Rusland wordt steeds afhankelijker van inkomsten uit de olie-export, blijkt uit gegevens van het Ministerie Financiën. Maar terwijl het Westen plannen aankondigt om zijn afhankelijkheid van Russische olie tot een absoluut minimum te reduceren, staat China klaar om die aankopen over te nemen. Toch zijn er ook grenzen aan de veelgeroemde Russische “pivot to the East”. 

De begrotingsgegevens van het ministerie van Financiën laten aan duidelijkheid weinig te wensen over.

• De inkomsten uit andere bronnen dan olie en gas (btw, inkomstenbelasting, enz.) daalden in april met 18 procent.
• De inkomsten uit de olie- en gasexport bleven ondanks de westerse sancties stijgen. Dankzij de hoge olieprijzen bedroegen die in april 50 procent meer dan een maand eerder (1.800 miljard roebel vs. 1.200 miljard).  
• Rusland wordt financieel steeds afhankelijker van inkomsten uit de export van energie. In vergelijking met april 2021 is het aandeel van olie en gas in de staatsinkomsten verdubbeld.

Oorlog voeren kost geld

Maar oorlog voeren kost geld en zelfs recordwinsten op de oliemarkt kunnen de begroting niet in evenwicht houden. De begroting vertoonde in april haar eerste maandelijkse tekort van het jaar: -262 miljard roebel. In april gaf Rusland 21 miljard roebel per dag uit aan zijn militaire behoeften.

Een van de meest opvallende details in de cijfers van het ministerie van Financiën is de instorting van de btw-inkomsten. Samen met de belasting op de delfstoffenwinning is dit een van de twee belangrijkste belastingontvangsten van Rusland, goed voor ongeveer een derde van de totale inkomsten. 

In april 2022 bracht de binnenlandse btw slechts 192 miljard roebel op – dat is minder dan de helft van het overeenkomstige bedrag van april 2021. De btw op ingevoerde goederen is in april 2022 met ongeveer een derde gedaald. De binnenlandse btw-ontvangsten worden beïnvloed door de krimp van de koopkracht en de massale uittocht van buitenlandse bedrijven.

Vorige week stelde The Economist handelsstatistieken op voor Rusland en acht van zijn grootste partners (de grootste EU-landen, China, Japan, de V.S. en Zuid-Korea). Deze zijn goed voor bijna 60 procent van de Russische import en meer dan 40 procent van de Russische export. Uit de gegevens blijkt dat de waarde van de Russische invoer met 44 procent is gedaald, terwijl de uitvoer met 8 procent is gestegen.

China zal helpen – tegen een prijs

De groeiende afhankelijkheid van Rusland van inkomsten uit de energie-export lijkt nog onzekerder nu de Europese Unie afstevent op een embargo op Russische olie. Als de EU uiteindelijk een akkoord bereikt over zo’n embargo, zal Rusland steeds afhankelijker worden van Chinese kopers. Peking schat de situatie volledig juist in en begint nu al zijn voorwaarden te dicteren.

Sinds het begin van de gevechten in Oekraïne wordt Russische olie veeleer aan kleine Chinese olieraffinaderijen verkocht, niet aan grote staatsbedrijven. Maar deze week waren er volgens het persbureau Bloomberg al verschillende aanwijzingen dat China zijn aankopen van Russische olie aan het opvoeren is. Verder is China niet alleen geïnteresseerd in olie. Volgens de Chinese douanestatistieken zijn in april ook de aankopen van LPG en steenkool met 75 procent gestegen.

China is de senior partner en Rusland de junior partner, niet omgekeerd

Eind maart al zei de bekende Schotse historicus Niall Ferguson in dat verband nog het volgende: “De oorlog heeft een andere wending genomen dan Vladimir Poetin en Xi Jinping hadden geanticipeerd toen ze elkaar kort voor de opening van de Olympische Winterspelen ontmoetten in Peking. Maar de invasie was er nooit gekomen mocht Xi Jinping Poetin daarvoor niet het groene licht hebben gegeven. In deze Koude Oorlog, want dit is nu de Koude Oorlog 2.0, is China de senior partner en Rusland de junior partner, niet omgekeerd.”

Grote kortingen

Omdat grote Chinese bedrijven niet bereid zijn om secundaire sancties van de VS te riskeren wordt Rusland nu tot grote kortingen gedwongen. Volgens Reuters bedragen de “Chinese” spotprijzen voor een vat ruwe olie uit de Oeral momenteel minder dan 70 dollar – aanzienlijk goedkoper dan de prijs waartegen Russische olie in Europa wordt verkocht.

Maar zelfs indien het EU-olie-embargo er nooit komt, is het duidelijk dat Europa van plan is afstand te nemen van Russische olie. Wat betekent dat Rusland zich in een lastig parket bevindt: afhankelijk van olie- en gasinkomsten van één enkele afnemer die er niet voor terugschrikt zijn positie uit te buiten.

(jvdh)