Op de hoogte blijven van het laatste nieuws over Defensie, spionage of de oorlog in Oekraïne? Defensiejournalist Kasper Goossens stuurt ze wekelijks recht naar jouw mailbox. Interesse? Schrijf je via deze link in!

In het nieuws: Rusland stapt uit die deal, de vraag is maar wat nu volgt.

• De graandeal, officieel het Black Sea Grain Initiative, werd bijna een jaar geleden, op 22 juli, ondertekend door Rusland en Oekraïne. Vanuit verschillende havens mocht terug graan en kunstmest worden geëxporteerd, om de voedselcrisis in grote delen van de wereld (deels) op te lossen. De deal werd mee onderhandeld en afdwongen door Turkije en de Verenigde Naties, die ook controles uitvoeren op de schepen.
• Rusland gaf de laatste maanden echter al aan geen voordelen meer te zien in de deal. Zo geeft minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov herhaaldelijk aan dat het Westen de export van Russische goederen blokkeert; de realiteit is dat weinig rederijen nog Russische goederen willen vervoeren. Daarnaast probeerde Rusland, door goodwill te tonen, het Westen zover te krijgen om Rosselkhozbank, de Russische Landbouwbank, terug in het internationale handelssysteem SWIFT te laten opnemen. Ook dat lukte vooralsnog niet; redenen voor Poetin om te dreigen uit de graandeal te stappen.
• De deal zou op 18 juli aflopen, en een verdere verlenging was al allerminst zeker. Een dag eerder is het al prijs: Rusland stapt uit de deal, en haalt de explosies van de Krimbrug, die het geannexeerde schiereiland verbindt met het Russische vasteland, aan als voornaamste reden. In de nacht van zondag op maandag vonden enkele explosies plaats, die vermoedelijk werden georchestreerd door Oekraïne. Een aanval met zeedrones of langeafstands-missiles, zoals de SCALP/Storm Shadow, zorgde ervoor dat een deel van het wegdek in zee stortte.

Artikel 5

En nu?: Wat de gevolgen zijn voor de graandeal is nog allerminst duidelijk.

• Niet enkel komen goederenschepen met Oekraïens graan nu terug in het vizier van Russische oorlogsbodems te liggen. Ook kan Rusland de controles van de graanschepen boycotten; die kunnen dan de Zwarte Zee niet uitvaren. Daarnaast zijn verzekeraars minder geneigd om een verzekering te geven aan schepen die niet beschermd zijn onder de graandeal.
• Vorige week had de Oekraïense president Volodymyr Zelensky nog een ontmoeting met zijn Turkse tegenhanger, Recep Tayyip Erdogan. Na afloop gaf die laatste aan dat, als de graandeal zou aflopen, de goederenschepen beschermd zouden worden door de Turkse marine. Als Rusland die aanvalt, kan Turkije artikel 5 van het NAVO-verdrag inroepen, wat kan leiden tot een interventie van de alliantie in het conflict. Een directe oorlog tussen de NAVO en Rusland dient te allen tijde vermeden te worden, dat lijkt Poetin alvast ook te beseffen.
• Alle betrokken partijen hebben baat bij een verlenging van de deal, en het lijkt slechts een kwestie van tijd voor ze weer rond de tafel gaan om te onderhandelen. Eind oktober vorig jaar stapte Rusland ook al eens uit de deal, met de de Oekraïense droneaanval op de haven van Sebastopol als argument. Volgens Rusland had Oekraïne gebruik gemaakt van een handelsschip om de drones te lanceren; de VN sprak dit tegen. Drie dagen later stapte Rusland terug in de graandeal.
• De Russische uitstap had alvast meteen gevolgen voor de wereldeconomie. Vlak nadat het Kremlin bekend maakte zijn steun in te trekken, sprong de prijs van graan al 3,5 procent omhoog. (cv)