De Verenigde Staten en Rusland onderhandelen momenteel over een gevangenenruil: de VS ziet graag de in Rusland veroordeelde basketbalspeelster Brittney Griner en voormalig marinier Paul Whelan terugkeren, in ruil wordt de Russische wapenhandelaar Viktor Bout, bijgenaamd “The Merchant of Death” vrijgelaten. Al wil Rusland nu ook Vadim Krasikov, die levenslang kreeg voor een moord, in de deal opnemen.
Het was de Amerikaanse zakenwebsite Forbes dat op 19 mei voor het eerst gewag maakte van een gevangenenruil tussen de Verenigde Staten en Rusland. De VS wou graag de basketspeelster Brittney Griner, die in Rusland werd gearresteerd op bezit van verboden middelen (cannabisolie) en daarvoor nu een celstraf van 10 jaar riskeert, terug naar het land halen. Ook Paul Whelan zit volgens de VS ten onrechte vast in Rusland: de voormalige marinier werd in 2018 door de geheime dienst FSB gearresteerd op verdenking van spionage: hij werd veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf en kan zelfs naar een werkkamp worden gestuurd.
Rusland wil graag meewerken aan een overdracht van Griner en Whelan, maar daar staat wel iets tegenover. Het wil Viktor Bout weer op vrije voeten zien: de Rus werd bij zijn arrestatie door procureur-generaal Eric Holder “een van ’s werelds meest productieve wapenhandelaars” genoemd, en staat bekend als “The Merchant of Death“. Hij leverde onder meer al wapens aan Al Qaida, de taliban en militanten in Rwanda. Toen hij in Bangkok een deal poogde te sluiten met rebellen van de FARC, de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia, was het spelletje uit: de rebellen waren agenten van de Amerikaanse DEA, de Drugs Enforcement Administration. Hij werd in 2012 veroordeeld tot 25 jaar cel, en zou door middel van strafvermindering binnen vijf jaar al kunnen vrijkomen.
Een nieuwe clausule
Nu wil Rusland echter een extra lijntje toevoegen op het uitleveringscontract: een lijntje met de naam Vadim Krasikov.
Op 23 augustus 2019 wandelde de 40-jarige Georgiër Zelimkhan Khangoshvili rustig door het Kleiner mgarten-park in Berlijn, toen hij uit het niets geraakt werd door drie kogels. De dader, met het Glock 26-pistool met knaldemper nog in de hand, vluchtte weg op de fiets. Hij werd kort na de moord gearresteerd en geïdentificeerd als de Russische staatsburger Vadim Sokolov. Een onderzoek van onderzoekswebsite Bellingcat, samen met Der Spiegel en The Insider kon echter al snel achterhalen dat dit een valse identiteit was: Vadims echte achternaam was niet Sokolov, maar Krasikov.
Het slachtoffer, Khangoshvili, was een Georgiër van Tsjetsjeense afkomst, en was tijdens de tweede Tsjetsjeense oorlog een pelotonscommandant in het leger van de rebellen. Hij was destijds ook een nauwe bondgenoot van de toenmalige president van Tsjetsjenië, Aslan Maskhadov, die in 2005 door de Russische FSB werd omgelegd.
Door zijn rol in het conflict werd Khangoshvili al snel staatsvijand nummer één in Rusland, en president Vladimir Poetin gaf zelf aan dat de Georgiër achter de aanslag op de metro in Moskou zat, waarbij tien mensen het leven lieten. Na de Tsjetsjeense oorlog keerde Khangoshvili terug naar Georgië, waar hij nog bevelhebber werd in het leger tijdens de Russisch-Georgische oorlog van 2008. In de jaren nadien werden verschillende aanslagen gepleegd om hem van het leven te beroven, maar allen zonder succes. In 2016 vroeg de rebellenleider asiel aan in Duitsland, maar ook die verhuis mocht niet baten.
Wie is Vadim Krasikov?
Het onderzoek van Bellingcat kon de dader snel ontmaskeren, wat er mede toe leidde dat Krasikov kon veroordeeld worden. Door telefoongegevens na te pluizen kon het onderzoeksplatform snel concluderen dat Vadim Sokolov en Vadim Krasikov een en dezelfde persoon waren. Ook foto’s, genomen na de moord op Khangoshvili en na een eerdere moord in 2013 (waarvan Krasikov werd verdacht) konden al snel aantonen dat Krasikov onder een valse identiteit leefde. En al snel kwam ook het Kremlin in het verhaal.
De valse identiteit was namelijk zo uitgebreid (de niet-bestaande Sokolov stond zelfs bij de belastingdienst geregistreerd) dat enkel de Russische overheid zelf hier achter kon zitten. Een screening van zijn sms’jes leerde zelfs dat de man voor zijn trip naar Berlijn, twee weken voor de moord, intensief chatte met leden van Vympel, een elite-eenheid van special forces binnen de Russische FSB. Uit de chatberichten kan afgeleid worden dat Krasikov zelf ook lid is van Vympel.
Later onthulde Bellingcat dat Krasikov niet alleen handelde: hij werd geassisteerd door Roman Demyanchenko, een voormalig FSB-agent die in 2011 met pensioen ging, vermoedelijk na een trauma of lichamelijke letsels. Een gelekte database kon echter aantonen dat Demyanchenko stond ingeschreven bij het bedrijf Vympel Sodeystvie, geleid door Eduard Bendersky. Bendersky zelf is voorzitter van het Regionaal Verbond van voormalige Vympel Spetsnaz (special forces, red.)-officieren, en was zelf een officier in het Vympel-trainingscentrum. Ook hij wisselde regelmatig berichtjes uit met Krasikov voorafgaand aan de moord.
Het Kremlin wil hem terug
Het mag duidelijk zijn: Krasikov handelde in opdracht van de FSB, en wie FSB zegt, zegt Poetin. Het mag niet verbazen dat Poetin zelf de rebellerende Georgiër uit de weg wou ruimen: toen hij zijn kans schoon zag, stuurde hij er één van zijn meest getrainde agenten op af. Die werd dus ook verdacht van een moord op een Russische zakenman in 2013, waarbij het slachtoffer overdag in koelen bloede werd neergeschoten door een man op een fiets. Herkenbaar?
Krasikov werd na de moord veroordeeld tot levenslang. Het complexe is natuurlijk dat de huurmoordenaar niet in een Amerikaanse gevangenis vastzit, en Duitsland zal zelf waarschijnlijk een gevangene in ruil willen krijgen voor de man. Wel is zeker dat Krasikov, als hij vrijkomt, in Rusland als held zal worden onthaald. Maar of de VS en Duitsland zullen meestappen in het verhaal, dat valt nog af te wachten.
(jvdh)
