Het is een beetje de ziekte van elke Belgische premier: naast die vermoeiende, harde realiteit van de Belgische politiek, waarin weinig kan, en telkens dezelfde probleempjes opduiken, is er het boeiende wereldtoneel. De ene dag discussieer je met Joe Biden, Olaf Scholz en Emmanuel Macron, de volgende dag moet je over de problemen in de Open Vld-afdeling in Boortmeerbeek je licht laten schijnen.

• Guy Verhofstadt (Open Vld) wist het dus na een tijd, maar ook Yves Leterme (CD&V), en zeker ook Charles Michel (MR): het boeiendste land, in de Zestien, is het buitenland.
• Dat ook De Croo ten prooi zou gaan vallen aan dat fenomeen, was niet moeilijk te voorspellen: zijn liefde voor het internationale en het wereldtoneel was al langer groot. In de regering-Michel had hij dankzij zijn portefeuille van Ontwikkelingssamenwerking al ruim de kans om te reizen en zijn focus breder te leggen.
• En toch blijft het opvallend: terwijl Egbert Lachaert via een partijcongres probeert om opnieuw ‘blauw vuur’ in de liberale tent te krijgen, blijft De Croo de focus stevig op het internationale houden, ook op dat congres.
• In Gent, op het eerste van vier congresdagen, kreeg De Croo, de onbetwiste leider in de peilingen, het logische slotwoord. “Onze westerse waarden en onze democratie zijn nooit verworven”, zo tekende De Standaard zijn woorden op. “Vrijheid is niet iets abstract, dat is de belangrijkste les die we tijdens deze congressen moeten meenemen.”
• Daarbij haalde hij fors uit naar zowel extreemrechts als extreemlinks. “Iedereen die de voorbije jaren heeft aangeschurkt tegen ­autocraten als Poetin, heeft vandaag mee bloed aan zijn handen.” En hij had het over “de nuttige idioten die Poetin ook bij ons voor zijn kar heeft weten spannen”, zo sneerde hij naar Vlaams Belang en PVDA, zonder ze bij naam te noemen.
• “Ook in ons parlement zijn er extremistische partijen die, zelfs na Boetsja en Marioepol, nog altijd met een dubbele tong spreken. Toen wij bezig waren met de veiligheid van ons land en van onze militairen, waren zij hun Facebookpagina’s aan het opkuisen zodat er toch maar geen foto met Poetin of zijn kliek zou ­opstaan”, zo stelde hij.
• Opvallend genoeg zette Raoul Hedebouw (PVDA) in De Zondag daarover nog eens de puntjes op de i. Daarbij veranderde hij zijn positie helemaal niet:
• “De Europese werkende klasse wordt meer getroffen door de sancties dan Poetin en de Russische elite. Dat kan niet de bedoeling zijn. Wij zijn voor gerichte sancties tegen de oligarchen.”
• “Wij geloven niet dat de NAVO de oplossing is. Rusland is de eerste verantwoordelijke voor deze oorlog, maar ook Amerika is olie op het vuur aan het gieten. En wie zal dat finaal betalen? Wij, de Europeanen.”
• “Humanitair willen wij wel Oekraïne steunen, volle bak zelfs, maar militair niet. Wij zouden geen militair materiaal sturen.”

Opgemerkt: Een stille revolutie binnen Open Vld: het partijbureau wordt terug zoals het ooit was, in 1992.

• De Croo blijft dus eerst en voornamelijk premier, ‘wereldleider’, terwijl Lachaert zocht naar de nieuwe wind voor zijn partij, die in de peilingen onder de tien procent zit. Maar de partijvoorzitter kreeg er wel wat steuntjes in de rug.
• Misschien wel het belangrijkste: het Open Vld-partijbureau wordt stevig hervormd. Dat was destijds eigenlijk wel een stille hoop van kandidaat-voorzitter Lachaert in 2020: die steunde met zijn ‘team Egbert’ een hele reeks jonge en nieuwe kandidaten voor het partijbureau, dat rechtstreeks verkozen wordt bij Open Vld, samen met de voorzitter. Maar het resultaat was desastreus, destijds in het voorjaar van 2020: Lachaert zelf won wel, maar zijn aanhangers in het partijbureau waren op één hand te tellen.
• Wat toen opviel: hoeveel oudere, voormalige kopstukken, samen met gekende nationale parlementsleden en de bekende burgemeesters verkozen werden. Het resultaat was nul vernieuwing in de partijraad.
• Dat had ook wel wat repercussies: want een partijvoorzitter bij de Vlaamse liberalen is niet oppermachtig, hij of zij moet toch rekening houden met dat vaak mondige partijbureau. En destijds kampte Lachaert dus met een partijbureau dat fors voor Vivaldi was, terwijl hij net verkozen was bij de achterban op een belofte om vooral richting N-VA te kijken. Dat leidde tot het grapje van de voorzitter in de zomer van 2020, toen Lachaert en zijn compagnon De Croo uiteindelijk toch kozen voor Vivaldi “dat het partijbureau nu eindelijk als één man achter mij staat”.
• Onder impuls van Jong Vld komt daar dus forse verandering in. Het partijcongres keurde nieuwe regels goed voor het partijbestuur. Geen vader en zoon meer in hetzelfde bestuur: de clan-De Croo, (waar zowel Herman als Alexander verkozen waren), -De Gucht (waar zowel Karel als Jean-Jacques verkozen waren) en -Dewael (met vader Patrick en zoon Frank) kunnen dus niet meer samen zetelen.
• Dat is best symbolisch voor de Vlaamse liberalen, waar een handjevol families altijd de partij is blijven begeesteren en fascineren.
• Maar eigenlijk veel belangrijker voor de partij: de helft van de leden in dat bestuur zullen voortaan niet-mandatarissen moeten zijn. Daaronder verstaat men Parlementsleden en ministers, plus ook oud-ministers én oud-Parlementsleden. De term is dus behoorlijk scherp gezet.
• Meteen valt iedereen in dat huidige bestuur in de categorie ‘nationale mandataris’. Bedoeling is naar tien mandatarissen en tien niet-mandatarissen te gaan. Dat was overigens ook zo bij de start van VLD, in 1992. Toen was dat erg vernieuwend, vandaag is het opnieuw zo.
• Want meteen wordt het orgaan veel onvoorspelbaarder, en moeilijker te sturen: wie niet in een Parlement zetelt heeft vaak veel minder te winnen of verliezen, en kan meer ‘ideologisch’ beslissen. Hetzelfde geldt voor de jongerenvoorzitter, die voortaan ook automatisch in het partijbestuur komt.

Ook genoteerd: Een hiërarchie in de staatsstructuur voor Open Vld.

• Het partijcongres wilde zich, expliciet verwoord door De Croo, “niet vastrijden in fundamentele discussies over de organisatie van België”, want “daar zit de wereld niet op te wachten”.
• Tegelijk keurden ze wel een opvallend voorstel goed: het federale niveau krijgt overmacht op de deelstaten, wat een aantal domeinen betreft. Dat geldt, als het van Open Vld afhangt, voortaan onder meer voor internationale verdragen, voor de “aanpak van crisissen” en ook voor “een bindend begrotingstraject voor alle niveaus”.
• Zeker dat laatste is enorm vergaand: want wie de centen bepaalt, bepaalt de facto toch de grote lijnen van een beleid. Maar het is vooral principieel een belangrijk feit: Open Vld zet zo het federale niveau boven de andere, iets wat nieuw zou zijn in de Belgische staatsstructuur. Daar zijn de gemeenschappen en gewesten nu niet hiërarchisch lager dan het federale niveau.
• Het voorstel kwam er niet zonder slag of stoot. Onder meer oud-voorzitter Karel De Gucht (Open Vld) was er rabiaat tegen. En in De Tijd toonde ook Vlaams Parlementslid Maurits Vande Reyde (Open Vld) zich erg kritisch over die aanpak: “Ik vind niet dat wij de Belgische kaart moeten trekken om een tegenpool van de N-VA te vormen.”