De Amerikaanse F-35 is of wordt hét gevechtsvliegtuig van veel westerse luchtmachten. Alleen, het vliegtuig blijkt maar 55 procent van de tijd vliegklaar te zijn, dat blijkt uit een rapport van een Amerikaans parlementair onderzoeksorgaan.

In het nieuws: De F-35 is maar 55 procent van de tijd vliegklaar.

• De F-35 blijkt duurder in onderhoud dan oorspronkelijk werd geschat. Zo staat te lezen in een studie van de Government Accountability Office, een onafhankelijk onderzoeksorgaan van het Amerikaanse Congres. Sinds de laatste kostenraming in 2019 is de onderhoudskost gestegen met maar liefst 68 miljard dollar.
• Dit cijfer behandelt de totale meerkost voor alle jets tussen 2022 en 2082. Omgerekend kost elk vliegtuig jaarlijks dus 400.000 euro meer. Verder schetst de GAO dit beeld binnen het scenario dat het beleid inzake de F-35 niet meer verandert in de komende zestig jaar. Door te drukken op het beleid moet afgedwongen worden dat er meer geld wordt vrijgemaakt voor de toeleveringsketen, wat de kostprijs per vliegtuig dan weer naar omlaag drukt.

Daarnaast: De studie behandelt niet enkel de meerprijs, maar ook de operationaliteitsgraad.

• De F-35 zou maar 55 procent van de tijd in staat zijn om te kunnen vliegen. Dat is wel problematisch, aangezien het Pentagon, het Amerikaanse ministerie van Defensie, een ratio van 85 tot 90 procent vooropstelde.
• Aan de basis ligt de manier van werken. In de VS heeft de overheid zelf het onderhoud van de vliegtuigen uitbesteed aan onderaannemers. Daar stapelen de problemen op: personeelstekort, onvoldoende capaciteit in depots, tekort aan wisselstukken en het ontbreken van technische data over de jets zorgen voor forse problemen.
• Dit alles maakt dat herstellingswerken langer duren, wat dan opnieuw de kosten de hoogte in stuwt (aangezien over een langere periode personeel en opslagplaats moet betaald worden).
• Het rapport stelt echter dat de problemen tegen 2027 van de baan moeten zijn. Tegen dan is de Amerikaanse overheid van plan de volledige keten van onderhoud zelf in handen te nemen. Dat zou vervolgens moeten leiden tot een hogere operationaliteitsgraad.

De nuance: De studie is zeer uitgebreid, maar omvat ook een ruime foutenmarge.

• “De gemiddelde F-35 is inderdaad ‘maar’ 55 procent van de tijd vliegklaar. Dat is nog altijd vergelijkbaar met die van de Dassault Rafale en Eurofighter Typhoon. Maar dat gemiddelde verbergt grote verschillen”, zo vertelt een hooggeplaatste bron binnen de NAVO.
• Zo neemt men in de studie ook vliegtuigen mee in de analyse die tussen 2008 en 2011 zijn geproduceerd. “Die kennen een beschikbaarheidsgraad van maar 15%, omdat die toestellen eigenlijk verdedelde prototypes waren. De Amerikaanse luchtmacht en marine hebben die de facto al aan de kant geschoven. De testvliegtuigen zitten ook aan dat gemiddelde, met een ratiovan maar 20%. Dat is normaal voor voor testvliegtuigen, omdat die telkens anders geconfigureerd moeten worden”, zo nuanceert een hooggeplaatste bron de studie.
• Als gekeken wordt naar de operationele vliegtuigen, die zijn 65 procent van de tijd operationeel, en dat percentage stijgt nog. “Ik heb geen weet van een ander vliegtuig dat zo’n hoge beschikbaarheid heeft. De nieuwste F-35’s van de Hill-luchtmachtbasis zitten zelfs aan 80 procent”, zo vertelt een Belgische generaal.

Probleemvrij is illusie

En België? Ook de Belgische luchtcomponent krijgt 34 F-35’s.

• Om de F-35’s te huizen bouwt Defensie nieuwe hangars op de luchtmachtbasissen van Kleine-Brogel en Florennes. In die infrastructuur moeten de vliegtuigen ook hun onderhoud krijgen. Zo worden werkateliers, onderhoudsdokken en opslagplaats voor wisselstukken allemaal binnen de basis geplaatst. Daarnaast werkt men binnen Europa met grote logistieke hubs, zoals in het Nederlandse Woensdrecht, van waaruit wisselstukken worden verdeeld naar de andere landen.
• Zo moet ook opgemerkt worden dat men in de VS eigenlijk budget dat normaal gezien voorzien was voor de toeleveringsketen, besteedde aan extra F-35’s. Dat maakt nu dus onder meer dat er een tekort is aan wisselstukken, ook ten gevolge van wereldwijde problemen met de toeleveringsketen. “Het is slechts een kwestie van tijd voor men dit in de VS oplost”, zo zegt een hooggeplaatste bron. Dergelijke problemen zullen veel minder voorvallen op Europese bodem, ook omdat men kan leren uit de fouten die de VS maken met hun vloot.
• Al is het een illusie dat onze Belgische vloot probleemvrij zal zijn. Zo raakte al bekend dat de eerste exemplaren een half jaar later dan verwacht worden afgeleverd. Dat komt door vertragingen met de uitrol van nieuwe hardware. Als gekeken wordt naar de meerprijs voor de vloot, circuleert een bedrag van zeven miljoen euro per jaar extra kosten. Dit is, voor de volledige vloot van 34 vliegtuigen, geen echte reden tot paniek.

(nd)