Het recente rapport van Mario Draghi over de tanende concurrentiepositie van de Europese economie schetst een somber toekomstbeeld voor de Europese economie. Met business-as-usual dreigt Europa de komende decennia op economisch alsmaar meer (en alsmaar sneller) terrein te verliezen tegenover de Verenigde Staten en Azië. In zo’n scenario zal het Europese model, gebaseerd op een sterke welvaartsstaat, ernstig onder druk komen te staan. Het Draghi-rapport zou op alle beleidsniveaus de alarmbellen moeten doen afgaan.
Productiviteitsprobleem in Europa
De voorbije 25 jaar groeide de economie van de eurozone met 37% (of gemiddeld 1,3% per jaar). In dezelfde periode liet de Amerikaanse economie een groei van 68% (2,1% per jaar) optekenen. Die economische activiteit wordt bepaald door twee factoren: hoeveel mensen werken er en hoeveel output leveren die per hoofd (lees, hun productiviteit). De werkgelegenheid steeg de voorbije kwarteeuw net iets meer in de eurozone dan in de VS. De volledige groeiachterstand van de eurozone is dus toe te schrijven aan de magere productiviteitsgroei. Die was in de VS bijna drie keer hoger dan in de eurozone (gemiddeld 1,4% versus 0,5% per jaar). Die sterkere productiviteitsgroei in de VS is bijna volledig toe te schrijven aan de ICT-sectoren en digitale diensten.
De impact van die lagere productiviteitsgroei op de welvaart in de eurozone is enorm. Als we in Europa over de voorbije 25 jaar hetzelfde groeitempo als in de VS hadden kunnen realiseren, dan lag de totale economische activiteit in de eurozone vandaag 3.400 miljard hoger. Vertaald naar Belgische normen zou dat overeen komen met bijna 140 miljard aan extra BBP op jaarbasis. Die extra welvaart had gebruikt kunnen worden voor hogere lonen, extra investeringen in zorg, hogere pensioenen… Europa laat op dat vlak enorme kansen voor extra welvaart liggen. En erger, de huidige productiviteitsgroei is onvoldoende om de huidige welvaartsstaat overeind te houden.
Hoog tijd voor groeiversterkend beleid
Niet alleen liep Europa de voorbije 25 jaar duidelijk achter op het vlak van productiviteitsgroei. Zoals het er nu naar uit ziet, dreigt Europa de komende jaren nog meer terrein te verliezen. We lopen immers ook achter op het vlak van veel digitale technologieën die in de toekomst voor extra productiviteitsgroei kunnen zorgen. Dat is onder meer het geval voor AI, chips, cloud diensten en quantum computing.
Op elk beleidsniveau (Europees, nationaal en regionaal) moet werk gemaakt worden van een inhaalbeweging in de digitalisering van onze economie. Het Draghi-rapport brengt hopelijk op Europees niveau eindelijk wat zaken in beweging. Maar ook de nieuwe Belgische en Vlaamse regeringen moeten aan de bak. Initiatieven zoals het Wintercircus, een hub voor tech-startups, kunnen belangrijke impulsen geven. Maar er is veel meer nodig, onder meer in het onderwijs (we hebben in Vlaanderen bij het laagste aantal STEM-afgestudeerden in Europa), in digitale infrastructuur (we verliezen op dat vlak al jarenlang terrein in vergelijking met de rest van Europa), in de talrijke barrières voor ondernemerschap (we hebben bij het laagste aantal starters van Europa) en in de kapitaalmarkt (we slagen er niet in om een voldoende groot deel van het sparen in te zetten als durfkapitaal).
Nieuwe Vlaamse regering moet ook aan de bak
Het nieuwe Vlaamse regeerakkoord start met het naar voor schuiven van sterkere productiviteitsgroei als één van de vier prioriteiten voor het economisch beleid. Doorheen het akkoord worden ook veelvuldig ambities uitgesproken om daar werk van te maken. Over concrete maatregelen om dat te realiseren blijft het akkoord evenwel vaag, en ook de budgetten die toegewezen worden aan die maatregelen lijken op het eerste zicht ontoereikend.
Vlaanderen wil naar de wereldtop op het vlak van O&O, maar het extra budget voor onderzoek vanuit de overheid blijft daarvoor ruim ontoereikend. Er wordt terecht verwezen aan de nood aan een opleidingsoffensief, maar op dat vlak blijven de hervormingsplannen voorlopig heel erg vaag. Voor de overheidsinvesteringen wordt een inhaalbeweging aangekondigd, maar blijft het maar de vraag of daarvoor voldoende middelen voorzien worden.
Anderzijds is ook veel mogelijk zonder extra middelen. Vlottere vergunningen, performanter onderwijs en lagere administratieve lasten kunnen belangrijke impulsen leveren voor de productiviteitsgroei, maar vergen geen extra budget. Het komt er vooral op aan dat de nieuwe Vlaamse regering haar terechte retoriek voor een sterkere productiviteitsgroei de komende jaren ook effectief omzet in concrete maatregelen.
Nood aan meer sense of urgency
De Europese economie verliest al jarenlang terrein tegenover grote delen van de rest van de wereld, en die tendens dreigt de komende decennia nog te verergeren. Als we ons welvaartsmodel overeind willen houden, dan is er dringend nood aan echte hervormingen. De nodige sense of urgency lijkt er op de verschillende beleidsniveaus nog altijd niet te zijn. Maar ondertussen blijft de teller van gemiste welvaart wel verder oplopen.
De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van ‘België kan beter’