Terwijl het IMF vorige week een duidelijke waarschuwing uitstuurde over de dramatische toestand van onze overheidsfinanciën, keurde de federale regering de begroting voor 2023 met een tekort van zo’n 34 miljard euro goed. De komende jaren ligt er een enorme uitdaging te wachten om onze overheidsfinanciën terug op orde te krijgen. Daarvoor is er vandaag zelfs nog geen begin van een ernstig plan.
Het ontslag van staatssecretaris voor begroting Eva De Bleeker is ondertussen iets meer dan een maand geleden. Een maand gedoe over whatsapps en emails, en met extra aandacht voor de begroting, maar dan vooral over de irrelevante vraag of het begrotingstekort in 2023 nu op 5,8 procent of op 6,1 procent van het BBP zou uitkomen. Die begroting werd uiteindelijk net voor de kerstvakantie goedgekeurd, weliswaar zonder enige geloofwaardige indicatie dat er een ernstig plan is om onze overheidsfinanciën terug op de rails te krijgen. De aandacht voor de onderliggende toestand van onze overheidsfinanciën bleef al bij al relatief beperkt.
Dramatische overheidsfinanciën
De onderliggende toestand van onze overheidsfinanciën wordt best geïllustreerd door het begrotingssaldo zonder de rentelasten, de impact van de conjunctuur en de éénmalige ingrepen. En die indicator van onze overheidsfinanciën ziet er vandaag niet goed uit. Meer nog, volgens die indicator staan onze overheidsfinanciën er vandaag even slecht voor als begin jaren 80. Onder druk van eerst de financiële markten en vervolgens van de noodzaak om in de euro te geraken, werd toen een saneringsinspanning van bijna 20 jaar ingezet. Daarmee hadden we tegen eind jaren 90 een budgettaire buffer opgebouwd waarmee we voorbereid waren op de toekomstige uitdagingen. Maar die buffer werd vlot opgesoupeerd door de eerste Paarse regeringen. Daarna gebeurde er van 2010 tot 2018 weinig structureels op het vlak van de overheidsfinanciën. 2019 en 2020 brachten vervolgens een dramatische structurele verslechtering (wat trouwens het idee ontkracht dat een regering in lopende zaken per definitie voor stabiliteit zorgt in onze overheidsfinanciën).
Op die manier zitten we vandaag met een onhoudbaar hoog tekort en hebben we geen buffers voor de budgettaire uitdagingen die op ons afkomen, zoals de vergrijzing of de noodzakelijke investeringen voor de duurzame transitie. Anders dan begin jaren 80 werd totnogtoe geen grondige saneringsinspanning opgezet, en het ziet er niet naar uit dat dat snel zal gebeuren. Er is vandaag amper druk vanuit de financiële markten en ook de waarschuwingen vanuit Europa maken weinig indruk op onze regering. Minimale pogingen om de komende uitgavenstijging in de pensioenen wat onder controle te brengen worden meteen afgeblokt. Het is hoogst twijfelachtig dat deze regering nog structurele maatregelen kan nemen.
Waarschuwing van het IMF
In haar jaarlijkse evaluatie van de Belgische economie legde ook het IMF vorige week nog extra nadruk op de wankele toestand van onze overheidsfinanciën. Het IMF pleitte voor een budgettaire inspanning van 0,8 procent van het bbp, of 4,6 miljard euro, in 2023. En een gelijkaardige inspanning in de volgende jaren tot het structurele evenwicht hersteld is. en die inspanning zou vooral aan de uitgavenkant moeten gebeuren. Dat impliceert zes jaar lang een jaarlijkse bijkomende besparingsinspanning van 4,6 miljard. Met de goedkeuring van de begroting voor 2023 maakte deze regering al duidelijk wat ze vindt van de IMF-aanbeveling. Het is ook uitgesloten dat in het verkiezingsjaar 2024 een serieuze budgettaire inspanning zal volgen. De aanbeveling van het IMF mag dan politiek niet ernstig genomen worden, het geeft wel een idee van de enorme budgettaire uitdaging waar we voor staan. Op lange termijn is die uitdaging zelfs nog groter dan wat het IMF vorige week voorstelde.
De pijnlijke realiteit is dat om onze begrotingsfinanciën terug op de rails te krijgen, de vergrijzingsfactuur op te vangen en de noodzakelijke inhaalbeweging op vlak van de overheidsinvesteringen te realiseren een budgettaire inspanning van zo’n 50 miljard in euro’s van vandaag vereist is. En dat is nog los van alle ballonnetjes voor extra uitgaven of belastingverlagingen die straks in aanloop naar de verkiezingen terug gelanceerd worden. Wie heeft vandaag een ernstig plan om de noodzakelijke saneringsinspanning op te starten?
De auteur Bart Van Craeynest is Hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek Terug naar de feiten
