verwacht wordt dat Italië, dan net boven de rommelstatus, noteert, een nieuwe kredietverlaging tegemoet gaat.

De Chief Economist van Moody’s Analytics noemde het Italiaanse budget in de krant La Stampa alvast ‘een vergissing’, omdat ‘wordt gegokt met de fiscale gezondheid van het land’.

Salvini deed de downgrades die deze agentschappen doorvoeren af als ‘totaal  ongegrond’. Maar de kans dat Italië binnen de 5 jaar failliet gaat wordt sinds het aantreden van de regering Conte door de financiële markten groter dan 20% beschouwd.

di Maio: “Ons doel is niet de spread, maar de burger”

Luigi di Maio slaat een iets meer verzoenende toon aan en benadrukt te willen dialogeren met alle Europese instellingen. Toch zal onze regering zich niet laten intimideren door de financiële markten, aldus de minister van Economische Ontwikkeling.

“Vele mensen in het Italiaanse establishment hopen dat die spread nu oploopt tot 400, omdat ze met dat verhaaltje de mensen kunnen terroriseren. Ons doel is niet de spread, maar de burger.”

Storm is op komst

Een oplossing voor de Italiaanse crisis lijkt verder af dan ooit. Toenemende druk op Italië vanuit Brussel zal het anti-Europese en populistische sentiment in Rome enkel verder aanwakkeren. Niets doen zal in de rijkere noordelijke EU-staten dan weer voor misnoegdheid zorgen omdat Italië daar al jarenlang als een onverbeterlijke schooier wordt beschouwd. Maar de onvermijdelijke botsing zal de politieke tegenstellingen die zich vandaag in Europa manifesteren (Brexit, Hongarije, Polen, …) ongetwijfeld verder accentueren. Ook het IMF zei eerder deze week in Italië een verhoogd risico voor financiële stabiliteit in Europa te zien.

In april schreef Lieven Noppe, senior economist bij de KBC, in een nota aan investeerders nog dat Italië zonder structurele economische verbeteringen ‘een blijvende bedreiging voor de eurozone‘ vormt. Italië is nu totaal afhankelijk van de mensen die bereid zijn hun schuldpapier te kopen, want de staatsschuld is al opgelopen tot 130% van zijn bbp.

Het sentiment op de markten kan dan ook snel keren. Investeerders wachten in tegenstelling tot kiezers geen vier jaar om politieke daden te beoordelen. Ze doen dat elke dag.