De Vlaamse coalitie gaat onvermijdelijk naar een clash over landbouw, zo lijkt. “Dit zal niet op één-twee-drie opgelost zijn”, zo is bij de top van cd&v te horen, over de planning van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). Die wil woensdag graag opnieuw proberen landen met de besprekingen rond drie dossiers die z’n regering in de greep houden: het stikstofakkoord, het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU en de groenestroomcertificaten. Daarvoor zegde hij een reis naar Marokko af. Maar de vraag is of cd&v, met voorzitter Sammy Mahdi die de troepen vooruit jaagt, Jambon zo’n akkoord snel zal gunnen. “Het kan nog weken duren. Maar ondertussen moet dat gemeenschappelijk landbouwbeleid wél goedgekeurd worden”, zo is bij de cd&v-top te horen. Tegelijk haalt de Boerenbond, de zuil achter cd&v die in rep en roer staat, een ‘rode lijn’ boven: “Voor de industrie geen soepelere voorwaarden dan voor de landbouw”, zegt voorzitter Lode Ceyssens. Zo stevent Jambon weer op een crisis af.

In het nieuws: Tegen woensdag wil Jambon witte rook.

De details: De kans is huizenhoog dat cd&v opnieuw doet wat in september gebeurde bij de begrotingsbespreking: het keihard spelen, en de Vlaamse regering naar het randje duwen.

• Geen handelsmissie naar Marokko voor Jan Jambon, geen ontmoeting met de Marokkaanse eerste minister Aziz Akhannouch: toch behoorlijk pijnlijk voor de minister-president.
• Maar het kan niet anders: zijn Vlaamse regering raakt maar niet uit drie dossiers, die netjes aan elkaar gebonden zijn, met het Gemeenschappelijk landbouwbeleid én de zaak van de groenestroomcertificaten voor zonnepanelen, maar waar stikstof veruit het moeilijkst lijkt. Daarover dreigt junior regeringspartner cd&v helemaal te blokkeren.
• Dit weekend doken immers weer ‘rode lijnen’ op. Het was nu aan voormalig cd&v-Parlementslid en huidige Boerenbondvoorzitter Lode Ceyssens om een heel stevig dreigement op tafel te leggen voor Jambon en co. Ceyssens eiste in gesprek met De Standaard dat voor stikstof straks voor de industrie “even strenge voorwaarden gelden als voor de landbouw”.
• Dat is een opvallende eis, omdat de industrie slechts 1,5 procent van alle stikstof uitstoot, terwijl de landbouw goed is voor 42,9 procent. Net daarom legde het Stikstofakkoord van vorig jaar de drempel voor de landbouw op 0,025 procent extra stikstofuitstoot, om bijkomende beoordelingen te moeten vragen. Voor de industrie geldt dat maar vanaf 1 procent. Maar zowel cd&v als de Boerenbond willen dat voor elk bedrijf maar vanaf op 1 procent.
• Daarbij gaf Ceyssens volop gas: “Als er niets meer kan veranderen, dan vraag ik mij af waarom de Vlaamse overheid een openbaar onderzoek heeft georganiseerd. Er zijn 20.000 bezwaren ingediend tegen het stikstofakkoord. Die zouden ernstig bekeken worden. Was dat om te lachen? Was dat een schijnvertoning en heeft de Vlaams regering al die mensen een rad voor de ogen gedraaid?”

De essentie: Alles komt terug, aan het Martelarenplein.

• De besprekingen over stikstof hebben een heel hoog déjà vu-gehalte, om meerdere redenen. Ten eerste is er al eens, met diezelfde ploeg, een akkoord gesloten, exact één jaar geleden. Toen overigens ook het ‘Krokusakkoord’ gedoopt. Dat koste destijds ook bloed, zweet en tranen aan Jambon, maar hij had wel het woord van Hilde Crevits (cd&v), toen nog op het departement Landbouw.
• In tussentijd is het Stikstofakkoord volop bestreden door de Boerenbond, terwijl Crevits doorschoof naar het departement Welzijn, waarna haar opvolger Jo Brouns (cd&v) een veel militantere houding aannam in het dossier: hij riep openlijk op bezwaarschriften in te dienen tegen een deal van zijn eigen regering.
• Vandaag heeft zeker N-VA, met Jambon maar ook betrokken minister van Omgeving Zuhal Demir, het standpunt dat het Stikstofakkoord van een jaar geleden “niet heronderhandeld” moet worden. Maar net dat is waar de Boerenbond en cd&v toch op aandringen.
• Voor cd&v is er de déjà vu rond Demir, die hen “niets gunt” en zich “onnodig profileert”, zo vindt men bij de christendemocraten. Op De Zevende Dag herhaalde Demir nog eens “dat mensen thuis, van landbouwers tot mensen wiens job letterlijk afhangt van het stikstofakkoord, geen boodschap hebben aan allerlei verklaringen van politici in de media”, waar zeer cynisch op gereageerd werd bij cd&v.
• Maar tegelijk keert nog een groter wantrouwen terug, dat leeft tussen de top van N-VA en van cd&v, na de begrotingsbesprekingen in de nazomer van 2022. Toen weigerde Sammy Mahdi, pas partijvoorzitter geworden, te aanvaarden dat de kinderbijslag niet geïndexeerd zou worden, nochtans een deal die zijn eigen minister van Welzijn Wouter Beke (cd&v) destijds had gesloten.
• Het was diezelfde Brouns, in opdracht van de voorzitter, die toen de regering naar de crisis duwde, en Jambon met lege handen naar het Vlaams Parlement liet gaan. Is cd&v dan uit op alweer zo’n clash, is de vraag die men bij N-VA zich stelt.
• Tenslotte is er ook een déjà vu waar de Vlaamse belastingbetaler zich mag op voorbereiden: het gaat allemaal hoe dan ook erg veel geld kosten, om een akkoord te lijmen. De Vlaamse regering voorzag vorig jaar al liefst 3,6 miljard euro, om het Stikstofakkoord te smeren, en onder meer de boeren die verplicht moeten stoppen uit te kopen. Een nieuw rondje bikkelen kan maar één ding betekenen op het eind: de belastingbetaler zal nog meer moeten ophoesten, om de Boerenbond en co over de streep te krijgen.

De grote vraag: Hoe vermijdt Jambon deze keer dan een crash?

• Dat een herhaling van het debacle rond de Septemberverklaring vermeden moet worden, daar is men het eigenlijk intern wel over eens, zowel bij N-VA als cd&v.
• Alleen is het de vraag wat men dan niet wil herhalen. Bij N-VA speelt dat men absoluut naar de kiezer wil in 2024 met de boodschap “dat de Vlaamse regering wél werkt”, in tegenstelling tot Vivaldi. Nieuwe erosie van het imago van Jambon en co kunnen ze missen als kiespijn. Maar zomaar toegeven zit er ook niet in: Demir heeft zichzelf een behoorlijk standvastig imago aangemeten, daarop kunnen zij en haar partij moeilijk terug.
• Bij cd&v wil men vooral niet de ‘fouten’ van september maken: één les die alvast geleerd is, is die van de ‘rode lijnen’: vorige keer trok Mahdi die zelf, om ze daarna toch te moeten lossen. Nu laat hij het handig aan anderen, zoals Ceyssens van de Boerenbond.
• Andere tactiek dus, maar wel een soortgelijke strategie: het keihard spelen binnen de regering Jambon. “Oh, maar een akkoord is nog niet voor deze week, stikstof kan makkelijk tot na de krokusvakantie duren”, zo is te horen aan de top, waar men op het element van tijd speelt. Met andere woorden: laat Jambon maar deadlines zetten, voor hen hoeft het niet.
• Daarbij speelt natuurlijk mee dat Mahdi heel zwaar heeft ingezet op het stikstofdossier als pars pro toto: het beeld dat N-VA het platteland in de steek laat, of “laat stikken”, zoals hij het in De Tijd omschreef. Daarbij werd vanuit de Wetstraat 89, het partijhoofdkwartier, ook niet geaarzeld om de strategie te benoemen: men wil bij cd&v absoluut N-VA wegduwen van de plek van “volkspartij van het platteland”. En daar mag zeker wel wat aandacht en dus een crisis over gaan.
• En heel concreet wil cd&v het dossier van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid al loswrikken uit het pakket waarbij alles aan alles hangt: die schijf van 300 miljoen euro van Europees geld ligt in principe klaar. De christendemocraten willen de tijdsdruk laten spelen, om N-VA dan te dwingen uit te leggen “waarom zij de boeren gijzelen met dat geld”. Vandaag al begint de Boerenbond een kortgeding tegen de Vlaamse overheid: ze eisen dat de boeren gecompenseerd worden voor het Europees geld dat ze niet krijgen.
• Bij N-VA trekt men opnieuw grote ogen over de houding van hun coalitiepartner: “Wat de strategie van cd&v nu eigenlijk is, ontgaat ons toch.” Want deze keer wacht alvast geen Vlaams Parlement en een Septemberverklaring: het ergste wat Jambon kan overkomen is dat hij een buitenlandse afspraak mist. En dat is dus al gebeurd.
• Overigens moet N-VA deze keer ook geen alliantie met Open Vld verwachten, zoals destijds bij de Septemberverklaring. De liberalen zijn zelf op oorlogspad over de groenestroomcertificaten, een dossier van Demir ook. Die wilde stevig knippen in de inkomsten van die certificaten, waar onder meer ondernemer Fernand Huts miljoenen mee verdiende. Maar volgens de liberalen gaan ook veel kleine verenigingen en coöperatieven geld verliezen, en dat willen ze niet.
• Intern werd de lijn echter scherpgesteld dit weekend, op de partijraad van N-VA, een breed orgaan binnen de partij met een tachtigtal leden. Daar besprak partijvoorzitter Bart De Wever nog eens het dossier, waarna het orgaan unaniem de lijn van minister Demir bevestigde. Bij N-VA is met niet onder de indruk van de aanvalslijn van cd&v, dat de Vlaams-nationalisten het platteland “laten stikken”.

Om te volgen: De PS opent nu publiekelijk de pensioendiscussie.

• Karine Lalieux (PS), de bevoegde minister van Pensioenen, was duidelijk de kritiek beu dat de PS alle hervormingen zou willen tegenhouden. Meteen komt ze met een media-offensief om u tegen te zeggen: in onder meer Le Soir, Het Nieuwsblad en De Standaard zijn nu haar pensioenplannen te lezen.
• Die zijn, het moet gezegd, toch wel een voorstel dat verder gaat dan wat de PS tot nu toe altijd wilde. Zo raakt het voorstel immers aan de beruchte ‘perequatie’, het systeem waarbij de ambtenarenpensioenen automatisch meestijgen met de loonsverhogingen die de huidige ambtenaren ook krijgen. Dat systeem lag op tafel bij de laatste begrotingsbesprekingen: de liberalen willen ervan af. Premier Alexander De Croo legde het eind december opnieuw op tafel, nadat het in oktober het al niet haalde.
• De PS zei twee keer eerder dus al botweg ‘neen’, ook al bleek het om veelal de Vlaamse pensioenen van de gepensioneerde leraren te gaan. Aan dat systeem mocht niet geraakt worden. Maar nu opent Lalieux wél de deur: er zou een plafonnering komen, tot van 0,5 procent per jaar. Een ‘grote toegift’ dus, volgens de PS. Maar tegelijk komt men vanuit de Keizerlaan nooit met enkel toegiften. Zo wil Lalieux de tweede pensioenpijler, het aanvullend pensioen via de werkgever of voor zelfstandigen, zwaarder gaan belasten. Dat pensioensparen heeft immers fiscale voordelen, en er zitten miljarden in. De toplaag van 4 procent hoogste kapitalen wil ze gaan belasten.
• Daarnaast wil ze zelfs boetes invoeren, voor bedrijven die niet voldoende 60-plussers aanwerven: wie er te weinig in dienst heeft, zou een verplichte bijdrage moeten storten in een fonds, net zoals nu al bij langdurig zieken gebeurt.
• Daarnaast komt Lalieux nog eens met haar stokpaardje: 42 jaar werken in de loopbaan en dan pensioen. Dan zouden de facto mensen die op hun 18^de zijn beginnen werken, allemaal wel op 60 kunnen stoppen. Opnieuw een rode eis, die de pensioenen er niet betaalbaarder op maakt.

De vraag: Of die plannen dan zoveel besparing opleveren?

• De pensioendiscussie gebeurt niet zomaar: er is grote druk van de Europese Commissie om verder te gaan met de hervormingen. De Vivaldi-ploeg beloofde immers zelf om met hervormingen te komen, en zou die minstens “budgetneutraal” maken. Vraag blijft daarbij “neutraal, ten opzichte van wat?”: dat kan honderden miljoenen schelen, naar gelang het tijdstip waarom men die budgetneutraliteit wil.
• Maar feit is dat Vivaldi toch een stevige besparing zal moeten doen, wil het de Europese Commissie overtuigen om toch een schijf van 947 miljoen euro vrij te geven. En daarom mikt men op een pensioendeal tegen eind deze maand.
• Lalieux heeft nu de verdienste om met een plan te komen, maar dat moet toch als openingsbod gelezen worden, alweer. Want los van de perequatie, die dan toch ook niet zou verdwijnen, zijn de voorstellen al meteen op een koude douche onthaald door het VBO, de werkgeversfederatie.
• Het idee dat bedrijven straks boetes moeten betalen als ze niet genoeg 60plussers in dienst hebben wordt door Pieter Timmermans, de VBO-baas afgeschoten: “De PS heeft maar één doel, de bedrijven meer lasten opleggen, meer belastingen laten betalen. Dat is toch niet een doel op zich?”, zo stelt Timmermans op Radio 1.
• En ook raken aan de tweede pijler van de pensioenen, is een taboe waar het VBO het moeilijk mee heeft, zelfs al zou het enkel om de hoogste percenten gaan: “Contraproductief en zelfs contractbreuk”. Meer dan vermoedelijk gaan ook de liberalen niet meegaan in die plannen.

Ondertussen: Open Vld begraaft de grote fiscale hervorming van cd&v.

• Bij cd&v had men flink ingezet op de fiscale hervorming van Vincent Van Peteghem (cd&v), de minister van Financiën. Meer zelfs: op niveau van de partijvoorzitters was er zelfs sprake van een ‘entente’, tussen Georges-Louis Bouchez en Sammy Mahdi, om toch die hervorming erdoor te krijgen.
• Alleen, het zijn de Vlaamse liberalen die nu koud water op die plannen van cd&v gieten. Dat is op zich opvallend, omdat premier Alexander De Croo net een pak hervormingen nog had aangekondigd, als werven, om tegen maart te regelen met zijn Vivaldi-coalitie. En daar stond ook die fiscale hervorming bij.
• Maar het signaal van afgelopen weekend loog er niet om: zowel voorzitter Egbert Lachaert als premier De Croo waren duidelijk in hun afwijzing. Zij komen tot de conclusie dat er geen budgettaire marge is om de taksen te verlagen. En dat ze dan toch liever passen voor een hervorming die een vestzak-broekzak operatie wordt.
• “Als de enige ambitie is om de lasten op arbeid met 30 euro per maand te verlagen, maar we nemen dat terug via allerlei zaken zoals voordelen van alle aard, maaltijdcheques of bedrijfswagens. Sorry, maar dat gaan we niet doen”, zo stelde hij in Het Nieuwsblad. En nog: De grote hervorming waarmee je de mensen blij gaat maken en waarmee je minder belastingen heft, is voor later.”
• Daarbij gaf hij letterlijk aan dat in het regeerakkoord ook enkel staat “dat de fiscale hervorming wordt voorbereid tegen 2024”, een ambitie die nochtans expliciet werd aangescherpt door Vivaldi in het najaar van 2022. Toen was er sprake, bij de begrotingsbesprekingen, dat Van Peteghem “met concrete voorstellen zou komen”. Vanuit cd&v kwam toen het signaal: de hervorming komt er wél. Al wilde premier De Croo dat toen al niet zo expliciet gezegd hebben, in zijn State of the Union. Met goede reden, zo blijkt nu.
• Voor cd&v komt dit als bijzonder slecht nieuws, want zij zagen in die hervorming wel een kroonjuweel waar ze nog mee zouden kunnen uitpakken. Voorzitter Mahdi probeerde nog de meubelen te redden, door dit weekend Het Nieuwsblad te beschuldigen van “een titel te zetten die helemaal niet weergeeft wat Lachaert zegt”, nadat die kopten dat “Lachaert de fiscale hervorming begraaft”. Lachaert zelf trok de juistheid van die titel ook openlijk in twijfel.
• Maar in realiteit was het kalf wel degelijk verdronken: ook Bouchez tweette, “er komt geen fiscale hervorming als we de belastingdruk niet verminderen. Het principe is simpel en duidelijk”. Tot zover de entente cordial met cd&v.
• En op De Zevende Dag ging ook premier De Croo verder op dat elan: “Bij een taxshift wordt steeds de nadruk gelegd op de mensen die er dan op vooruit gaan. Maar een taxshift zorgt er per definitie voor dat bij sommigen de lasten verlagen, maar voor anderen de lasten verhogen. En men zwijgt over diegenen die een verhoging gaan krijgen.”

De essentie: De Croo geeft één van de werven van zijn regering op voor electorale zuiverheid, straks in 2024.

• Voor cd&v dus een grote klap, maar evengoed voor de PS en Vooruit, waar men fors inzette op de fiscale hervormingen. Daar reageerde fiscaal specialist Joris Vandenbroucke (Vooruit) teleurgesteld: “De stilstand die Lachaert predikt, komt wie inkomsten verwerft uit kapitaal en gretig gebruik maakt van fiscale niches heel goed uit.”
• En ook Groen reageerde fel, ook daar had men heel hard ingezet om een “meer rechtvaardige fiscaliteit” als thema. “De vorige tax cut in de Zweedse regering sloeg een structureel miljardengat in de begroting. Durf werken echt aantrekkelijk te maken. Verhoog gericht de nettolonen. Met een correcte bijdrage van de vermogenden”, zo stelde co-voorzitter Jeremie Vaneeckhout (Groen).
• Maar bij Open Vld heeft men heel duidelijk de afweging gemaakt dat ze niet naar de kiezer willen met onder meer een extra taks op de tweede woning, of het afschaffen van maaltijdcheques en bedrijfswagens. Voor Open Vld blijft de fiscaliteit de core business, en net daar wil men absoluut geloofwaardigheid terugwinnen. Liever dus naar de kiezer in 2024 trekken met de belofte voor een nieuwe lastenverlaging, dan nu enerzijds de lasten op arbeid wel verlagen, maar anderzijds wel een hele reeks nieuwe taksen te moeten slikken.
• Dat premier De Croo daarbij één van zijn ‘hervormingswerven’ opgeeft, in de aanloop naar maart en de begrotingscontrole, lijkt minder van belang dan de ‘zuiverheid’ van de liberale lijn, straks in 2024: een belangrijke strategische keuze, die Open Vld dit weekend maakte.

Opvallend: De premier en kandidaat-premier blijven rondjes schaduwboksen.

• Misschien speelt op de Zestien wel het besef mee dat met de PS van Paul Magnette het hoe dan ook nog lastig wordt, om zaken te doen. Want ook dit weekend ging het weer ongemeen hard tussen de partijvoorzitter en de premier.
• Sinds Magnette zich kandidaat-premier stelde, gaf De Croo hem al eens lik op stuk, door te wijzen op de hoge werkloosheidscijfers in Wallonië, en “dat Magnette zich daar beter eens op zou focussen.”
• Dat wilde Magnette op RTL dan toch eens corrigeren, dit weekend: “Alexander De Croo citeert de verkeerde cijfers over de werkloosheid. Stop nu eens met die karikaturen, met het opzetten van Walen tegen Vlamingen. Als je eerste minister bent, dan bestuur je alle Belgen en heel België. Dan moet je bruggen bouwen, geen olie op het vuur gooien.
• Maar het was Magnette zelf geweest, die fel het communautaire vuur oppookte, vorige week met een ongelukkige grap in Dag Allemaal over “hardwerkende Vlamingen” en “levensgenietende Walen”. Die grap kreeg overal reacties. Op RTL kondigde hij dan plots aan “klacht te gaan indienen tegen Dag Allemaal, bij de Raad voor Journalistiek”. “Omdat mijn woorden duidelijk uit hun context zijn gerukt. Het enige wat ik probeer te doen, is net duidelijk maken dat systematisch Vlamingen en Walen tegen elkaar af schilderen hét vergif is in dit land.”
• Net daarvoor had in De Zevende Dag De Croo op zijn beurt nog eens de uitspraken van Magnette gehekeld: “Vlamingen werken hard, maar feesten ook hard, men heeft de neiging om verschillen te zoeken die er niet zijn. Maar we zijn een kleine 500 dagen van de verkiezingen. Laat ons die 500 dagen eens gebruiken om ons werk te doen. De PS heeft veel hefbomen in handen om te zorgen dat meer mensen aan de slag gaan, en dan kunnen we elkaar na de verkiezingen nog eens spreken. En als we op dat moment dan grapjes vertellen, zullen die misschien beter vallen.”
• En daarmee waren de vijandelijkheden nog niet afgelopen. Want uitgerekend dit weekend kwam Jong Vld met een actie, aan het adres van de PS, op de Keizerlaan. Daar gaven ze Magnette de prijs van “Blauwe Kneus” van het jaar: “Met zijn uitspraken en beleid is hij de beste bondgenoot van separatistische partijen. Niemand heeft iets aan beloftes over sociaal paradijs op een economisch kerkhof”, zo liet de jongerenafdeling van Open Vld weten.
• En op de plek van het naambord van de PS, aan het hoofdkwartier, bevestigden ze zelfs een spandoek: “PS: Parti Separatiste. De PS duwt België naar de afgrond”, zo las die. Heel leuk voor de interne sfeer bij Vivaldi.

Ook gelezen: Wie zijn oordeel over Vivaldi wel al heeft, is Koen Geens (cd&v).

• Dit weekend in De Zondag, maakte oud-minister van Justitie en vice-premier Koen Geens de balans op. Dat hij in 2020 zelf ook wel premier had kunnen worden, mogelijks van Vivaldi, wuifde hij daarbij wel zeer duidelijk weg.
• “Godzijdank dat ik het niet geworden ben. Om twee redenen, los van het familiale geluk. Ten eerste omdat dit niet de voorkeursregering van mijn partij was. En ten tweede omdat wie iets van politiek kent, wist dat dit een overgangsregering zou worden”, zo is Geens scherp.
• Meteen had hij ook een hard verdict klaar over twee architecten van Vivaldi, Magnette en Bouchez. “Ik ben ontgoocheld in deze twee heren. Zij wilden absoluut deze Vivaldi-regering. Ik weet dat uit eerste hand. Zij wilden met Vivaldi bewijzen dat België wel nog werkt. Dat was hun roeping. Maar wat doen ze er mee? Ze lijken vooral te wachten tot de bestuursperiode voorbij is. Om wat daarna te doen? Dat vraag ik me echt af. Wat willen ze daarna dan doen?”
• “Als we willen dat een regering daadkracht toont, dan moet het politieke gewicht in die regering zitten. Het is toch niet gezond dat ministers naar hun voorzitter moeten sms’en om goedkeuring te vragen? Dat is een kwalijke traditie in ons land.”

Opgemerkt: Georges-Louis Bouchez krijgt waar hij al langer van droomt: mannen in uniform.

• Tussen het politieke geweld van Vivaldi door, vindt de MR-voorzitter nog de tijd om zichzelf om te scholen. Hij doet mee aan ‘Special Forces: Wie Durft Wint’, een nieuw programma op VTM, waarin BV’s worden onderworpen aan een legertraining, zoals die van de speciale eenheden. “Ik denk dat de mentale weerbaarheid iets heel interessant is, omdat het ook in de politiek erg nuttig kan zijn om een grote mentale weerbaarheid te hebben“, liet hij optekenen door Het Nieuwsblad.
• Het programma kent zijn oorsprong in het Verenigd Koninkrijk, waar onder de naam ‘SAS: Who Dares Wins’ al vijf seizoenen lang verschillende mediafiguren en sporters de loodzware trainingen ondergaan, en zwierf al zowat de hele wereld rond. Dit jaar kent ook het VK zijn eerste deelname van een politicus: Matt Hancock, minister van Volksgezondheid onder Theresa May en Boris Johnson.