Vandaag ervaren we niet alleen een forse stijging van de prijs van vele goederen, maar we merken ook dat heel wat diensten voor dezelfde prijs eigenlijk niet meer dezelfde service geven: schaduwinflatie. Deze kwaliteitsdaling van dezelfde dienst staat niet vervat in de maandelijkse cijfers. Het dalende niveau van dienstverlening in de restaurants en cafés is één zaak, maar we maken dezelfde daling mee in existentiële sectoren zoals de zorg en het onderwijs. We zitten dan ook in alarmfase 1.

De verrassende keerzijde van inflatie

Inflatie heeft corona zo goed als vervangen als woord van het jaar 2021. Iedereen heeft er vandaag de mond van vol. Inflatie heeft echter twee kanten. Je kan meer betalen voor hetzelfde goed maar je kan ook hetzelfde betalen voor een inferieur goed of dienst. Economen noemen dit schaduwinflatie. Dit laatste fenomeen is sinds enkele maanden een feit. De dienstverlening boert met rasse schreden achteruit, voornamelijk door een tekort aan geschikt personeel in dienstverlenende sectoren zoals horeca, onderwijs, zorg en de reisindustrie.

Scherpe prijsstijgingen voor goederen 

Inflatie is zeer gemakkelijk te begrijpen, omdat we dit economisch fenomeen elke dag in onze portefeuille voelen. De oorzaken daarentegen zijn zodanig complex dat economen nu al maanden bikkelen over het feit of deze inflatie tijdelijk of permanent is. Dat debat is voor een andere keer.

Wat wel als een paal boven water staat, is dat de inflatie echt buitengewone proporties aanneemt, een fenomeen dat we in sinds de oliecrisis in de jaren zeventig van vorige eeuw niet meer gekend hebben.  In de VS naderen we nu de kaap van 6 procent, maar ook in België scheert de inflatie nieuwe toppen met een voorlopige piek van meer dan 4 procent in oktober 2021. Een gevolg van de sterk stijgende energieprijzen. Vertragende factoren zoals de stijging van de huurprijzen die zich vertalen in hogere huurprijzen, een tekort aan chips die in 2022 zullen leiden tot fors hogere kosten voor elektronica, zullen als accelerator dienen voor een verdere toename van inflatie volgend jaar. Voeg daar nog de toenemende arbeidskost aan toe als gevolg van de indexsprong die er weer aankomt én voor de eerste keer in twintig jaar de toegenomen macht van “witteboord-medewerkers”, en we staan voor een gevaarlijke economische cocktail die onze economie dreigt te destabiliseren.

Maar schijnbaar geen inflatie voor diensten 

Opvallend in deze cijfers is dat diensten zoals cultuur en recreatie, zorg , onderwijs, hotels, horeca en reizen ervoor zorgen dat de inflatie niet nog verder toeneemt.   

Maar hier wringt het schoentje. Iedereen heeft het zelf al meegemaakt of er iets over gelezen. De restaurateurs vinden geen geschoolde koks, het is smeken om schoonmaakpersoneel te vinden, vrachtwagenchauffeurs worden fortuinen aangeboden. Dit alles betekent dat het serviceniveau van de geboden diensten sinds enkele maanden fameus zakt.

De lat voor sollicitanten ligt tien centimeter onder de grond

Laten we één voorbeeld nemen. De media hebben al uitvoerig bericht over het schrijnend tekort aan personeel én vooral competent personeel in de horeca. Verhalen waar sollicitanten niet opdagen, hoge eisen stellen en eigenlijk amper hun job kunnen, zijn schering en inslag. Eugene Haesaerts van het Antwerpse restaurant Ciro’s getuigde recent in De Morgen: ”de lat voor sollicitanten ligt tegenwoordig tien centimeter onder de grond”. En ook sterrenkok Sergio Herman uitte zijn frustratie over het feit dat hij geen gemotiveerd en competent personeel vindt.

 De inventieve horeca-uitbater

Ondertussen moeten zij wel vooruit. De manier waarop dit probleem wordt opgelost is niet alleen door prijsverhogingen, maar ook én vooral door de vermindering van de geboden service.

Restaurateurs en caféhouders zijn inventief en lossen dit als volgt op:

• ze sluiten (een gedeelte van)  het  terras of geven geen service meer op het terras. Je moet zelf naar de toog voor je bestelling.
• ze reduceren het aantal openingsuren of het aantal openingsdagen.
• ze krimpen de menukaart in wat het aantal keuzes vermindert.
• ze nemen niet geschoold personeel aan waaraan je zelf moet uitleggen wat een witbier is.
• ze laten minder obers en koks werken zodat de wachttijden voor elke bestelling schromelijk oplopen.

Binnenkort zullen misschien wel restaurants ontstaan waar je best zelf aan het fornuis gaat staan. Het komt er alvast op neer dat we nu eigenlijk meer betalen voor een inferieure dienst, inflatie dus.

Deze inflatie staat niet in de cijfers

En laat die servicevermindering nu net iets zijn dat niet in de cijfers staat. Voor goederen daarentegen wordt hier wel mee rekening gehouden omdat dit tastbaarder is. In de huidige korf zit niet meer dezelfde televisie als deze van tien jaar geleden. De kwaliteitsverbetering wordt over de jaren heen wel meegenomen. Dit is niet het geval voor diensten, een absoluut essentieel onderscheid dat iedereen moet begrijpen.

In de Verenigde Staten zijn hierover iets meer data beschikbaar. De New York Times analyseerde data rond consumententevredenheid in de horeca en kwam tot de vaststelling dat in alle domeinen, van bediening tot het sanitair onderhoud, de cijfers een duik nemen, dit laatste bijvoorbeeld met 4.2% in één jaar tijd. Wat callcenters betreft, slaagden Amerikanen er slechts in in 57% van de gevallen binnen de 5 minuten een operator aan de lijn te krijgen, tegenover 68% in 2018.

De echte inflatiecrisis

Dat we soms een half uur moeten wachten om een biertje te krijgen, is nog niet zo levensbedreigend maar helemaal anders wordt het bij het tekort aan zorgpersoneel en het absoluut catastrofaal gebrek aan leerkrachten, laat staan uitstekende leerkrachten. Vandaag zie je die inflatie, met name meer betalen voor een inferieure dienst, in het feit dat heel wat kinderen zich moeten bezighouden tijdens de lesuren zonder de aanwezigheid van een leraar. Dit is een dramatische toestand.

Alle steun aan onze ministers van onderwijs en zorg

Hoewel we dit allemaal wel beseffen, is het minder tastbaar omdat we dit niet in maandelijkse cijfers op ons bord krijgen. De stijging van energieprijzen daarentegen wel en daar kunnen we dan ook als maatschappij op reageren door bijvoorbeeld lagere inkomens extra te subsidiëren. 

We moeten echter meer dan ooit werk maken van een paar kernberoepen en deze zo aantrekkelijk mogelijk maken. De inspanningen van Ben Weyts zijn dan ook meer dan ooit toe te juichen om te trachten ons onderwijs terug op een hoog niveau te krijgen. Dit zal dan weer zorgen voor inflatie, door stijging van de lonen maar dit is alvast een betere inflatie dan de inflatie als gevolg van inferieure diensten.

De auteur Xavier Verellen is zaakvoerder van QelviQ, een Internet of Things-bedrijf in de wijnsector (www.qelviq.com)