In China heeft de overheid een nieuw systeem ontwikkeld dat zijn burgers tot een gewenst gedrag moet aanzetten, de sociale controle moet kunnen versterken en in het algemeen de greep van de autoriteiten op de maatschappij zou moeten versterken. Gehoopt wordt het systeem tegen het einde van dit decennium over het hele land te kunnen introduceren.

Inmiddels lopen er in enkele tientallen steden al een aantal pilootprojecten. Het initiatief botst echter op grote kritiek, aangezien het systeem ook gebruikt kan worden op de vrije meningsuiting te beknotten. Bovendien reikt het systeem ook verder dan de eigen bevolking. Ook voor het buitenland blijken er consequenties.

Kredietrating

In de westerse maatschappij wordt consumenten bij de financiering van belangrijke aankopen op hun kredietwaardigheid gecontroleerd. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van een kredietscore, waarmee trouwens ook bedrijven en landen worden geconfronteerd.

In China is een gelijkaardig systeem geïntroduceerd om aan de burger een sociale kredietscore toe te kennen. Met een goede kredietscore kunnen Chinese onderdanen onder meer een reisvergunning verkrijgen of hun kinderen aan kwaliteitsscholen onderwijs laten volgen. Slechte kredietscores maken het daarentegen onmogelijk om toegang te krijgen tot bankleningen, overheidsbanen of huurwagens.

Onder meer wordt erop gewezen dat het systeem kan worden toegepast om fraude en andere economische misdrijven te beteugelen. Aangezien de meeste Chinezen in nagenoeg alle aspecten van het dagelijks leven van hun smartphone gebruik maken, krijgen de overheden toegang tot een gigantische bron van informatie.

Daarbij wordt niet alleen naar het eigen gedrag gekeken, maar wordt ook met de scores van de vriendenkring rekening gehouden. Dat zal die groep kennissen dan ook tot ingrijpen aanzetten wanneer één van de vrienden het risico op een negatieve sociale kredietscore zou lopen.

Meerwaarde

“Het systeem zorgt ervoor dat slechte elementen op geen enkele plaats meer terecht kunnen, terwijl de goede burgers de mogelijkheid krijgen om zich zonder enige belemmering vrij te bewegen,” zeggen vertegenwoordigers van de Chinese overheid.

Het is echter duidelijk dat het sociale kredietsysteem de overheid meer mogelijkheden biedt om zijn bevolking onder controle te houden, in de gewenste richting te duwen en potentiële uitwassen te bestrijden. De autoriteiten erkennen wel dat het algoritme achter de kredietscore niet onfeilbaar is. Lin Junyue, die als de vader van het systeem wordt beschouwd, zegt echter dat die individuele problemen niet opwegen tegen de algemene maatschappelijke meerwaarde.

Het systeem is onder meer al geïntroduceerd in Xinjiang, een onrustige regio in het noordwesten van het land. In die regio wonen veel Oeigoeren, een moslim-populatie die zich tegen de Chinese autoriteit blijft verzetten. Gekoppeld aan een intensief netwerk van beveiligingsapparatuur, wil de Chinese overheid dan ook de sociale kredietscore inzetten om dat verzet te onderdrukken.

Tegelijkertijd blijkt dat ook aan buitenlandse bedrijven een sociale kredietscore wordt toegekend, waardoor hun houding tegenover de Chinese waarden tot mogelijke sancties of beloningen kunnen leiden. Ook acties en initiatieven in het buitenland zouden in die sociale kredietscore kunnen worden opgenomen.

Uit een rapport van het International Cyber Policy Institute in Canberra blijkt dat internationale luchtvaartmaatschappijen uit de Verenigde Staten en Australië werden gedwongen om tegenover de gebieden Taiwan en Hongkong een terminologie te hanteren die overeenstemt met het Chinese officiële standpunt terzake.

“Er moet daarbij gewag gemaakt worden van een dreigende rechtstreekse interferentie in de soevereiniteit van andere naties,” aldus het rapport.