Zowel het Panamakanaal als het Suezkanaal maakt het voor visssoorten makkelijker om naar een andere zee of oceaan over te steken, wat de ecologische evenwichten kan verstoren.

Met grote infrastructuurwerken zijn de voorbije jaren de capaciteit van zowel het Panamakanaal als het Suezkanaal gevoelig uitgebreid. Die projecten moeten de groei van de wereldwijde maritieme handel ondersteunen en tegelijkertijd de transporttijd, het energieverbruik en de uitstoot van de sector te verminderen.

Tegelijkertijd echter moet worden vastgesteld dat die realisaties de dreiging van invasieve soorten, zoals vissoorten, op het leefmilieu hebben verhoogd. Dat blijkt uit een studie van het Smithsonian Tropical Research Institute (STR) in Panama en het Leibnitz Center for Tropical Marine Research (ZMT) in Duitsland.

Risico’s

‘In het midden van het voorbije decennium werden de werken voltooid om grotere schepen door beide kanalen – cruciale trajecten voor de wereldhandel – te laten varen,’ zegt Mark Torchin, marinebioloog bij het STR Institute.

‘Tijdens de planningsfasen van beide projecten waarschuwden onderzoekers al voor ecologische risico’s die met de uitbreidingswerken gepaard zouden kunnen gaan. Enkele jaren na oplevering van de projecten bleek inderdaad dat invasieve soorten verder hun opwachting hebben gemaakt.’

‘Het Gatun Lake functioneert in het Panamakanaal – een verbinding tussen de Atlantische Oceaan en de Stille Oceaan – als een kunstmatige buffer tussen het zoute oceaanwater en het binnenlandse zoetwatermilieu, die beiden hun eigen biotoop hebben,’ verduidelijken de onderzoekers. ‘Er moet nu echter worden vastgesteld dat in het Gatun Lake elf nieuwe soorten zeevis zijn ontdekt.’

‘Op korte termijn is hier duidelijk een verschuiving van overwegend zoetwatervis naar zeevis merkbaar. Indien deze trend zich doorzet, moet worden gevreesd dat een aantal soorten de volledige oversteek naar de andere oceaan zullen kunnen maken. Dat kan een impact hebben op het leefmilieu waarover we nu nog geen idee hebben.’

‘Er is gebleken dat het zoutgehalte in het Gatun Lake is gestegen,’ voeren de onderzoekers nog aan. ‘Een concrete oorzaak kon daarvoor nog niet worden gegeven. Mogelijkheden zijn echter onder meer het toegenomen scheepvaartverkeer of het nieuwe ontwerp van de grotere sluizen, die mogelijk een grotere uitwisseling van zoet en zout water zouden toelaten.’

Inmiddels zijn in het Gatun Lake al negenentwintig soorten zeevis opgetekend. ‘Deze invasies zijn een vroeg waarschuwingssignaal voor mogelijke problemen die zouden kunnen optreden wanneer er geen corrigerende maatregelen worden genomen,’ suggereren de onderzoekers.

Economische motieven

‘In het Suezkanaal, dat een verbinding maakt tussen de Rode Zee en de Middellandse Zee kan een aanverwant fenomeen worden vastgesteld. Sinds de uitbreiding van het kanaal werden in de Middellandse Zee acht nieuwe invasieve vissoorten opgetekend.’

De tolheffing voor de kanalen vertegenwoordigt zowel in Panama als in Egypte ongeveer 10 procent van het bruto binnenlandse product. ‘Er is dan ook een economisch motief om de trafieken door de kanalen nog verder op te voeren,’ voeren de wetenschappers aan.

‘Er moeten dan ook oplossingen worden gezocht om de ecologische en socio-economische schade te beperken. Ook de scheepvaart zelf zou het probleem proactief moeten benaderen. De International Maritime Organization (IMO) heeft al wel richtlijnen uitgevaardigd om de verspreiding van invasieve soorten door ballastwater aan te pakken. Deze verplichtingen hebben echter geen betrekking op kanalen.’

‘Het zal cruciaal worden om voldoende controlemaatregelen door te voeren,’ besluiten de onderzoekers. ‘Daardoor kunnen hopelijk invasieve soorten snel worden opgespoord. Op die manier kan mogelijk worden ingegrepen om die vreemde soorten te vangen en te verwijderen vooraleer ze grote populaties hebben kunnen uitbouwen.’

‘Tevens zouden akoestische of elektrische barrières kunnen worden aangebracht om invasieve soorten af te weren.’