Is Vivaldi een ‘duurzame’ formule, of slechts een ’tussenkabinet’? Die vraag suddert al langer onder de regering De Croo I, maar afgelopen weekend legden een aantal partijen hun kaarten op tafel. De grootste in de coalitie, de PS, kwam openlijk met haar nieuwe staatsmodel: vier deelstaten voor België. De N-VA, de grootste partij van het land, legde daar netjes confederalisme naast, mét de PS uit te tekenen. Te veel toeval om normaal te zijn: het was dit wat onder paars-geel deze zomer al op tafel lag. De MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez (MR) herinnerde er iedereen nog eens aan: ‘De Open Vld, MR, Ecolo en Groen hebben dit PS/N-VA-initiatief deze zomer geblokkeerd.’

In het nieuws: De coronacrisis overschaduwt een beetje het langetermijnperspectief van deze regering.

De details: PS en N-VA zijn de afgelopen zomer niet vergeten.

• ‘Men moet de feiten erkennen: deze zomer, met Open Vld, Ecolo en Groen, hebben wij het initiatief van PS en N-VA geblokkeerd. Ik ben daar fier op, want nu loopt de toekomst van België via z’n eenheid, niet z’n verdeling.’ Het was een erg duidelijke Georges-Louis Bouchez (MR), die op RTL iedereen die het mogelijk vergeten was er nog eens aan herinnerde.
• Hij, en niemand anders, had samen met Open Vld en de groenen zich voor de rijdende trein van paars-geel gegooid. En dat was gelukt, waarmee meteen ‘de eenheid van België’ verzekerd was, zo is de lezing van de MR-voorzitter.
• Dat is op zich nogal gênante communicatie, met name dan voor de Melsensstraat. Want pro memorie: deze zomer hadden N-VA, de grootste partij in Vlaanderen, en de PS, de grootste aan de andere kant, een ‘groot akkoord’, een deal die zowel communautaire als sociale hervormingen inhield. Na maanden gedraai waren de twee grootste van het land tot een deal gekomen.
• Vervolgens sloten nog drie partijen zich hierbij aan: de Vlaamse socialisten en de christendemocraten aan Vlaamse en Franstalige kant. Maar daarbij ontbrak één puzzelstuk: de Vlaamse liberalen.
• Die horen niet graag dat Bouchez al te grote verklaringen aflegt over afgelopen zomer, en de ‘blokkering’ van liberalen en groenen: wat in Franstalig België als een pluim op de hoed geldt, geldt in Vlaanderen veel minder, voor de blauwen.
• Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert reageerde fel op Twitter, had het over N-VA ‘die de splitsing van het land in 2024 wil’, wat niet bepaald is wat door Bart De Wever (N-VA) afgelopen weekend verklaard werd. ‘Technieken zoals fake news en lasterlijke aanvallen lijken echter zo goed op die van die andere oppositiepartij dat zijn partij veroordeeld wordt tot een zijrol naast Vlaams Belang.’
• Het duidt op een diepe vete tussen Open Vld en N-VA, over wat afgelopen zomer gebeurd is. Elk heeft daarbij z’n eigen versie van de feiten. Maar de kernvraag blijft wel dezelfde: wie ziet de PS straks als de partner waarmee ze haar eigen plannen kan doorduwen? Is dat de huidige Open Vld van premier Alexander De Croo, die als zevende partij de premier leverde, of blijft dat toch die ‘duivelse’ N-VA, tot nader order de grootste partij van het land?

De essentie: Paul Magnette (PS) windt er geen doekjes om: de geest van deze zomer is uit de fles.

• Het kwam een beetje samen: een tweetrapsraket van PS-voorzitter Paul Magnette, eerst aan Vlaamse kant in De Afspraak op Vrijdag, bij Ivan De Vadder, en zondag dan voor de Franstaligen in C’est pas tous les jours dimanche, in combinatie met het interview van Bart De Wever (N-VA) in De Tijd.
• Beiden refereerden aan de geest van de gesprekken in de zomer, waar op de korte tijd van een paar weken een hele nieuwe blauwdruk voor België werd uitgewerkt. En beiden spraken taal die langs dezelfde denkpatronen loopt en die in hetzelfde uitmondt: een versterking van de deelstaten.
• In het model van Magnette is dat vooral een revolutie aan Franstalige kant. Want het idee van één Franse gemeenschap (het communautarisme) wordt opgegeven. Dat is vooral gelijklopend met de Vlaamse gedachte dat ook Brussel een ‘integraal deel is van Vlaanderen’ en men ‘Brussel niet opgeeft’. Iemand als Rudy Demotte (PS) is een ‘communautarist‘: zij willen de gemeenschappen versterken.
• Maar de huidige lichting leidinggevende PS’ers, met Paul Magnette aan kop, maar evengoed Pierre-Yves Dermagne (PS), zijn ‘regionalisten‘: zij willen de regio’s versterken, en eigenlijk de gemeenschappen daarin laten opgaan.
• Magnette legde het dit weekend helder uit: hij wil België sterk vereenvoudigen, met drie of vier volwaardige gewesten: Vlaanderen, Brussel, Wallonië en een Duitstalig gewest. Meteen zouden de bevoegdheden van de gemeenschappen in Brussel geschrapt mogen worden, en kan Brussel echt een volwaardig gewest worden. Onderwijs en cultuur in Brussel worden dan tweetalig, Brussels. Het wordt een soort confederalisme naar Duits model, al mag je dat c-woord best niet in de mond nemen.
• Vanmorgen op LN24 herhaalde vicepremier Dermagne nog eens duidelijk: ‘Voor opnieuw met de Vlamingen te gaan onderhandelen, moeten de Franstaligen hun boel op orde zetten en de gemeenschappen afschaffen’, zo stelde die ferm.
• Die denkwijze, waarbij de deelstaten verder versterkt worden en België as such dus opnieuw uitgekleed, overheerst vandaag duidelijk bij de PS. Die sentimenten zijn niet nieuw binnen de partij, maar de openlijke strijd, het afzetten tegen N-VA, speelde zodanig een rol dat men niet al te duidelijk die standpunten kon innemen. Naar buiten uit klonk de lofzang aan België, intern was er een heel ander denkproces. ‘Elio (Di Rupo, red.) heeft de achterban niet voorbereid’, is een zinnetje dat meermaals bij de PS zou opduiken, het afgelopen jaar.
• Bij de N-VA zijn ze zich daar, na de gesprekken deze zomer met de PS-top, goed van bewust. De N-VA is daar aangenaam verrast door geweest: ze beseffen nu meer dan ooit dat ze een potentiële partner hebben aan de andere kant, ook al wil die het woord ‘confederalisme’ niet in de mond nemen.
• In De Tijd herhaalde De Wever daarom nog eens z’n pleidooi, voor een grote communautaire pacificatie, een ‘grand accord‘ met de PS. Daarbij windt De Wever er geen doekjes om: het draait om twee cruciale zaken, de toekomstige financiële stromen tussen de deelstaten én de positie van Brussel.
• Daarover liet De Wever niet in z’n kaarten kijken, maar intern is bij N-VA duidelijk te voelen en horen dat de bocht is genomen: als Brussel de pasmunt is om radicaal verder te gaan, kan daarover gepraat worden.
• Zo komt nu open en bloot op tafel wat al maanden door insiders geweten was: de gedachten die deze zomer zijn losgekomen, stop je niet meer zomaar onder een tricolore tapijt. Overigens: in haar casting stuurde de PS niet toevallig prominente regionalisten naar de regering: Thomas Dermine (PS) en vooral Dermagne zitten daar niet zomaar, een regionalistische strekking van de PS heeft de macht gegrepen en zal die niet meer lossen.

The big picture: De confederale dampen brengen Vivaldi op langere termijn misschien wel in ademnood.

• Ook de huidige Vivaldi-ploeg heeft, op papier, de ambitie om het moeilijke hoofdstuk van staatshervorming verder aan te snijden. Het was vooral CD&V dat aandrong op een stuk ‘institutionele hervormingen’ in het regeerakkoord, en bij de verdeling van de portefeuilles.
• Zij kregen de ‘Vlaamse’ portefeuille van die hervormingen, voor Annelies Verlinden (CD&V), die meteen bij haar start verklaarde ‘dat er geen taboes zijn, ook een herfederalisering niet’, tot vreugde van enkele ’tricolore’ regeringspartners, de MR en Groen op kop.
• Aan Franstalige kant was de PS wel geïnteresseerd, maar daar stelde de MR haar veto over: niet twee ‘regionalistische’ partijen op die posten. En dus ging David Clarinval (MR) met de bevoegdheid lopen, om er vooral zo weinig mogelijk mee te gaan doen straks.
• Niemand bij de PS acht de kans groot dat er serieus gewerkt kan worden aan die nieuwe structuur, binnen de huidige regering. Er is niet eens een aparte beleidsnota voor Institutionele Hervormingen: zo weinig ambitie is er momenteel.
• De reacties op Magnette z’n regiovoorstel waren aan Vlaamse kant des te opmerkelijker.
  • Voor CD&V kon er geen sprake van zijn ‘Brussel te lossen voor de Vlamingen’. Niet onlogisch, vermits het Benjamin Dalle (CD&V), zelf een Brusselaar, is die deze bevoegdheden in de Vlaamse regering vasthoudt.
  • De communautaire woordvoerder Sander Loones (N-VA) maakte meteen duidelijk dat, alvast aan de oppervlakte, voor zijn partij het geen optie is om ‘Brussel op te geven’, en dat het alvast een goed begin zou zijn om de ‘huidige taalregels na te leven’.
  • En even opvallend: Open Vld zette zich haast meteen op één lijn met de PS. ‘Eens met Paul Magnette. Brussel is een kosmopolitische stad die je niet meer bestuurt vanuit andere gemeenschappen. Een eigen deelstaat en een lokaal niveau. Het zou efficiënter zijn’, zo tweette Lachaert.
  • Vanuit Groen claimde Elke Van den Brandt meteen ook dat idee: voor haar is een volwaardige deelstaat worden, voor Brussel, een perfect idee.
• Die laatste twee reacties zijn opvallend: de vraag mag gesteld of Open Vld én Groen dan meegaan in de verdere denksporen van de PS (die helemaal verder borduren op wat zowel liberalen als groenen deze zomer tegenhielden) of het vooral een manier is om ‘hun’ Brussel, waar ze nu stevig in de meerderheid zitten en in de Brusselse regering, verder te bestendigen.
• De evolutie is hoe dan ook niet min: deze zomer wilde Open Vld immers niet weten van ‘communautaire zotternijen‘, een van de redenen die ze opgaven om niet in paars-geel te stappen. Nu lijkt Lachaert dus alvast wel van plan om ’te praten’.
• De huidige opstoot aan communautaire communicatie, herinnert er ondertussen vooral aan dat dit geen gesloten dossier is: er is geen ‘closure’ over de juiste tekening voor België. De vraag is of dat kan binnen een context van Vivaldi, met ook de MR ferm aan boord, met Bouchez in de rol van stoorzender, op z’n minst, en zonder gesprekspartner aan Vlaamse kant met voldoende electorale gravitas.
• Tegelijk speelt een andere afweging binnen de PS, naast die van ‘unfinished business‘ over het communautaire: de verkiezingen die samenvallen, federaal en met de deelstaten, zetten hen telkens in een nadeel, en zijn allerminst gewenst. Een vervroegde federale stembusgang zou alvast dat praktische probleem meteen wegspoelen.

Koerscorrectie: De Vivaldi-ploeg scherpt de zaken aan over drones.

• De heisa over het gebruik van drones om de coronaovertreders aan te pakken, was vorige week een hot topic. De kritiek op de aankondiging dat politiezones met preventieve dronecontroles zouden komen, was bijzonder fors, zelfs Vooruit-kopstuk Johan Vande Lanotte had het over ‘de zuivere definitie van een politiestaat’ op Radio 1.
• Donderdag in de Kamer nam minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) niet helemaal afstand van het idee, en dus ontstond binnen de regering daarover toch spanning: met name de Vlaamse liberalen raakten bijzonder verhit over het thema. ‘Het leverde wel wat discussie op binnen de ploeg’, zo bevestigt een regeringsbron.
• Rijkelijk laat, zondag, ging minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) in de tegenaanval: hij komt nu met een juridisch kader over wat mag en wat niet. Het College van procureurs-generaal komt bovendien vandaag samen: zij gaan duidelijke kaders vastleggen en dan rondsturen in een omzendbrief.
• ‘Net als het huis is de tuin onschendbaar. Drones met warmtesensoren inzetten om drugslabs op te sporen, kan perfect. Maar dat is iets heel anders dan ze als algemeen middel gebruiken bij de handhaving van de coronamaatregelen’, zo stelde Van Quickenborne. Vanmorgen op Radio 1 bevestigde Verlinden die stelling: ‘De inzet van drones moet gebeuren met respect voor privacy.’
• Ook over de woonstbetreding zette de liberaal de puntjes op de i: ‘Eigenlijk zijn er maar twee manieren waarop de politie uw huis kan betreden: ofwel omdat u daarmee instemt, ofwel omdat de procureur toestemming geeft in het kader van een heterdaadprocedure.’
• Dat rakelt dan weer een ander discussiepunt binnen de regering op: is er een wettelijk kader, en zo ja het welke, om de politie toe te laten, zonder toestemming, om binnen te vallen in iemands woning, in het kader van de coronaregels. Ook daar zat Verlinden eerst toch op een meer ‘interpretatieve’ lijn.

Money, money, money: Ecolo wil voor 3,2 miljard nieuwe uitkeringen voor jongeren.

• Het is geen helemaal nieuw voorstel, maar de top van de Franstalige groenen haalt het nog eens van onder het stof: een ‘universele uitkering’ voor mensen tussen de 18 en 25 jaar.
• Net als een ‘universeel basisinkomen’, waarbij iedereen een soort minimumloon zou hebben, is er het idee om elke jonge mens vanaf 18 tot 25 elke maand sowieso 460 euro uit te betalen gelijk wat de activiteiten van die mensen zou zijn.
• Dat het om een forse maatregel gaat, is wel duidelijk: de kostprijs zou tot zo’n 3,2 miljard euro per jaar oplopen. Ecolo kreeg dat er niet door in de regeringsonderhandelingen, het zou dus vreemd zijn dat ze het er nu plots wel door krijgen. Maar volgens Ecolo zijn deze mensen ‘de groep die vergeten is tijdens deze crisis’. En dus het moment om een oude verkiezingsbelofte te hernieuwen.
• De vraag is of de andere Vivaldi-partners hier oren naar gaan hebben. De kosten van de crisis lopen al erg op, en het gaat hoe dan ook om een maatregel die helemaal ‘kleeft’ op Ecolo. Of de andere daar 3,2 miljard gaan voor overhebben, is dus maar zeer de vraag.
• Met name Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert verklaarde ooit dat Ecolo ‘eerst haar economisch programma ritueel zou moeten verbranden‘, voor hij met hen een regering zou kunnen vormen. Toen doelde hij onder meer op die jongerenuitkeringen.