Ondernemers zien belangrijke hindernissen voor 2022. Toch blijven de economische vooruitzichten nog voorzichtig positief. Voor beleidsmakers wordt 2022 het laatste jaar om deze legislatuur nog ernstige maatregelen te nemen. Voor hen ligt er een cruciale todo-lijst klaar.

Nog maar een half jaar geleden bereikte het Belgische ondernemersvertrouwen haar hoogste niveau ooit, leken we eindelijk van dat virus af en lagen we op koers voor spectaculaire groeicijfers. Zes maanden later liggen de kaarten terug anders en kijken de bedrijven tegen heel wat hindernissen aan. 

Hindernissen voor het herstel

Volgens onze enquête van begin december bij 1000 Vlaamse bedrijven is dit de top-vijf van de belangrijkste bezorgdheden:

• Personeelstekort (69 procent)
• Toeleveringsproblemen (50 procent)
• Heropflakkering corona (46 procent)
• Hogere loonkosten (44 procent)
• Hogere energieprijzen (27 procent)

Al die factoren wegen vandaag al op de economische activiteit. Zo gaat de Nationale Bank er in een eerste voorlopige raming van uit dat de economische groei in het vierde kwartaal bijna stilviel. De vraag is in welke mate die hindernissen ook de vooruitzichten voor 2022 overschaduwen.

1. Corona 

De vierde golf, en vooral de intensiteit daarvan, is een pijnlijke verrassing. En dan valt nog af te wachten in welke mate de omikron-variant ons de komende maanden nog parten zal spelen. Daartegenover staat dat we met de vorige golven wel voor een stuk geleerd hebben hoe we kunnen omgaan met virus en toch de economische schade binnen de perken kunnen houden. De reactie op de eerst golf was vrij bruut met belangrijke economische schade, maar bij de daaropvolgende golven was de economische schade veel beperkter. Het valt niet uit te sluiten dat het virus nog voor nieuwe verrassingen zorgt, maar het meest waarschijnlijke scenario is toch dat we op het niveau van de hele economie de schade beperkt kunnen houden. Dat neemt niet weg dat er achter die gemiddeldes ook sectoren zitten die wel opnieuw hard geraakt worden, en waarvoor steunmaatregelen noodzakelijk zijn.

2. Toeleveringsproblemen

Vier op vijf bedrijven die afhankelijk zijn van toeleveringen geven aan dat die toeleveringen verstoord zijn. Dat is in belangrijke mate een tijdelijk probleem dat zal wegebben eens de globale productieketens en de internationale transportlijnen zich terug zetten. Volgens de bedrijven in onze enquête zal dat in de loop van 2022 geleidelijk aan gebeuren. 43 procent van de bedrijven verwacht dat hun toeleveringsproblemen aanhouden tot midden 2022, nog eens 36 procent denkt tot eind 2022. In die zin zouden de toeleveringsproblemen doorheen het jaar geleidelijk aan moeten verbeteren. 

3. Hogere inputprijzen

Met de toeleveringsproblemen ging de voorbije maanden ook een sterke stijging van de inputprijzen gepaard. De spectaculaire stijging van de energieprijzen viel daarbij het meest op. Op sommige markten lijkt die stijging stilaan voorbij de piek. Samen met de verbetering van de toeleveringsproblemen zou ook de prijsdruk in de loop van 2022 moeten afnemen. Dat neemt niet weg dat veel bedrijven nog maanden geconfronteerd zullen worden met fors hogere inputprijzen. Veruit het grootste deel van de bedrijven kan die hogere kosten niet of slechts in beperkte mate doorrekenen waardoor een impact op hun marges onvermijdelijk is.

4. Hogere loonkosten

De snel oplopende inflatie vertaalt zich via de automatische loonindexering in sterkere loonstijgingen. Volgens de jongste ramingen van het Planbureau zal de stijging van de gezondheidsindex (de basis voor de indexering) in 2021-2022 oplopen tot 5,8 procent. In functie van het gehanteerde indexeringsmechanisme per sector volgen de lonen die index met enige vertraging. Al bij al ziet het ernaar uit dat de totale loonstijging voor 2021-2022 richting 6% zal gaan (en dat is in het scenario waarbij de inflatie in de loop van 2022 duidelijk afkoelt). Dat zal de concurrentiepositie van onze bedrijven onder druk zetten. 

5. Personeelstekort 

Krapte op de arbeidsmarkt is allicht de belangrijkste uitdaging voor de Vlaamse bedrijven in de komende jaren. Gezien de demografie zal dat fenomeen ook niet vanzelf verdwijnen, maar de komende jaren nog eerder verergeren. Dat zal allicht voor extra opwaartse druk op de lonen zorgen en de groeiplannen van bedrijven overschaduwen. Gezien de nog altijd relatief lage werkzaamheidsgraad (ook in Vlaanderen), moet het mogelijk zijn om meer mensen te activeren. Daarnaast moeten ook meer gerichte migratie en verdere automatisering en digitalisering een deel van de oplossing zijn.

De auteur Bart Van Craeynest is hoofdeconoom bij Voka en auteur van het boek Terug naar de feiten.