Miljoenen jaren oud, mysterieus, fabelachtig, uniek op de wereld … en aan de lopende band te maken. Zet je schrap voor synthetische diamanten.
Diamanten zijn zo oud als de weg naar Rome – en eigenlijk nog ouder. De Grieken geloofden dat het tranen van de goden waren, volgens de Romeinen waren het sterrensplinters en als het aan de Perzen lag, werden ze ooit door magische vogels uit een mythische vallei geplukt en boven de mensen gelost.
De gewoonte om ze als juwelen te dragen ontstond duizenden jaren geleden in India en vond pas via middeleeuwse handelsroutes haar weg naar het Westen. In de vijftiende eeuw slaagde België, en dan vooral Antwerpen, erin zich te onderscheiden en een internationale spil te worden in zowel handel als bewerking van glimmend moois. Tegenwoordig zorgt een nieuw facet voor vonken: het feit dat ze eigenlijk zo oud niet hoeven te zijn, noch zo diep begraven.
Diamanten scalpels
Diamanten ontstaan diep in het binnenste van de aarde doordat koolstof onder invloed van gigantische druk en hitte kristalliseert. Het is een proces van miljoenen, zo niet miljarden jaren, wat meteen ook de slagzin ‘diamonds are forever’ extra gewicht geeft. Tegenwoordig blijkt een eeuwigheid dan weer lekker snel te gaan: we zijn in staat om in een kleine maand tijd zelf ruwe diamanten te kweken door het natuurlijke proces van de aarde na te bootsen in speciale laboratoria.
Verrassend genoeg bestaat de techniek al een kleine eeuw en wordt ze al even lang gebruikt om diamant voor industriële doeleinden te produceren. Onderschat namelijk niet hoeveel ‘forever’ er in het dagelijkse leven zit: van de naald van een grammofoon over medische scalpels tot drilboren. Maar veel esthetisch was er lange tijd niet aan de synthetische diamant, die als vuil, onhelder, bruut en vooral functioneel afgedaan werd. Daar kwam de laatste vijf jaar verandering in: dankzij technologische innovaties zien labdiamanten er tegenwoordig even mooi uit als hun natuurlijke tegenhangers. Sterker zelfs: terwijl die laatste onderhevig zijn aan de grillen van de natuur en het dus erg moeilijk is om ze puur en glashelder te vinden, kunnen externe factoren in een lab wel onder controle gehouden worden, waardoor het realiseren van zogenaamde perfectie ondertussen een eitje is.
Lightbox
Om die reden werden synthetische diamanten nog niet zo lang geleden als betaalbaar alternatief in de wereld van high jewelry geïntroduceerd, met China en India als koplopers wat productie betreft, en dat zorgde voor een kleine aardverschuiving in deze oude industrie. Voorstanders prijzen ze aan als een ecologisch alternatief, omdat er geen ontginning aan te pas komt. Ze wijzen verder op de grote schaal waarop ‘labdiamanten’ gemaakt kunnen worden: een manier om het marktmonopolie van enkele grote mijnbouwers te doorbreken.
‘De eerste reactie vanuit de traditionele sector was pure paniek’, herinnert N-UE Fine Jewelry-oprichtster Priyanka Mehta zich. Na tien jaar natuurlijke diamanten verhandeld te hebben, stortte ze zich eind 2019 met N-UE in het lab-grown avontuur. ‘Synthetische diamanten zouden het einde van hun natuurlijke oudere broer betekenen en van de sector een zoveelste slagveld van massaproductie maken.
Het idee alleen al werd door mijn collega’s als heiligschennis beschouwd. Vandaag lijken de gemoederen opvallend bedaard, en kun je zelfs van een zekere neutraliteit spreken. Het is gek hoe de mentaliteit in minder dan twee jaar tijd volledig omgeslagen is. Wat die verandering teweegbracht? De millennials en de manier waarop zij vraag en aanbod beïnvloeden. De nieuwe generatie koopkrachtigen beschouwt een diamant niet langer als een ‘once in a life-time’-investering, maar als een mooi product waarvoor ze even sparen zonder een fortuin te hoeven ophoesten. Vergelijkbaar met een Hermèssjaal of een Chaneltas. Bovendien eisen ze transparantie en willen ze exact weten waar een steen vandaan komt.’
Margaux Donckier, woord voerster van het Antwerp World Diamond Centre, de koepelorganisatie van de Antwerpse diamanthandel, ziet nog een
doorslaggevende factor in de omarming van labdiamanten: ‘Het mijn- en diamantbedrijf De Beers, een van de grootste en meest gezaghebbende spelers ter wereld, lanceerde in 2018 een juwelenlijn op basis van synthetische diamanten: Lightbox.’
Het bleek een strategische zet van de gigant om het een en ander op te helderen in de wereld van briljanten, zo legt De Beers’ US & Europe Vice-President Philip Stroobants uit: ‘Op zich is er niets mis met synthetische diamanten. Wat ons betreft vormen beide soorten geen concurrentie voor elkaar, sterker zelfs: ze zijn complementair. Waar het wel gevaarlijk werd, is dat labdiamanten verkeerd gepositioneerd en vooral verkeerd geprijsd werden. Consumenten waren ten eerste niet op de hoogte van wat ze kochten, beide soorten werden doodleuk als ‘diamant’ gelabeld, en bovendien werden bijna dezelfde prijzen gehanteerd. Uit onderzoek bleek dat de consumenten er eigenlijk niets meer van snapten: ze dachten hetzelfde product voor een soort discountprijs te scoren. Dat bracht de business van natuurlijke diamanten in gevaar en daarom voelden we dat we moesten ingrijpen.’ Met Lightbox kwam een rationele standaardprijs voor lab diamanten tot stand, die nu de regel is voor de hele sector.
It’s complicated
In tegenstelling tot imitatiediamanten zoals zirkonium of moissaniet zijn diamanten en labdiamanten puur qua samenstelling identiek: koolstof die onder hoge druk en temperatuur tot diamant kristalliseert. Qua intrinsieke waarde kunnen de verschillen echter niet groter zijn. ‘Natuurlijke diamanten zijn uitputbaar, en schaarste en zeldzaamheid zorgen automatisch voor een hogere prijs’, zegt Donckier. ‘Dankzij de technologische vooruitgang kunnen diamanten op grotere schaal relatief vlot en goedkoop gemaakt worden. Dat verklaart enerzijds de lagere prijsklasse. Anderzijds moet je ook rekening houden met de complexe prijsbepaling in deze sector, waar geen standaard geldt zoals voor goud, aangezien elke natuurlijke diamant uniek is.
Een geslepen diamant wordt aan de hand van de vier welbekende c’s beoordeeld: cut, carat, color en clarity. Die vier zijn afhankelijk van veel externe factoren en van de natuur zelf. De aarde is origineel in wat ze voortbrengt en als je alleen al de grote verschillen tussen ruwe diamanten van verschillende mijnen bestudeert, snap je hoe breed dit spectrum is. In een synthetische omgeving ben je aan veel minder grillen onderhevig en is het mogelijk om een haast perfecte, witte diamant aan de lopende band te produceren. Het spreekt voor zich dat het absurd is om de prijs ervan te bepalen aan de hand van vier criteria die in zo’n context eigenlijk niet meer bestaan. Met Lightbox heeft De Beers eigenlijk voor de hele sector een standaard geïntroduceerd: een vaste prijs voor 1 karaat synthetische diamant. De volgende challenge: een waterdichte wetgeving die (voor de consument) aan de hand van certificaten verduidelijkt om welk soort diamant het gaat. Zodra hij daarvan op de hoogte is, kan een consument zelf beslissen wat hij of zij wil kopen.’
Is het gras wel groener?
Zijn labdiamanten eigenlijk wel het groene alternatief? Donckier: ‘Even voor de duidelijkheid: het AWDC is neutraal en er valt wat te zeggen voor zowel natuurlijke als labdiamanten. Jammer genoeg wordt de synthetische variant door haar producenten vaak als een groen alternatief naar voren geschoven. Dat is iets waar millennials heel vatbaar voor zijn en daarmee ook een slimme marketingtechniek, maar eigenlijk zou de natuurlijke sector met exact hetzelfde argument kunnen uitpakken.’
‘Jammer genoeg wordt de synthetische variant door haar producenten vaak als een groen alternatief naar voren geschoven’
Het maken van synthetische diamanten laat de aarde inderdaad onberoerd en slaat een groot deel van een vervuilende supplychain (tonnen grond en veel waterverbruik voor één diamant) over. Anderzijds brengt het een gigantisch energieverbruik met zich mee om de juiste hitte en druk te realiseren. ‘Op dat vlak is er nog heel wat werk aan de winkel’, geeft Mehta van N-UE Fine Jewelry toe. ‘In theorie zou je met energie-efficiënte fabrieken en een correcte supplychain inderdaad van een milieuvriendelijker product kunnen spreken, maar de realiteit is vaak anders.’
Philip Stroobants beaamt: ‘Het gros van de productie ligt in China en India, waar vaak nog op goedkope, verouderde vormen van energie zoals steenkool gewerkt wordt, waardoor de ecologische voetafdruk van 1 karaat synthetische diamant significant hoger ligt dan die van 1 karaat natuurlijke diamant.’ Het heeft eigenlijk weinig te maken met het product zelf, eerder met de structuur en het energiesysteem van de fabrieken. Mijnbouw heeft vanzelfsprekend een impact op het milieu, maar ook daar zijn er heel wat initiatieven om het beter te doen. We hebben een groot project, FutureSmart Mining, dat alle ketens uit onze supplychain moet vergroenen: de trucks in de mijnen op groene, elektrische energie laten rijden bijvoorbeeld.
‘Eigenlijk heeft het geen zin synthetische en natuurlijke diamant tegen elkaar uit te spelen, elke consument moet voor zichzelf een keuze maken’
Het is een uitgebreide keten en er is zeker nog ruimte voor verbetering, al scoren we op dat vlak nu al vrij goed in vergelijking met andere industrieën.’ ‘Mijnbouw komt neer op stenen uit een put halen’, vervolgt Donckier. ‘Er komen geen chemische processen en dus ook geen grondverarming aan te pas, en als een mijn eenmaal uitgeput is, moet die door het mijnbedrijf in haar oorspronkelijke staat hersteld worden – van het aantal bomen dat voor de ontginning op het terrein stond tot de kwaliteit van het water in naburige meren. Onderschat niet hoe streng de internationale wetgeving op dat gebied is: mijn bouwers zijn grote, beursgenoteerde bedrijven en kunnen het zich niet permitteren om hier losjes mee om te springen.’
‘Natuurlijke diamanten moeten grotendeels met de hand geslepen worden. Door hun unieke ‘inclusies’ kun je ze niet standaard door een computer laten bewerken’
Ook de menselijke kant van het verhaal verdient wat context. Donckier: ‘95 procent van de diamantontginning gebeurt door die grote bedrijven en weert elke vorm van kinder- of slavenarbeid. Ze worden daar door overheden, ngo’s en onafhankelijke partijen op gecontroleerd. Bovendien moeten mijnbouwers verplicht investeren in de lokale economie en welvaart door een deel van hun winst rechtstreeks om te zetten in onderwijs, gezondheidszorg, aanleg van wegen enzovoort, in het land zelf. Botswana is daar een schoolvoorbeeld van. Het is de overige 5 procent die het hele verhaal besmeurt (diamanten die op artisanale wijze in rivierbeddingen van conflictgebieden gewonnen worden bijvoorbeeld), maar de sector doet wereldwijd gigantische inspanningen om daar meer controle over te krijgen. Eigenlijk heeft het geen zin om synthetische en natuurlijke diamant tegen elkaar uit te spelen, elke consument moet voor zichzelf een keuze maken.’
Antwerp is forever
Ook het gevreesde rampeffect van de nieuwe hightechspeler op Antwerpen, sinds de vijftiende eeuw de draaischijf van de diamantnijverheid, bleef uit. Van alle uitdagingen die de diamantstad de voorbije jaren te verwerken kreeg, en die zijn niet gering, zijn labdiamanten er eigenlijk geen. Dat het aanbod tegenwoordig aangevuld wordt met – en níét vervangen door – synthetische diamanten verandert niets aan de handel. Bovendien brengt innovatie ook nieuwe jobmogelijkheden en ambachten met zich mee.
‘Natuurlijke diamanten moeten grotendeels met de hand geslepen worden. Door hun unieke ‘inclusies’ kun je ze niet standaard door een computer laten bewerken’, verduidelijkt Olde Monnikhof. ‘Antwerpen heeft op dat vlak een feilloze reputatie en er is een reden waarom ’s werelds meest bijzondere stenen, zoals de gigantische Sewelo van Louis Vuitton, nog steeds naar hier gestuurd worden. Wat we de laatste jaren wel zagen, was dat kleinere, ‘gemakkelijke’ stenen steeds meer in lageloonlanden geslepen werden. Als we aan de lopende band zogenaamd perfecte labdiamanten produceren, zullen computers een grotere rol spelen en creëer je een nieuwe expertise: hoogopgeleide vakmensen die de computers ontwikkelen en besturen.’
Donckier beaamt: ‘Elke innovatie betekent voor ons een opportuniteit om ons opnieuw te onderscheiden tegenover de rest van de wereld, zelfs onze positie als slijpstad te verscherpen tegenover lageloonlanden, en op dat vlak bieden synthetische diamanten ons een grote kans. Inzetten op expertise en innovatie is altijd een goede zet.’
Bovendien klinkt het unaniem dat beide types absoluut geen rivalen zijn, zoals oorspronkelijk gevreesd werd, maar perfect naast elkaar kunnen bestaan. De vraag naar high fashion slinkt ook niet omdat een H&M of Zara aan de lopende band trends kopieert, integendeel: designers krijgen nog meer statuut en de vraag ernaar stijgt omdat meer mensen gewend raken aan hun stijl. Zodra ze voldoende gespaard hebben, is de stap naar the real deal voor consumenten snel gezet.’
Opstapje
Stroobants beschouwt labdiamanten ook als een opstapje: ‘Het mooie eraan is dat ze diamanten democratiseren en dat mensen er al vroeg mee kunnen kennismaken. Iemand die voor haar sweet sixteen synthetische oorknopjes van 1 karaat kreeg, zal op haar dertigste sneller overwegen om oorbellen uit de natuurlijke variant te kopen. We brengen met Lightbox bewust geen bridal: liefde verzegel je niet met een massaproduct, maar met de eeuwigheid, en daar moeten dus eeuwenoude stenen aan te pas komen.
Alles wat trendgebonden, fun en fashion is, kan dan weer wel. Het is juist leuk om te zien hoe mensen dankzij labdiamanten überhaupt weer sneller naar diamanten grijpen.’ Want ook daarin lag de laatste jaren een grote uitdaging voor de sector. Vroeger investeerde je kapitaal in diamanten, maar millennials kunnen tegenwoordig voor een aardig prijsje aan mooie juwelen geraken en geven hun geld liever aan unieke ervaringen uit. Met de prijs van één diamant kun je al snel een maand de wijde wereld in trekken, of een waanzinnig geavanceerde smartphone kopen.
Jammer, want een diamant blijft een prachtig product, synthetisch of niet’, zegt Mehta. ‘Het is aan ons om het opnieuw uit te vinden en er de juiste waarde aan terug te geven. Als labdiamanten daarbij kunnen helpen, is dat alleen maar een goede zaak voor de hele sector. Het maakt diamanten over het algemeen laagdrempeliger en slaat de vastgeroeste en, eerlijk gezegd, achterhaalde clichés aan diggelen waarvoor de gemiddelde millennial de neus ophaalt. Neem nu het idee dat ze alleen op de belangrijkste momenten in een leven geschonken worden, het liefst door een man aan zijn partner. Een vrouw kan tegenwoordig vriendschap, moederschap, kleine verwezenlijkingen en eigenliefde vieren: dat is wat mij betreft schitterend! Diamonds are still forever, het maakt niet uit waar je ze haalt.’
