Hoe absurd het ook klinkt, 10.000 jaar geleden leefden er dieren in Europa die minstens even groot waren dan olifanten. Een team van natuurbeschermers wil nu opnieuw megaherbivoren introduceren op ons continent. Daardoor zou het beschadigde ecosysteem gered kunnen worden. Maar hoe realistisch is dat plan?

Megaherbivoren, zoals olifanten en neushoorns, zijn planteneters die meer dan een ton wegen. Voor hen is de wereldheerschappij van de mens een absolute catastrofe geweest. In de laatste 10.000 tot 60.000 jaar hebben mensen meer dan 80 procent van al deze majestueuze dieren uitgeroeid. De laatste mammoeten woonden ergens rond het eiland Wrangel aan de kust van Siberië, zo’n 3.700 jaar geleden, voor ze daar ook verdwenen.

Het verlies van de megaherbivoren was een catastrofe voor de vegetatie van de wereld. De gevolgen zijn nog steeds zichtbaar door de opkomst van nieuwe soorten planten in verschillende ecosystemen. Door van bomen, struiken, grassen en kruiden te eten, houden deze giganten namelijk gezonde en diverse landschappen in stand, met een natuurlijke balans tussen de bossen en graslanden. De megaherbivoren vellen ook bomen, waardoor ecosystemen zoals de savanne kunnen uitbreiden. Ze zijn ook cruciaal om het zaad van planten te verspreiden over het landschap en voedingsstoffen in de bodem te recycleren. Dit dreigt allemaal weg te vallen.

Wat stellen de wetenschappers voor?

Om onze aangetaste ecosystemen te herstellen van de schade die veroorzaakt werd door de afwezigheid van deze dieren, stelt een team van wetenschappers een interessante oefening voor. Zij willen megaherbivoren opnieuw introduceren in Europa. Afrikaanse organisaties, zoals Space for Giants, en verschillende natuurparken stelden deze oplossing zelf al jaren geleden voor. Het probleem is echter dat we niet goed weten welk effect deze giganten zullen hebben op onze lokale fauna, waarvan sommigen zelfs bedreigde diersoorten zijn.

In een studie, die werd gepubliceerd in de Journal of Animal Ecology, trachten de onderzoekers een antwoord te formuleren op mogelijke problemen. In een savannegebied in Kenia scheidden de onderzoekers over een periode van 12 jaar de olifanten en giraffen van de andere dieren door het gebruik van elektrische hekken. In die 12 jaar werden op geregelde momenten de uitwerpselen van de kleinere dieren in het afgescheiden gebied geteld. Daardoor konden de wetenschappers ontcijferen of dieren liever in een gebied met of zonder olifanten woonden.

Wat blijkt? Enkel de getallen van de zebra’s namen af. Dit betekent dat de meeste kleinere dieren liever in een gebied zonder megaherbivoren wonen. De herintroductie van megaherbivoren in Europa zou dus vermoedelijk de getallen van andere, kleinere, dieren doen afnemen. Toch denken de wetenschappers dat de voordelen van de giganten zwaarder zullen wegen dan de nadelen.

Aziatische olifanten in Denemarken

Er zijn al proefprojecten voorgesteld in Europa om te kunnen observeren wat de impact van de megaherbivoren zal zijn op onze ecosystemen. In Denemarken heeft een team van onderzoekers voorgesteld om Aziatische olifanten te introduceren in een gebied nabij Kopenhagen. Die olifanten zijn in feite de meest naaste levende verwanten van de mammoeten. Er zijn zeker 100 Aziatische olifanten in gevangenschap in de Verenigde Staten die geschikt zouden zijn om naar Denemarken te verhuizen, denken de onderzoekers.

In Australië willen wetenschappers olifanten en neushoorns introduceren in de natuur om bosbranden te voorkomen. Deze megaherbivoren kunnen elke dag rond de 270 kilogram aan planten verorberen. Door de droge bovenlaag van planten te eten, zouden er minder branden uitbreken, redeneren de onderzoekers. Vroeger woonde er in Australië een megaherbivoor die deze taak voor zijn rekening nam: een gigantisch grote wombat die wel 1,5 ton woog. Het buideldier stierf zo’n 44.000 jaar geleden uit.

Deze experimenten, als ze ooit zullen plaatsvinden, zullen ons een cruciaal inzicht geven in het effect van de megaherbivoren op onze ecosystemen. Het is namelijk essentieel om verdere beschadiging van de natuursystemen te vermijden voor we die kolossale beesten terugbrengen. Toch denken veel wetenschappers dat deze piste niet mag overgeslagen worden als we onze natuur willen redden. Misschien zullen we dus ooit olifanten in de Vlaamse polders kunnen zien grazen.

Lees ook: Verwoestende bosbranden leidden deze zomer tot recordhoge emissies