De frustratie borrelde al dagen, nu komt ze fors aan de oppervlakte: rood en groen zijn diep verdeeld binnen Vivaldi. Daarbij maakt men zowel bij PS als Vooruit een harde analyse. “Er is geen sociaaleconomisch blok op links”, zo zegt Paul Magnette (PS) nu luidop. “De groenen lijken te zeggen: ‘De socialisten gaan wel de job doen, wij focussen ons op klimaatdossiers.’ Een beetje steun af en toe zou geen kwaad kunnen.” De PS stelt zonder blikken of blozen “dat hun vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) vaak helemaal alleen staat in de regering”. En over akkoorden zoals die rond langdurig zieken of nachtwerk, daar maakt Magnette en passant brandhout van. “Een boete om een peuk op straat te gooien is duurder dan die voor langdurig zieken.”

In het nieuws: Een heus offensief van de PS.

De details: De PS-voorzitter haalt de sloophamer boven.

• De relaties binnen Vivaldi zijn niet wat ze moeten zijn. Daarbij is er het klassieke oorlogje tussen rood en blauw, dat al maanden woedt. Maar nu komen ook de groenen in beeld, in de interne strijd.
• Het begrotingsoverleg laat zo diepe sporen na, zo is al dagen te horen in de wandelgangen. Want op de cruciale nacht van maandag op dinsdag gebeuren een paar vreemde zaken:
  • Een vicepremier, Sophie WIilmès van de MR, verliet de vergadering om niet meer terug te komen.
  • Een andere vicepremier, Pierre-Yves Dergmagne (PS) liet in de ochtend duidelijk horen dat hij gewoon ‘niet akkoord’ was met het akkoord, ook al stonden andere vicepremiers zoals Vincent Van Quickenborne (Open Vld) de deal aan te kondigen, en had Georges Gilkinet (Ecolo) zelfs al een communiqué gestuurd.
  • De premier zelf was op een bepaald ogenblik ook gewoon weg.
• Nu de rook van het debat, de regeerverklaring zelf, en uiteraard de triomfantelijke persconferentie in de ochtend wat is weggetrokken, blijft de schade zichtbaar over. Die zit, enigszins voorspelbaar, tussen socialisten en liberalen.
• “Wij hebben allerminst geapprecieerd hoe de zaken gelopen zijn. Wanneer een premier vertrekt tegen vier uur ’s nachts, en zijn vicepremier komt zeggen dat er een akkoord is, op moment dat dat niet het geval is, dan gaat dat niet. Dan is dat een methode van blufpoker en van fait accompli“, zo zet Magnette vanmorgen in La Libre de puntjes op de i. Om eraan toe te voegen “dat het niet erg is, want Pierre-Yves Dermagne (PS) is niet akkoord gegaan”. “Ze mogen de spelletjes blijven spelen, maar wij plooiden niet.”
• En Magnette haalt even later nog eens snoeihard uit naar Van Quickeborne, die over het dossier van e-commerce stelde dat het om nacht- en weekendwerk zou gaan. Die hete aardappel is naar de sociale partners doorgestuurd nu, maar dreigt opnieuw op het bord van de regering te komen.
• “Er staat geen woord over nachtwerk of weekendwerk in het akkoord. Dat gaat om werken tot 12 uur ’s avonds. Wat Van Quickeborne daarover gaan vertellen is op de persconferentie de volgende dag is gebaseerd op niets. Ik weet niet waarom, misschien heeft hij niet goed opgelet. Maar de liberalen moeten verstaan dat wij niet in de regering-Michel zitten hé.”

De essentie: Binnen Vivaldi is er geen groen-rood blok, zo zegt de PS-voorzitter nu luidop.

• Veel interessanter dan die aanvallen op de liberalen, is het front dat Magnette nu opent ten opzichte van Groen en Ecolo. Al in de dagen die vooraf gingen aan het akkoord was in de wandelgangen frustratie te horen over de ‘passieve’ houding die onder meer vicepremier Petra De Sutter (Groen) aan de dag legde, wanneer het ging over de sociale dossiers. Toen ergerden de socialisten zich aan de een-tweetjes die volgens hen tussen liberalen en groenen werden gespeeld.
• “Er is geen blok van vijftig groen-rode zetels. Op sommige dossiers staan we perfect op dezelfde lijn. Over de sans-papiers, over klimaatinvesteringen. Maar op de klassieke sociaaleconomische dossiers bestaat dat blok niet. We hebben dat bij het interprofessioneel akkoord gezien, en nu weer, wanneer het over de arbeidsmarkt ging. De groenen staan even ver van ons als van de liberalen, of erger, zelfs meer aan liberale kant. Er is geen sociaaleconomisch links blok.”
• “Dermagne heeft bij ons applaus gekregen op het partijbureau. Hij staat dan ook vaak alleen in de regering“, zo zegt Magnette nu luidop. “De liberalen vormen min of meer een blok, al maken ze gelukkig af en toe onderling ruzie. CD&V is neutraal of staat aan hun kant.”
• Die kritiek van Magnette wordt beaamd aan Vlaamse kant, bij de kameraden van Vooruit. Onder meer op het energiedossier voelden zij geen echte steun van de groenen voor hun voorstellen. “Al te vaak moet Frank Vandenbroucke (Vooruit) zijn nek in de kern uitsteken, terwijl van De Sutter of Gilkinet geen steun komt.”
• Bij Groen ontkenden ze manifest die kritiek, in de dagen voor het begrotingsakkoord. Daar ergerden ze zich aan het beeld dat vanuit Vooruit werd opgehangen, als zouden de Vlaamse socialisten de enigen zijn die het energiedossier probeerden op te lossen.

Belangrijk om te weten: De PS-aanval is deel van een breder plan.

• Niet zo lang geleden lanceerde de PS een nieuwe concept: het ‘ecosocialisme’. Daarbij overgoot Magnette zijn rood programma met een flinke groene saus, en wilde hij op ‘hun’ terrein de groenen aanvallen. Meteen lanceerde hij ook het voorstel voor gratis openbaar vervoer: het tastbaar en sociaal maken van de groene strijd, moest dat zijn. Dat Ecolo dat meteen afschoot, kwam Magnette niet zo slecht uit: het verschil was meteen duidelijk.
• Nu komt daar een grotere aanval bij, op de ‘sociale flank’ van Ecolo: zij staan niet “schouder aan schouder” in de sociale strijd, om de zwaksten te verdedigen.
• Onderliggend bij de PS zijn er verschillende peilingen en studies die men op de Keizerlaan liet uitvoeren, waaruit telkens dezelfde conclusie terugkwam: groenen en roden zijn in Brussel, maar vooral Wallonië toch echt communicerende vaten.
• “Aan de MR kunnen wij weinig tot niets winnen of verliezen. Dat is een ander speelveld. Maar bij Ecolo, die traditioneel na regeringsdeelname toch een dip van 5 procent nemen, valt wel iets te gaan halen voor ons. Dat, en de strijd tegen de PTB-PVDA, is veel belangrijker dan wat zo’n Georges-Louis Bouchez (MR) af en toe verklaart”, zo duidt een PS-kopstuk.

Inhoudelijk: Toch even nuttig om te kijken wat Paul Magnette (PS) nog ten gronde zegt over het dossier van de langdurig werklozen.

• De PS-voorzitter haalt niets minder dan de bazooka boven, wanneer het gaat over de langdurig zieken. Daarbij laat hij geen twijfel over zijn lezing van het begrotingsakkoord van vorige week.
  • “Ik herhaal dat als men concludeert dat we langdurig zieken gaan sanctioneren, dat men de nota niet heeft gelezen. Ik hoor een hele serie leugens op dat vlak.”
  • “Er komen geen sancties aan het adres van mensen die langdurig ziek zijn en werk weigeren. U kan dat drie keer opschrijven.”
  • “Het gaat slechts om een procedure. Wie na een reeks aanmaningen echt weigert een dokter te zien, kan daarvoor een boete voor krijgen. We spreken hier van zo’n 30 euro. “
  • “Een boete om een peuk op straat te gooien is duurder.”
  • “Er is uiteraard een symbolisch aspect, dat ik lastig vind. Een boete van 30 euro voor wie een formulier niet invult, hoe miniem ook, daar houd ik niet van, uiteraard.“
  • “Bepaalde partijen wilden dat we echt zouden bestraffen, maar dat hebben wij afgeblokt. Wij hebben daarop altijd ons veto gesteld.”
  • “Dat zijn dromen in geuren en kleuren voor sommigen. En ze mogen blijven dromen in die geuren en kleuren, maar de PS zal nooit toestaan dat langdurig zieken gestraft zullen worden.”
• Die uitspraken van Magnette kunnen tellen. Daarmee zet hij zich eigenlijk op dezelfde lijn als de kritiek van de oppositie, met name Valerie Van Peel (N-VA). Die stelde tijdens het parlementaire debat, dat de maatregel van Frank Vandenbroucke (Vooruit), de minister van Volksgezondheid, eigenlijk absoluut niets voorstelde en ook weinig tot geen effect zou opleveren. Een hoogst ongemakkelijke analyse voor de regering dus, gemaakt door de voorzitter van de grootste coalitiepartner.

In het nieuws: België laat ook in 2022 de schuld verder oplopen.

Ook genoteerd: De Belgische staatsschuld neemt niet af in 2022, zoals de regering beweerde, ze neemt nog toe.

• “Ik, een iron lady? Dat is nodig op begroting én in de regering.” Het waren de woorden van Eva De Bleeker, eind deze zomer, net voor de rentree van het nieuwe politieke jaar, in een vette kop boven een interview aan Het Laatste Nieuws. De Open Vld-staatssecretaris voor Begroting gaf er meteen de aftrap voor een rondje pokeren over de begroting van 2022, en schoof een budgettaire inspanning van 3 miljard euro naar voor.
• Aan de Keizerlaan, en bij nog wel wat regeringspartijen, verslikte men zich in de koffie, bij het lezen van die titel en die eis. Een ‘iron lady’ zowaar, in een centrumlinkse ploeg?
• Maar kijk, op het eind van het parlementaire debat over die begroting, die eindigde in een vertrouwensstemming voor Vivaldi, kwam De Bleeker opnieuw aan het woord, als laatste van alle regeringsleden. Die 3 miljard was ondertussen al lang verdampt, maar uiteindelijk klokte de regering toch naar eigen zeggen af op een inspanning van 2,4 miljard, al was er voor een klein miljard aan extra maatregelen ook bijgekomen.
• De Bleeker legde in haar discours daarom opvallend genoeg de nadruk op de staatsschuld. Want, zo verklaarde ze ook voor de camera’s, die zou in 2022 weer gaan dalen, en dat was belangrijk:
  • “Voor de start van de regering leek de staatsschuld pijlsnel richting 120 procent van ons bbp te klimmen, maar dat scenario hebben we gelukkig afgewend“, zo claimde ze.
  • En meer: “Het belangrijkste is dat we met deze begroting de weg naar een budgettair herstel zijn ingeslagen. Alleen op die manier kunnen we ook onze staatsschuld onder controle krijgen. Want als wij de staatsschuld niet onder de knoet houden, zal ze uiteindelijk ons onder de knoet houden. Geld dat naar afbetalingen gaat, kunnen we niet besteden aan nieuwe uitdagingen.”
  • Tenslotte volgde deze conclusie: “De staatsschuld zal in 2022 lichtjes dalen, maar op langere termijn zijn bijkomende inspanningen noodzakelijk.”

De essentie: Een weekje later blijkt de staatsschuld dus toch te stijgen. Al is het een gedeelde verantwoordelijkheid.

• De Europese Commissie had haar deadline midden oktober gezet, om van overal in Europa de begrotingsopmaak voor 2022 binnen te krijgen in het zogenaamde ‘Draft budgetary plan’. Dat betekende dat ook de deelstaten netjes hun cijfers klaarmaakten, en na de Vlaamse regering ook de Waalse en als laatste de Brusselse regering met hun opmaak kwamen voor 2022.
• Die cijfers opgeteld is meteen het totale Belgische begrotingscijfer: het is dat cijfer dat de Commissie beoordeeld. En zeker voor de staatsschuld is er geen goed nieuws. Want met uitzondering van Italië, dat nog geen cijfers stuurde, slaagt geen enkel ander EU-land er nog in haar schuld verder te doen stijgen. De verwachte economische groei in de eurozone is dan ook bijna zonder precedent, ook in 2022. Dat, en de lage rente, doet dus zelfs in landen als Griekenland, Frankrijk en Spanje de schuldgraad dalen.
• België wordt streng beoordeeld, omdat men bij de Commissie een aantal uitgaven, die systematisch hier uit de begroting worden gehouden omdat ze als ‘investeringen’ gezien worden, wel degelijk meetelt.
• De harde cijfers van de Commissie liegen er niet om: ten opzichte van de Belgische cijfers (die spraken van een inspanning van in totaal 2 miljard euro aan nieuwe inkomsten, besparingen en hervormingen) komt Europa in haar Draft budgetary plan uit op een verbetering voor financiën van de federale overheid van nauwelijks 150 miljoen. Vóór de begrotingsopmaak was het tekort 16,7 miljard euro, erna tikt het af op 16,55 miljard euro tekort.
• Niet dat de regering-De Croo geen inspanningen doet volgens de Commissie, maar ze soupeert die meteen ook weer op aan nieuw beleid (onder meer het sociaal tarief voor de energiefacturen van het 1 miljoen armsten).
• Het moet tegelijk gezegd: het totale cijfer van de staatsschuld is ook de fout van de deelstaten. Bij de opmaak van de cijfers kwam de voorbije weken immers een zekere reken-je-rijkattitude aan de oppervlakte, eigenlijk bij elke entiteit:
  • Vlaanderen houdt zo’n 1 miljard euro uit de begroting van 2022, voornamelijk relancemaatregelen en een oude discussie, namelijk de Oosterweelwerken. Dat komt dus voor de Commissie bij het verwacht tekort van 1,6 miljard voor 2022, op een begroting van zo’n 50 miljard in totaal voor de Vlaamse regering.
  • Wallonië maakt het bonter. De regering van Elio Di Rupo (PS) klokte officieel voor 2022 af met een tekort van ‘maar’ 207 miljoen. Maar ze nam in werkelijkheid voor liefst 4,1 miljard euro aan maatregelen buiten die begroting. Daarvan beoordeelt de Europese Commissie dat ze 3 miljard alvast wél meetelt in haar berekeningen.
  • Brussel is helemaal het stiefkind: daar is een put van een half miljard volgend jaar, maar er zit zo’n 1,3 miljard investeringen op een begroting van 5 miljard niet in de cijfers. Daardoor kan Sven Gatz (Open Vld), de Brusselse minister van Begroting, stellen dat in 2024 “een evenwicht wordt bereikt”. Maar de Europese Commissie ziet dat toch, alweer, even anders.

De Big Picture: De oppositie kan zo makkelijk verder gaten schieten in het discours van Vivaldi.

• “De federale regering heeft zonet een begroting ingediend bij Europa die een verbetering van welgeteld 0,03 procent van het bbp aangeeft ten opzichte van ongewijzigd beleid. 150 miljoen op lucht gebaseerde euro’s die men dan nog durft verkopen als een inspanning van 2,4 miljard euro …“, zo tweette Bart De Wever (N-VA) gisteren.
• Dat beeld van een staatsschuld die verder verslechtert, zal ongetwijfeld gretig gebruikt blijven worden door de N-VA. Zeker omdat De Bleeker zichzelf eerder zo fel in de markt zette, met zowaar een verwijzing naar ‘iron lady’: het maakt hen kwetsbaar op die flank.
• Komt daarbij dat het ook achteraf flink blijft rommelen over het begrotingsakkoord, en de bijhorende deals. Al dagen heerst er onduidelijkheid over de vliegtaks. Die moet 30 miljoen euro opbrengen, zoveel is wel duidelijk. Maar concrete berekeningen kwamen er niet meteen, wat leidde tot vage en ongelukkige communicatie. Eerst zou de taks enkel gelden voor vluchten tot 500 kilometer, dat lijkt nu 750 kilometer te worden. En ook over de exacte extra kost per ticket is nog steeds geen helderheid.

Wat blijft spelen: De oppositie komt er bovendien eigenlijk nauwelijks aan de pas. PS en MR bezetten het veld met hun profilering. Ten koste van de ploeg.

• Het is geen nieuw fenomeen, de Franstalige kemphanen. Maar ook nu duiken ze weer op. Zo is Georges-Louis Bouchez (MR) overal na het sluiten van het akkoord op de barricaden geklommen, om toch maar de fiscale korting op een tweede woning te verdedigen.
• Die korting ligt zeker in Vlaanderen uiterst moeilijk: de woonbonus op de eerste woning is immers al afgeschaft, en de woningmarkt staat roodgloeiend. Maar Bouchez toonde weinig subtiliteit, toen hij zondag op de Zevende Dag fors stelde, “als je investeert in een tweede woning ben je niet per se rijk. Als je 3.000, 4.000 of 6.000 euro per maand verdient en een gezin hebt, ben je niet rijk“, om aan te tonen dat die fiscale korting vooral bedoeld is “voor de middenklasse”.
• Die uitspraak deed de potjes overkoken op links: is dit dan de centrumlinkse regering waar zij voor staan? Zij lijken vast van plan om bij de ‘grote fiscale hervorming’, die er in het voorjaar zou komen, het dossier weer op tafel te leggen.
• Het zal Bouchez worst wezen: hij communiceerde, zoals steeds eigenlijk, enkel voor zijn eigen achterban, die wel degelijk wakker ligt van dat soort fiscale cadeaus bij een erg hoge algemene belastingdruk. En hij lijkt niet van plan om bij die aangekondigde grote hervorming veel meer toegevingen te gaan doen.

Ook genoteerd: In Antwerpen verloopt het ultimatum van Open Vld, zonder dat er iets gebeurt.

• Het werd Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert niet bepaald in dank afgenomen door zijn lokale afdeling in Antwerpen: het ultimatum dat hij was komen formuleren over de Antwerpse coalitie.
• Daar gonst het al weken van de geruchten dat de liberalen uit de ploeg zouden vallen, of dat ze minstens naar hun tweede schepenpost zouden kunnen fluiten. Immers: de Open Vld is mathematisch niet nodig, Vooruit is door een overloper verder versterkt én de Vlaamse liberalen ergerden van buitenaf de coalitiepartners. Plus: Claude Marinower, de huidige schepen van de Open Vld, zou wel eens gewoon willen blijven zitten.
• Maar tussen geruchten en feiten staat veel in de Wetstraat, tot er natuurlijk harde taal on the record wordt gesproken. Dat deed Lachaert in Het Laatste Nieuws, door te stellen “dat Bart De Wever een man van zijn woord moet zijn”, en eiste dat tegen ten laatste dit weekend, zondagnacht, er een akte, en dus een oplossing moest zijn.
• Alleen, dat maakte de zaak dus erger. Want om te beginnen zijn er twee voordrachtsaktes, om Marinower op te volgen én om het OCMW-voorzitterschap te krijgen. En op beide staat de naam van Erica Caluwaerts, het enige andere gemeenteraadslid van Open Vld op dit moment in Antwerpen. Daar wees burgemeester Bart De Wever (N-VA) ondertussen al meermaals fijntjes op: van een tweede persoon is dus geen sprake.
• Dat is meteen het tweede grote issue aan heel de personeelswissel: in de plaats van Marinower zouden Caluwaerts én Willem-Frederik Schiltz, de fractieleider van Open Vld in het Vlaams Parlement, komen. Die laatste moet dan wel zijn intrede nog in de gemeenteraad maken én ook als schepen vanaf 2022 een voordrachtsakte krijgen van de meerderheid. Maar hij kondigde ondertussen wel al stellig zelf aan, zonder N-VA of Vooruit iets te laten weten, dat hij schepen wordt.
• Dat het daarom in de wandelgangen gonst, is niet moeilijk te verklaren: Schiltz heeft niet alleen vrienden. Maar een nogal essentiële vraag, vaak in politiek, werpt zich ook hier op: qui bono? Wie profiteert van een mogelijke exit van Open Vld uit de coalitie, of het beperkt houden tot één schepen?
• Het antwoord is nogal eenvoudig: het is Vooruit die veruit meest te winnen heeft bij dergelijke hertekening. Het is immers hun huidige schepenzetel die moet worden opgegeven. “Nogal logisch dus dat die zich héél stil houden in de hele zaak”, zo duidt een insider met enig plezier.
• Of de soep allemaal zo heet wordt opgediend, valt af te wachten. Schiltz heeft binnenkort een afspraak met De Wever. Maar het kan dus veel nuttiger zijn voor Schiltz, om ook eens op de koffie te gaan bij de Vlaamse socialisten in de koekenstad.