“Eerlijk gezegd heb ik er weinig begrip voor”, zo stelt premier Alexander De Croo (Open Vld) vanmorgen over de staking, die grote delen van het openbaar vervoer en overheidsdiensten zoals het onderwijs lam legt. De bonden staken over ‘koopkracht’ maar de premier wijst dat hard af: “In een land als België wordt koopkracht automatisch gecompenseerd, als een van de weinige in Europa”, zo stelde hij. Van de twee liberale partijvoorzitters (Open Vld en MR) van zijn coalitie kreeg hij felle steun. Maar zo ligt de breuklijn wel open en bloot binnen zijn ploeg, terwijl op de achtergrond de discussie sluimert over een nieuw pakket ‘koopkrachtmaatregelen’. Hoe haalbaar zijn die, bij recordinflatie in België, en met buurlanden die sterk achterop lopen qua loonaanpassingen? De premier mag hopen op energiemaatregelen op Europees niveau, die mogelijk vandaag uit de bus vallen op de EU-top.

In het nieuws: “Zet het land aan het werk in plaats van het te blokkeren!” zo reageert Georges-Louis Bouchez (MR) vanmorgen.

De details: Ook Egbert Lachaert (Open Vld) volgde even later met een berichtje. Maar vooral de reactie van premier De Croo was veelbetekenend.

• Ze zullen het niet meteen graag gehoord hebben, de linkervleugel van de federale coalitie. Maar tussen de beperkte ochtendprogrammatie en de uiterst lijzige vakbondsboodschappen in, zat vanmorgen op Radio 1 ook de eerste minister. Die moest het in de eerste plaats uiteraard over de Europese top hebben, maar de angel zat hem in de staart van het gesprek. “Neen, ik heb eerlijk gezegd weinig begrip voor de vakbondsacties“, zo bekende de premier, zelf toch ook een liberaal, voor het eerst in lange tijd toch wat ideologische kleur.
• De Croo ontwikkelde nu niet bepaald provocerende taal. Maar hij herinnerde er netjes aan dat “in België, als een van de weinige landen, de koopkracht automatisch wordt gecompenseerd”. Daarbij wees hij expliciet op de buurlanden: “In Nederland en Frankrijk is men nog aan het onderhandelen, over wat zal gebeuren, bij ons hebben de ambtenaren al drie, vier keer automatisch loonsverhoging gekregen.”
• Bovendien haalde de premier ook uit naar de bonden, die stellen dat heel het overheidssysteem niet voldoende gefinancierd is, en dat er dringend meer middelen moeten komen. “Als je ons vergelijkt met andere landen, en je kijkt naar hun budgetten, dan denk ik niet dat wij de openbare sector verkeerd behandelen. Wij hebben middelen ter beschikking waar we niet voor moeten blozen“, zo stelde hij.
• Waarna hij toch, als premier dan, de boel wat probeerde te sussen, maar het niet kon laten om toch nog een keer de vakbonden met de vinger te wijzen. “Het zijn geen goede tijden, voor niemand. Maar dan moeten we elkaar goed vasthouden en samen moeilijke beslissingen nemen. Het helpt niet om dan allerlei acties te gaan doen.”
• Een opvallende uitspraak, omdat verschillende van zijn regeringspartners op links de actie wél steunen, de PS op kop. Daar sprak Thomas Dermine (PS), de golden boy van de partij, zich gisteren op LN24 nog uit voor de staking. En ook Groen-vicepremier Petra De Sutter, verantwoordelijk voor het ambtenarenapparaat, sprak op De Afspraak haar steun uit: “We moeten politieke keuzes maken, maar we hebben vele jaren bespaard op het overheidsapparaat, misschien is het tijd om dat te herbekijken“, zo stelde ze.

De impact: De actie is toch stevig voelbaar.

• Het zijn de openbare diensten, en dus vooral de ACOD, de socialistische centrale die er het sterkst staat, die voorop gaan in de strijd vandaag. Het gevolg is sterk voelbaar op het openbaar vervoer:
  • Bij de NMBS rijden maar 25 procent van alle treinen, vooral de IC-treinen zijn dat. Daarmee is overigens de minimumdienstverlenging wel gegarandeerd.
  • Bij De Lijn zit men aan zo’n 60 procent van de bussen en trams die toch rijden, al valt dat percentage in de grote steden fors terug.
  • In Brussel, bij de MIVB, dat traditioneel een bastion van de vakbonden is, valt dat percentage terug tot amper 20 procent. Er is ook maar één metrolijn actief.
• In de ochtendspits viel het allemaal wel mee: mensen zijn na COVID hoe dan ook gewoon om veel meer thuis te werken. Enkel aan de Brusselse tunnels was er hinder: een aantal waren gewoon dicht, uitgerekend op de stakingsdag.
• Bij de openbare omroep wordt vandaag gestaakt, wat hoorbaar was op radio en straks zichtbaar op tv. “We stoppen de afbraak van de VRT”, zo dramatiseerden de bonden de zaak met een groot spandoek aan de toegangspoort aan de Reyerslaan vanmorgen, na een ‘Transformatieplan’ dat de VRT digitaler moet maken, en zo’n 100 naakte ontslagen zou inhouden. Die onvrede broeit dus al langer, en valt nu samen met een nationale actiedag.
• Ook politiek klinkt wel wat kritiek op de VRT-leiding:
  • Aan de linkerzijde vaarden zowel Groen, PVDA als Vooruit bijzonder fel uit, zij stellen in vraag of de openbare omroep nog deftig kan functioneren met de besparingen. Dat lijkt, gezien het veel kleinere personeelsbestand bij andere grote spelers als DPG Media en SBS, een beetje ongefundeerd.
  • Vanmorgen doken daar onder meer Jos D’Haese, de fractieleider van PVDA in het Vlaams Parlement, en Elisabeth Meuleman, kandidaat-voorzitter bij Groen op, aan de poort, om mee actie te voeren “tegen de afbraak”.
  • Maar er is meer. De besparing om de soap ‘Thuis’ niet langer binnen de VRT te laten maken, blijkt vooral een fiscale operatie te zijn, waarbij de belastingbetaler de ‘winst’ van die operatie moet ophoesten. Niet erg koosjer.
  • En recent lekten via DPG-publicaties de hoge lonen uit van een aantal schermgezichten bij de VRT. De vijf grootste verdieners, waaronder Niels Destadsbader, die onlangs de overstap maakte, zouden meer dan 500.000 euro verdienen, het dubbele van de premier. Daarmee zou de VRT de hoogste betaler van de tv-markt zijn, wat niet strookt met de beheersovereenkomst. Dat zet kwaad bloed, zowel intern als in de Raad van Bestuur. In het Vlaams Parlement volgen nog kritische vragen daarover.

De polemiek binnen Vivaldi: De liberalen poken het vuur wat op.

• Vanmorgen spraken opvallend veel groenen zich uit over de staking. Daar speelt niet toevallig de voorzittersrace mee: zowel Jeremie Vaneeckhout (Groen) als Juan Benjumea (Groen) en zoals gezegd ook Meuleman steunden zichtbaar de acties.
• Vooruit-voorzitter Conner Rousseau hield zich meer op de achtergrond, al houden de Vlaamse socialisten stevig vast aan hun pakket eisen rond de koopkracht: eind april nog pleitte Rousseau voor een extra bijdrage in de vennootschapsbelasting voor bedrijven met grote winsten, om dat te financieren.
• Aan Franstalige kant steunden Ecolo en PS zichtbaar de acties. Ook zij hebben hun eisen: de PS legde een pakket van 6,5 miljard euro aan structurele maatregelen op tafel, en Ecolo lanceerde begin deze week samen met Groen nog eens een fiscaal voorstel om voor 3 miljard euro een taxshift te doen, met meer belastingen op vermogens en minder op arbeid.
• Wie zich niet inhield vanmorgen om zijn ongenoegen te tonen, nooit eigenlijk, was Georges-Louis Bouchez, de MR-voorzitter. Hij stuurde meteen een tweet over hoe de enige oplossing is om “meer mensen aan het werk te krijgen, zeker in de privésector”, waarbij hij de slogan voegde om “het land aan het werk te zetten, niet te blokkeren.”
• Daarna volgde dan Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, ook op Twitter: “Eigenlijk zou men moeten manifesteren voor dringende arbeidsmarkt- en pensioenhervormingen. Dan betoog ik mee. Voor vandaag: fijne werkdag aan diegenen die het schip rechthouden.”
• Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld), nooit verlegen om de zaken scherp te zetten, had het over hoe “de irrationele nationale staking van vandaag”, die volgens hem “toont hoe destructief het machtsmodel van nationale vakbonden is.”

De harde cijfers: België is wel degelijk royaal met haar budgetten voor overheidsdiensten. En de index is vrij uniek.

• Dat de publieke sector te weinig geld zou krijgen, is een kreet die botst met de percentages die België uitgeeft aan de overheid. Het algemeen overheidsbeslag (de totale kost van heel de nv België) zit ruim boven de 50 procent van het bbp, en zo in de top drie van Europa, met Frankrijk en Finland. Nederland zit iets boven de 40 procent.
• Door de COVID-crisis sprongen de overheidsuitgaven ten opzichte van het bbp sinds 2020 zelfs in de richting van 60 procent, al dalen ze vanaf vorig jaar opnieuw, doordat de maatregelen zijn afgebouwd.
• Maar interessant daarbij: terwijl Nederland slechts 4,1 procent van zijn bbp uitgeeft aan de publieke dienstverlening, en dat ook in Frankijk op 5,8 procent ligt en Duitsland zelfs op 6,1 procent, landt men in België op liefst 7,4 procent. We geven dus uitdrukkelijk meer dan de buurlanden uit aan die publieke sector.
• Dat de vakbonden bovendien de koopkrachtkaart trokken, en met posters rondliepen over hoeveel duurder het leven geworden is, zonder de index te vermelden, schoot bij de werkgevers in het verkeerde keelgat.
• Want feit is dat België, naast Luxemburg en Malta, het enige EU-land is waar zo’n systeem van automatische indexering van de lonen ten opzichte van inflatie bestaat. Terwijl men in Nederland en Duitsland zo, na loononderhandelingen, een toename van de lonen met zo’n 10 procent verwacht de komende twee jaar, lijkt België daar door de index nu al ruim boven te gaan komen, eerder richting 15 procent. Dat levert straks een concurrentieel nadeel op, voor de Belgische bedrijven, ten opzichte van de buurlanden.
• De grote vraag is hoe Vivaldi het dan kan maken, om daar nog extra marge op te geven. Want dat is de eis van de vakbonden: om de lonen nog verder op te trekken, onder meer door de ‘wet van ‘96’ open te breken. Dat lijkt compleet onverzoenbaar met het grotere, Europese plaatje, waar de Belgische economie nu eenmaal inzit.

Het fundamentele probleem: De inflatie raakt maar niet onder controle.

• De inflatie schoot gisteren volgens de officiële cijfers nog verder door, naar een verbluffende 8,97 procent, terwijl men binnen Vivaldi in stilte had gehoopt dat dat cijfer zou aftoppen. Dat gebeurt niet, nergens in Europa overigens.
• De Europese Centrale Bank (ECB), die het krachtigste wapen heeft om de inflatie te temperen, rentestijgingen, blijft maar aarzelen. Zo was er sprake van een renteverhoging van meteen 0,5 procent: onder meer de Oostenrijkers en Nederlanders drongen daarop aan. Maar dat wil de ECB niet. Te sterke renteverhoging brengt onvermijdelijk een pak Zuid-Europese landen in de eurozone in de problemen: zij moeten dan hun schulden veel zwaarder gaan afbetalen.
• Op dit moment verwacht men in de zomer de eerste rentestijgingen voor de eurozone, in juli zou er 0,25 procent bijkomen, en in september nog eens 0,25 procent, zo gaf ECB-hoofdeconoom Philip Lane aan. De Amerikaanse centrale bank staat ondertussen al veel verder. De vraag is of, na de opnieuw slechte inflatiecijfers voor heel de eurozone, de situatie nog langer houdbaar is voor de ECB.
• En tegelijk erger: wat initieel een energiecrisis was, met vooral inflatie door gigantische toename in de gas- en elektriciteitsprijzen, wordt het meer en meer een prijzenslag in de voeding. Prijsstijgingen voor pasta en brood gaan op hun beurt zwaarder wegen op de geldontwaarding.
• Op de achtergrond sluimert overigens een mondiale voedselcrisis, als het Oekraïense graan straks niet wegraakt uit de haven van Odessa, aan de Zwarte Zee. Binnen de NAVO gaan de Britten ondertussen zo ver dat men overweegt om onder escorte van een westerse vloot dat graan te laten verschepen.

En nu? Kan Europa de energieprijzen onder controle krijgen?

• Premier De Croo en zijn minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zetten al een tijdje veel hoop op het Europese niveau: daar zou men maatregelen kunnen nemen die een grote impact zouden hebben op de Belgische inflatie. Het is dus geen toeval dat de premier al weken ijvert voor een plafond op de energieprijzen, opgelegd vanuit Europa.
• Dat lijkt zowat de enige methode die voorlopig werkt: Frankrijk heeft een erg gereguleerde elektriciteitsmarkt, waardoor de Franse consument behoorlijk behoed is gebleven voor de energiecrisis, en Franse reuzen zoals EDF en Engie in eigen land eigenlijk bitter weinig verdienen (dat doet Engie dan maar bij de Noorderburen). Het effect is wel zichtbaar: terwijl Spanje op 8,5 procent inflatie zit, en Duitsland op 8,7 procent, blijft Frankrijk hangen op 5,2 procent inflatie voor mei.
• Alleen, binnen de EU staat Duitsland op de rem voor het al te veel ingrijpen op de vrije markt. Gisteren is er welgeteld 30 minuten gepraat over het energiedossier, los van de sancties tegen Rusland, op de EU-top. Het pakket maatregelen van de Commissie, het zogenaamde REPowerEU-plan, dat vooral opnieuw de groene transitie predikt en geld geeft, is dus nog niet te gronde besproken. Net als andere mogelijke plannen.
• Dat zou vandaag dan moeten gebeuren. De Croo en Van der Straeten hopen dat er zaken als groepsaankopen en dat prijzenplafond op tafel komen, mogelijk zelfs een taks op overwinsten voor de energiesector. Maar het blijft koffiedik kijken of dat deze keer wel lukt: op de vorige top raakte men zelfs niet in de buurt van een echte discussie.

Wel beslist: Eindelijk een zesde sanctiepakket.

• Meer dan vier weken geleden hadden de Europese Commissie en kopvrouw Ursula von der Leyen het al aangekondigd: er zou een embargo op Russische olie komen. Maar wat volgde, was wekenlang een beschamend schouwspel van onenigheid en gebikkel, over dat embargo, tussen de Europese landen.
• De hoofdrol was daarbij weggelegd voor Viktor Orbán, de premier van Hongarije, die sterker dan ooit in het zadel zit. Hij viert vandaag zijn 59^ste verjaardag, en vooral een zoete overwinning: Hongarije eiste én kreeg allerlei uitzonderingen op de sancties.
• Zo is het embargo er enkel voor Russische olie uit tankers, en niet via pijpleidingen. En laat die pijpleidingen nu net naar Hongarije lopen. Samen met Tsjechië en Slovakije krijgt het dus nog toegang tot Russische olie. Dat geldt ook voor Polen en Duitsland, maar dat dooft eind dit jaar uit.
• Maar zowel von der Leyen als de voorzitter van de Europese Raad, Charles Michel, deden erg veel moeite om te onderstrepen dat “Europa zich toch daadkrachtig en verenigd” had getoond: soms is het toch net een tikje te potsierlijk, dat Europese nachtelijk theater der triomfen.
• Al blijft de Russische oliemarkt in de feiten wel goed voor 30 miljard euro export, tegenover 20 miljard in gas per jaar, richting de EU. En daarvan is nu 90 procent van de export naar Europa weggevallen: het gaat dus pijn doen in Moskou.
• Komt daarbij dat in het zesde sanctiepakket ook een belangrijke financiële maatregel zit: de grootste Russische bank, Sberbank, is uit het SWIFT-betalingssysteem gegooid. Die bank is in haar eentje goed voor 37 procent van de internationale betalingen uit Rusland: dat zal voelbaar zijn.
• Opvallend: in de marge van de top was er discussie over een zevende pakket sancties. De Baltische staten drongen erop aan om daar al melding van te maken. Maar de appetijt is op, bij andere Europese landen. Premier De Croo gaf in meerdere interviews aan “dat we nu wel het voorlopig eindpunt van de sancties bereikt hebben”.
• België toonde de afgelopen dagen meermaals publiekelijk begrip voor het Hongaarse standpunt: “Je kan landen niet compleet zonder diesel of benzine zetten”, zo stelde De Croo. “Zeker op vlak van energiesancties mag het hier wel stoppen”, zo verklaarde hij over het zesde pakket. 

Knullig: Jong N-VA wilde GLB wat Nederlands leren. De Jongsocialisten sloegen terug.

• Echt een briljant plan was het niet: de nieuwste actie van Jong N-VA, die wel vaker ludiek uit de hoek willen komen. Zo trokken vier jonge Vlaams-nationalisten vol ambities naar het MR-hoofdkwartier, waar ze Georges-Louis Bouchez (MR) “een taalles zouden gaan aanbieden”, met een groot bord in de aanslag. Die had immers recent verklaard dat hij het slachtoffer was van het Franstalige onderwijs, waar Nederlands niet langer verplicht wordt, als verklaring waarom hij de taal van Vondel niet spreekt.
• Op dat bord dat Jong N-VA meehad voor de ‘taalles’, prijkte de verborgen boodschap, zowaar over de “regel van de stam + t”, met de woorden: “Ik val, jij valt, de regering valt”.
• Bij de Franstalige liberalen kreeg Jong N-VA de voorzitter niet te zien: zoveel eer kregen ze niet voor zo’n kleffe actie. Maar ze waren bij de MR wel zo vriendelijk hen binnen te laten, zodat de jong N-VA’ers toch een foto hadden, met het logo van de MR op de achtergrond.
• Daarop schoten de Jongsocialisten dan maar terug, de open goal was immers iets te evident: “Ik val, jij valt, Marrakesh”, zo lieten ze droog weten op Twitter.