Slowakije moet afrekenen met een gewelddadige landbouw maffia. Dat zegt de organisatie Iniciatíva Pol’ohospodárov (Landbouwersactie), die door kleine Slowaakse boeren is opgericht om hun belangen te behartigen. De criminele organisaties zouden in Slowakije op een illegale manier massaal Europese landbouwsubsidies verzamelen. In dat kader zou ook de moord in februari vorig jaar op journalist Jan Kuciak kaderen.

De actievoerders merken echter op dat er ook belangrijke aanwijzingen zijn dat ook Slowaakse politici en grote bedrijven bij de fraude met landbouwgelden zouden zijn betrokken.

Versnippering

Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie greep Slowakije terug naar zijn oude landbouwwetgeving. Die bepaalde dat de gronden na het overlijden van de eigenaar gelijk onder zijn erfgenamen zouden worden verdeeld. Dat leidde echter tot een gigantische fragmentatie van het Slowaakse landbouwareaal. Die versnippering leidde tot steeds kleinere percelen.

Bovendien leidde die politiek tot grote verwarring. Het gebeurt immers niet zelden dat twee partijen dezelfde terreinen opeisen. Anderen weten helemaal niet dat ze eigenaar van een stuk grond zijn. Een dergelijke situatie opent echter de weg tot misbruik en bedrog.

“Een aantal bedrijven en particulieren stappen met vervalste documenten naar de Europese instanties,” aldus de Franse krant Libération. “Met die valse contracten kunnen de fraudeurs Europese subsidies opstrijken. De rechtmatige eigenaars weten vaak niets van het bedrog. Ze ontvangen meestal ook geen enkele vergoeding. Wanneer de rechtmatige eigenaars proberen in te grijpen om het bedrog te stoppen, worden ze bedreigd of mishandeld.”

“Ondanks de versnippering van zijn landbouwgrond is Slowakije het land waar de Europese subsidies het sterkst zijn geconcentreerd. Bovendien kon men vaststellen dat partijen uit andere Europese landen in Slowakije tegen lage prijzen duizenden hectaren landbouwgrond hebben opgekocht.”

Kuciak

Wanneer het eigendom van een landbouwperceel wordt betwist, wordt het subsidiedossier bevroren tot meer duidelijkheid is gecreëerd. In afwachting van een gerechtelijke uitspraak ontvangen de kleine boeren dan ook geen enkele subsidies. Daardoor worden velen met een faillissement bedreigd.

De kleine boeren beschouwen de rechtszaken dan ook als een tactiek van de grote landbouwgroepen om gronden aan goedkope prijzen te kunnen opkopen. Met de oprichting Iniciatíva Pol’ohospodárov hopen de Slowaakse boeren de aandacht van de Europese Unie op de problematiek te vestigen.

De moord op Jan Kuciak is altijd toegeschreven aan de Italiaanse maffia. Kuciak onderzocht immers dossiers rond fiscale fraude waaruit banden met de georganiseerde misdaad in Italië bleken. “Kuciak is in werkelijkheid het slachtoffer geworden van de Slowaakse landbouwmaffia,” benadrukten echter diverse boeren tegenover Libération.

“Hij had recent reportages gemaakt over fiscale fraude doot een aantal zakenlui die banden hadden met de partij Smer van toenmalig Slowaaks premier Robert Fico.” De moord op Kuciak zou uiteindelijk tot de afzetting van Fico leiden. Er kwamen immers banden van de premier met een aantal duistere figuren aan het licht.

Olaf

Het onderzoek van de politie naar de moord op Kuciak heeft echter nooit een verband met een landbouwmaffia kunnen leggen. Ingeborg Grässle, voorzitter van de commissie voor de budgetcontrole van het Europese Parlement, zegt daarbij dat Slowakije in fraudedossiers lange tijd onder de radar van de Europese instellingen is gebleven.

“De moord op Kuciak heeft echter een duidelijk systeemprobleem aan het licht gebracht,” aldus Grässle. “Het Office Européen de la Lutte Antifraude (Olaf) heeft al verscheidene fraudeproblemen in verband met Slowakije gemeld. Die werden echter allemaal door de lokale autoriteiten geklasseerd. Dat is niet normaal.”

Ook een delegatie van het Europese Parlement die ter plaatse verder onderzoek wou uitvoeren, kreeg van de lokale overheden weinig medewerking. Daarbij zou ook duidelijk zijn geworden dat een aantal verdachte bedrijven bijzonder goede banden met de lokale politieke wereld hadden.

De Europese Commissie zegt in een reactie een nultolerantie tegenover fraude met Europees geld te hanteren. Daarbij zou regelmatig met de Slowaakse autoriteiten worden overlegd.