Stikstofakkoord verder weg dan ooit

Rien ne va plus voor Jambon I. Vanmorgen om 10 uur kwam de Vlaamse regering samen, onder leiding van minister-president Jan Jambon (N-VA). Die had in de stikstofsaga een nieuwe deadline gesteld: de ministerraad van vanmorgen. Maar daar moesten hij en zijn ministers van de drie coalitiepartners andermaal vaststellen wat iedereen al weken zien: een akkoord is niet mogelijk. Meer nog: de afgelopen week werd het water alleen maar dieper. “Het enige wat Zuhal Demir (N-VA) precies wil, is de landbouwsector kapot maken. Hebben mensen daarvoor op N-VA gestemd”, klinkt het bij cd&v in de Vlaamse regering. Maar bij N-VA is de kwaadheid minstens even groot. “Wij hebben de afgelopen weken niet meer met een politieke partij onderhandeld, maar gewoon met een veevoederbedrijf”, zo zucht een topper bij N-VA over de Boerenbond. Daarbij ging het naar een kookpunt toen minister van Landbouw Jo Brouns (cd&v) in de finale gesprekken het voorstel op tafel legde om dan maar heel de sector af de sluiten voor nieuwkomers, en een stop op nieuwe landbouwbedrijven voor te stellen. “We wilden N-VA wat comfort geven”, zo bevestigt men daar. Maar het pakte helemaal anders uit: “Dit draait dus rond de huidige monopolisten afschermen en bestendigen, helemaal niet rond jonge boeren”, zo sneert men bij N-VA.

In het nieuws: Geen akkoord voor Jambon I.

De details: Hard tegen onzacht, het gaat verder in de Vlaamse regering, die er niet uit raakt. Het enige wat rest, is die patstelling erkennen. Maar kan men daarna nog verder?

“Het is waanzin van telkens hetzelfde te proberen en op een ander uitkomst te hopen. Wij gaan niet meer veranderen van standpunt.” Met die vastberaden lijn houdt de cd&v haar koers aan. Het compromisvoorstel dat Jan Jambon (N-VA) zondag deed, blijft manifest onvoldoende voor de christendemocraten.
Nochtans probeerde de N-VA op alle mogelijke manier: ze deden nog een pak toegevingen in laatste rechte lijn, met een soepele rode lijst voor de bedrijven die zouden moeten sluiten, met de deur die zelfs open ging voor het verhandelen van stikstofuitstoot, en nog een zak extra geld.
Toegevingen die ook voor minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zichtbaar niet lekker zaten: zij had zich altijd als behoeder van natuur opgeworpen, en diegene die absoluut haar stikstofakkoord erdoor wilde krijgen, zonder al te fundamentele aanpassingen. Daar zit voor N-VA ook een juridische redenering achter: als het akkoord te fel wijzigt ten opzichte van 2022, moet er een nieuwe ronde met bezwaarschriften gereden worden, én is er volgend jaar, voor de verkiezingen, nog altijd geen oplossing.
Maar met Jambon levert N-VA de minister-president, en moet het de consensus maken. En dus schoof de grootste regeringspartij steeds verder op de afgelopen weken, ondanks de mantra dat “een gegeven woord telt”, en dat cd&v dus al in 2022 een Krokusakkoord met daarin stikstof gesloten had. “We hebben zowat alles toegegeven wat we konden geven. We zijn heel ver gegaan”, zo is bij N-VA te horen.
Belangrijk was zondag dat de andere coalitiepartner Open Vld wél aan boord kwam. Ook bij de Vlaamse liberalen waren notoire critici van de stikstofdeal, met name oud-voorzitter Gwendolyn Rutten (Open Vld). Maar Vlaams viceminister-president Bart Somers (Open Vld) schaarde zich wel ronduit achter Jambon, en zo werd het twee tegen één.
Alleen: bij cd&v bleek er geen enkele ruimte tot compromis, zo is bij liberalen en Vlaams-nationalisten te horen. Beide kampen wijzen naar de starre houding van minister van Landbouw Brouns, en diens innige band met de Boerenbond en voorzitter Lode Ceyssens.
“De Whatsapp-conversatie naar Ceyssens lag gewoon onbeschaamd open, tijdens de onderhandelingen, bij Brouns. Die raakte telkens in paniek, en vroeg dan gewoon aan zijn zuil wat hij moest doen. Zo kan je geen deal maken hé”, is bij een N-VA-onderhandelaar te horen.
Bij cd&v klinkt dan weer dat “een akkoord nochtans heel dichtbij is”. Daar begrijpt men niet waarom men de gesprekken niet gewoon verder zet. “Dat ze beweren dat we niet dicht bij een akkoord staan, bewijst hoe weinig voeling en technische kennis ze hebben met de landbouwsector”, zo sneert men daar. Tegelijk herhaalt men voor de camera’s maar één ding: “Wij willen graag verder praten.”

De achterban: De cd&v-top doet alle moeite om ‘eenheid’ in de rangen te tonen. Bij N-VA heerst evenzeer grote zenuwachtigheid, maar voorzitter Bart De Wever (N-VA) blijft vreemd genoeg opgewekt in de fractie.

In deze stellingenoorlog is het kijken naar elkaar. Het valt daarbij op dat vanuit cd&v alle moeite gedaan wordt om de rangen deze keer gesloten te houden. Ook in de fracties valt een soort eensgezindheid op: anders dan in september wil men absoluut niet de top afvallen of in de rug schieten. “De partij staat als één man achter Sammy deze keer. Er is geen twijfel over, dit thema slaat ook aan, mensen spreken ons daar heel positief over aan“, zo is bij een cd&v-minister vastberaden te horen.
“Eindelijk rechten wij de rug, en gaan we doen wat Mahdi had aangekondigd: niet meer grijs zijn, niet meer plooibaar. We staan weer voor iets. We hadden ook geen keuze: blijven zitten onder de tien procent en het lijdzaam ondergaan, was geen optie meer. Op deze manier kunnen we terug doorgroeien naar 14 tot 16 procent“, zo analyseert de inner circle van de voorzitter.
Van bij de burgemeesters klonken de afgelopen dagen wel kritische noten: was het dan wel zo verstandig om ruzie te maken, in de regering, vroeg onder meer Brugs burgemeester Dirk De Fauw (cd&v) zich openlijk af. Het kwam hem op een standje van de partijtop te staan: openlijke kritiek wordt in deze fase niet geapprecieerd. “Mahdi duldt geen tegenstemmen. Maar die zijn er wel hé: aan de basis vragen wij ons wel degelijk af of hier nu de grote strijd zo hard moet gevoerd worden. Dat gaat wel in tegen ons DNA van akkoorden willen maken, en samenwerken”, zo zegt een partijtopper bij de christendemocraten, op belofte van absolute anonimiteit.
Ook bij N-VA kijkt men met grote zenuwachtigheid naar het geheel: “Dit is gewoon heel schadelijk voor Jan en voor ons beeld van de Vlaamse regering. En dat toch ook wel omdat Zuhal Demir zich hier wat vast gereden in heeft, met haar gekende stijl”, zo maakt een topper daar de analyse.
Bij N-VA geloven tegelijk zelfs de voorstanders van een meer milde lijn ten opzichte van de boeren niet dat hun partij hier nu massaal aan cd&v op gaat verliezen: “Hier is maar één winnaar, Vlaams Belang, niet stadsmus Mahdi. Maar iedereen ziet dat wij ondertussen héél ver zijn gegaan om wél een akkoord te maken.”
En ook de fractie in het Vlaams Parlement van N-VA bleef deze week met grote vragen zitten. Opvallend daar: een zichtbaar ontspannen Bart De Wever, die de ene na de andere mop tapte, om de sfeer te verlichten. Maar tegelijk ziet men niet meteen de uitweg, maar vooral de schade.
Bij N-VA steken ze overigen niet weg wat ze voelen over heel de zaak. Vanmorgen bij de start van de Vlaamse regering arriveerde hoofdrolspeler Demir opvallend met een biografie van oud-cd&v-boegbeeld Wilfried Martens onder de arm. Dat boek had de veelzeggende titel “Een gegeven woord”.

De druppel: Eén voorstel van Brouns afgelopen weekend deed de potjes bij N-VA overkoken.

Dat de sfeer tussen beide coalitiepartners onder nul is gezakt, is een eufemisme. Elke toekomstige coalitie tussen N-VA en cd&v lijkt wel heel ver weg, met 2024 in het achterhoofd. “Mahdi hecht gewoon nul belang aan gemaakte akkoorden. Dat is bij deze genoteerd. Maar goed, één jaar is nog lang in politiek”, klinkt het bij de N-VA-top.
Bij cd&v klinkt het nog koeler: “We zullen het moeten doen via ons kiesresultaat, en zo forceren dat we nodig zijn aan tafel. Zeker als het op Vlaams niveau een coalitie wordt met vier partijen, omdat iedereen te klein is.”
Opvallend: één voorstel van Brouns zette bij N-VA alle lichten op rood. Het idee om geen enkel nieuw landbouwbedrijf meer toe te laten. “Ja, om de N-VA een bepaald comfort te geven, hebben wij voorstellen gedaan, om mee in hun denkkader te gaan. Daarbij zat inderdaad het voorstel om geen nieuwe inplantingen meer toe te laten”, zo bevestigt men in de omgeving van Brouns.
Bij N-VA raakten zelfs de meest rustige onderhandelaars daar van over hun toeren, de kabinetschef van Jambon sloeg naar het schijnt zelfs met de vuisten op tafel. Want de hele sector op slot gaan doen voor nieuwkomers, werd bij de N-VA gelezen als de ultieme poging om enkel maar de huidige grote spelers in de landbouwsector af te schermen, en hun positie te bestendigen.
“Dat moet je toch durven? Ongelofelijk. Kan je nog meer onbeschaamd voor de huidige grote spelers, en zeker de Boerenbond rijden?”, zo zegt een toponderhandelaar daar. “Wij hebben al die tijd niet met een partij onderhandeld, maar gewoon met een veevoederbedrijf. Dat hebben we dit weekend ingezien”, zo verwijst men naar die Boerenbond. Die draaide in 2021 een omzet van 1,6 miljard euro, en boekte een winst van meer dan 600 miljoen euro.

En nu? Niemand die het weet. Geen enkele optie is aantrekkelijk.

Dat deze regering niet kan vallen, is ondertussen wel al duidelijk voor elke coalitiepartner: men is tot elkaar veroordeeld. Alternatieven zoals een wisselmeerderheid gaan zoeken, lijkt niet bepaald appetijtelijk, of zelfs politiek haalbaar voor Jambon.
Die kan tegelijk alleen maar vaststellen dat daarmee geen akkoord kan gevonden worden over het dossier. De vraag is dan of hij daar grote politieke conclusies uit trekt, en de regering valt: hij deed dat eigenlijk al door de partijvoorzitter bij zich te roepen en te stellen “dat hij normaal nu naar de koning zou gaan, en ontslag daar aanbieden, als hij federaal premier was.”
Ondertussen zijn er al meerdere martelsessies in het Vlaams Parlement overgegaan, waarbij de meerderheid telkens de schietschijf van de oppositie wordt: die situatie kan ook niet meer blijven duren.
Het alternatief is vaststellen dat er geen akkoord is, en vervolgens toch verder doen: een truc met de goocheldoos die Guy Verhofstadt (Open Vld) in 2004 met zijn paarse regering ook toepaste, na een complete mislukking in de onderhandelingen over DHL.
In dat geval krijgt het stikstof niet het ‘robuust juridisch kader’ van een decreet. Maar daarmee is een complete stop door de rechters ook nog niet meteen een feit: de betrokken minister, Demir, kan dan terugvallen op een zogenaamde ‘ministeriële instructie’, zo suggereert De Tijd. De vraag is dan wat de spelregels worden, maar de kans is groot dat die terugvallen op het akkoord van vorig jaar, rond stikstof.
Alleen is dat politiek gezien een ver van ideale oplossing: dan gaat de regering verder in grote onenigheid, nog bijna een jaar. Van verzoening is dan geen sprake, en dan wordt landbouw een heftig thema in de verkiezingsstrijd, tussen N-VA en cd&v.

Genoteerd: Vivaldi viert haar akkoord in de Kamer, over asiel en migratie. In de wandelgangen klinkt tegelijk de waarschuwing: “Dit is niet weg.”

Een premier die nog eens applaus krijgt op de banken van alle meerderheidspartijen: in het Vlaams Parlement is het groot nieuws, als cd&v, Open Vld en N-VA niet mee applaudisseren voor ministers van coalitiepartners, in de Kamer is het eigenlijk schering en inslag. Om de haverklap krijgen ministers, en zelfs de premier, maar van een deel van de zeven partijen zichtbaar steun.
Niet zo gisteren, waar men duidelijk wilde vieren dat deze coalitie voor een keer wel het beeld gaf te draaien, en die aan het Martelarenplein niet. “Akkoorden afsluiten kan hier nog wél”, zo begon Franky Demon, kamerlid van cd&v, waarbij hij het gejoel van heel de N-VA-fractie over zich kreeg. “Dit heet dan krachtdadig besturen”, ging Demon in overdrive om zijn partijgenote Nicole de Moor, staatssecretaris van Asiel en Migratie te bejubelen.
Open Vld-Kamerlid Tim Vandenput ging er minstens even gretig in mee: “Collega Demon, u hebt natuurlijk gelijk, hier worden nog akkoordengesloten, elders niet meer!”
Inhoudelijk opvallend: eigenlijk elke meerderheidspartij toonde zich tevreden. Voor elk wat wils in het asielakkoord, zo leek.
- “Meer opvangplaatsen, respect voor de mensenrechten en het doen respecteren van beslissingen die worden genomen, dat zijn principes waar Groen al maandenlang op hamert”, zo stelde Wouter De Vriendt (Groen).
- “U hebt duidelijk gemaakt dat dit een goed akkoord is en we rekenen op u om de uitvoering ervan te garanderen. Ook om de gemeenten die hun nek uitsteken en ondanks alles willen helpen maximaal te ondersteunen”, zo stelde Ben Segers (Vooruit).
In de wandelgangen werd het enthousiasme tegelijk wel wat getemperd, weg van de camera’s. Want uiteraard is met dit akkoord niet meteen de asielcrisis weg, zo beseft men ook binnen de Vivaldi-meerderheid. Er blijft een wachtlijst van 2.400 mensen, met een asielaanvraag. Zelfs als de nieuwe, strengere regels van de Moor straks effect krijgen, gaat dat niet de instroom, die op historische hoogtes zit, plots doen stoppen.
Binnen de coalitie werd volgens sommigen gisteren nog stevig gebikkeld over de uitvoering van het in de kern gesloten akkoord, op niveaus van de kabinetten. “Ecolo begint alweer met alles in vraag te stellen”, zo was bij een minister te horen. Bij de Moor ontkent men dat: “Wij ondervinden van geen enkele partij tegenwerking over het gemaakte akkoord.”
En zoals steeds leveren de nieuwe opvangplekken die gecreëerd moeten worden ook wel de nodige spanning op. Zeker de zoektocht naar een plek voor de wooncontainers van de EU, ligt gevoelig. Een terrein in Kampenhout, in een natuurgebied, was meteen het voorwerp van fel lokaal protest. Vraag is of er daar zo’n 400 containers zouden komen.
“Er is altijd gezegd dat het terrein dat de Regie der Gebouwen heeft aangebracht, in Kampenhout, onderzocht moest worden. Dat is bezig. Er zijn inderdaad nog zaken uit te klaren, zowel technisch (met onder meer de riolering) als juridisch met de vergunning”, zo reageerde de Moor.
Maar er is ook al wat goed nieuws: in Mechelen gaat men in op het nieuwe aanbod van de federale regering, en gaat men een tiental woningen openstellen voor asielzoekers via een LOI, een “Lokaal Opvanginitiatief”. De Moor zoekt overal in België dat soort plekken, om zo de instroom de baas te kunnen.

To TikTok or not to TikTok? Mogen ministers (lees: PS-excellentie Ludivine Dedonder) nog op de Chinese app? Vivaldi moet zich uitspreken, en dat ligt gevoelig.

Vanmorgen weer een federale kern ook. Maar niet de pensioenen zijn het heetste dossier, wel de Chinese app TikTok. Overigens worden die pensioenen nu wel aangesneden, maar het is niet duidelijk of men meteen de forcing gaat voeren. “Maart zit al erg druk met de begroting en die pensioen, het is dus meer dan logisch dat de fiscale hervorming wat naar achter schuift. Dat zou pas na de begrotingscontrole volgen, maar wel voor de zomer, dat spreekt Want daarna zal er zo goed als niets meer gebeuren”, zo stelt een insider.
En dus focussen premier De Croo en co vanmorgen op die Chinese dansapp. Want daar is wel wat controverse over.
Al langer is er kritiek van de oppositie federaal over het feit dat nogal wat politici op TikTok zitten: Kamerlid Theo Francken (N-VA) ondervroeg daarover de minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS). In onder meer Canada en de VS beschouwt men die app als een gevaarlijke tool voor Chinese spionage: via de app krijgt men immers toegang tot nogal wat data die op de telefoon van die persoon zit. Daar is ze voor ambtenaren al verboden. Ook de Europese Commissie verbiedt ze voor haar personeel.
Alleen, Dedonder reageerde daar destijds heel fel op, en beschuldigde Francken van seksisme, maar maakte ook meteen, al dansend een nieuw TikTok-filmpje. Een stevig conflict dus, met politieke winst voor Dedonder: ze had Francken eens goed van antwoord gediend.
Deze week kwam het Centrum voor Cybersecurity met een redelijk helder advies. Ze riepen op om TikTok meteen van alle smartphones te gooien die professioneel gebruikt worden door ambtenaren. Open Vld-minister van Justitie Vincent Van Quickenborne stak dat advies niet onder stoelen of banken.
Zijn partijgenoot op Vlaams niveau ging meteen een versnelling hoger. Want minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers (Open Vld) riep op om het personeel van de steden en gemeenten, in totaal 171.000 ambtenaren, voortaan te verbieden de app te gebruiken. En per direct werd die app meteen geschrapt voor alle computers en apps van de Vlaamse administratie, zo’n 28.000 mensen.
Vanmorgen beslisten ook het federale niveau de app te verbieden, en zo het advies te volgen van het Centrum voor Cybersecurity. Van Quickenborne drong daar alvast op aan dat wel te doen.
Maar de echte discussie draait tegelijk wel nog rond de ministers zelf. Want kunnen zij die app blijven gebruiken? Onder meer de MR wil er een oorlogje over gaan voeren: “Hoe socialistisch is het om de ambtenaren wél een verbod op te leggen, en er zelf op te blijven? Staan zij niet voor gelijkheid dan?”, zo is plagerig te horen. Naast Dedonder is ook Petra De Sutter (Groen) bijvoorbeeld bijzonder actief op TikTok. En er is, verwonderlijk genoeg, de zeventiger Elio Di Rupo (PS) die ook veel aanhang heeft op de app.
Allen verzekeren ze dat ze de app enkel gebruiken op toestellen die niets met hun job te maken hebben: Dedonder heeft zelfs een derde toestel, enkel voor TikTok, naast een professioneel toestel én eentje voor privégebruik.
En toch lijkt het politiek gevoelig te liggen, om verder gebruik te blijven maken van de app, terwijl duizenden ambtenaren wel een verbod krijgen opgelegd. Bij de MR willen ze alvast doorduwen.
Wie ondertussen zeker wel op TikTok blijft, is PVDA-kopstuk Jos D’Haese. Die gooit hoge ogen op de app, met vaak erg populistische stukjes politieke communicatie. Hij ziet geen enkele reden om de app overboord te gooien.
Onlangs, bij BelRiadh, op de VRT, haalde hij eerder uit naar de Amerikaanse bedrijven: “Facebook en andere Amerikaanse sociale media hebben ook heel wat informatie van ons als burger gebruikt, dat weten we ook”, zo stelde hij. Dat de VS daarbij toch geldt als democratie, met een wettelijk kader en burgerrechten en China helemaal niet, is voor D’Haese niet van tel.

Ook genoteerd overigens: Niet verwonderlijk, maar de PVDA kan de genocide in Oekraïne niet veroordelen. Stalin blijkt moeilijk af te vallen.

Diezelfde PVDA voelde zich gisteren in de Kamer weer even geïsoleerd, over een gevoelig thema: de Holodomor, of vreselijke hongersnood in de jaren ’30 in Oekraïne. Die werd doelbewust veroorzaakt door het communistische regime van Josef Stalin, vanuit Moskou.
De Holodomor koste het leven aan miljoenen burgers in de toenmalige USSR, in wat vandaag Oekraïne is. Meer en meer landen erkennen, niet toevallig nu er oorlog woedt, die gebeurtenis als een genocide. Schattingen spreken van tussen de 3,5 miljoen en de 7 miljoen slachtoffers.
Ook de Kamer deed dat gisteren, met een ruime meerderheid. Enkel de PVDA onthield zich, ze kregen het blijkbaar niet over hun hart.