Vrije meningsuiting is een containerbegrip dat te pas en te onpas wordt gebruikt wanneer het iemand best uitkomt. Ook Elon Musk, die maandag het sociale medium Twitter overnam, toont zich “een vastberaden verdediger van vrije meningsuiting”. Behalve wanneer hij dat niet is.

Musk heeft Twitters aanpak van contentmoderatie vaak “een bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting” genoemd. In december 2021 tweette Musk een gefotoshopt beeld van Twitter-CEO Parag Agrawal, waarin deze laatste wordt uitgebeeld als Sovjetdictator Jozef Stalin, bekend om zijn meedogenloze en extreme censuur.

Maar wat opzoekwerk leert al gauw dat Musk vrije meningsuiting verdedigt, behalve wanneer het hem minder uitkomt. Heeft hij geen kans laten liggen om de Twitterleiding te bekritiseren, dan heeft hij herhaaldelijk geprobeerd om uitspraken die zijn economische belangen negatief zouden kunnen beïnvloeden de kop in te drukken. 

China

Zo is Musks elektrischewagenbedrijf Tesla buitengewoon gevoelig voor elke vorm van openbare kritiek. Toen in 2020 berichten op Chinese sociale media verschenen over falende remmen in Tesla’s, werden die door Tesla heftig betwist. China is zonder meer Tesla’s belangrijkste markt.

Volgens het persagentschap Bloomberg was er “weinig tot geen concreet bewijs dat er iets mis was met de remmen in Chinese Tesla’s.” Maar in plaats van te proberen de Chinese consument met feiten over de streep te trekken, probeerde Tesla gebruik te maken van de macht van het autoritaire regime van China.  Volgens insiders had Tesla bij de Chinese regering geklaagd over wat het beschouwt als “ongegronde aanvallen op de sociale media”. Het zou Beijing hebben gevraagd om zijn censuurbevoegdheden te gebruiken om sommige van de berichten te blokkeren.

Musk was onlangs in het Canadese Vancouver te gast voor een TED Talk. “Vrije meningsuiting betekent dat iemand die je niet mag iets mag zeggen wat je niet graag hoort”, zei hij daar. Hij noemde Twitter “het digitale dorpsplein”. Maar wanneer “wat Musk niet graag hoort” de winst van Tesla in gevaar brengt, wordt ook voor de Teslabaas vrije meningsuiting van ondergeschikt belang.

Ook deinst Musk er niet voor terug te insinueren dat journalisten die kritisch schrijven over zijn persoon corrupt zijn. Linette Lopez, die vaak kritisch bericht over Tesla, is al talloze keren door hem aangevallen. Zo suggereerde hij meermaals dat de journaliste samenspande met short sellers om te handelen op basis van voorkennis. Dat is een misdrijf, maar Musk kon zijn beweringen nooit met bewijzen staven.

De zaak Montana Skeptic

In 2018 schreef de pseudo-anonieme belegger Montana Skeptic uitvoerig over Tesla-aandelen. Montana Skeptic had een shortpositie op Tesla, wat betekent dat hij of zij erop gokte dat Tesla-aandelen zouden dalen. De belegger had een Twitter-account, evenals een prominente aanwezigheid op het financiële analyseblog Seeking Alpha. In 2018 werd dat account afgesloten, terwijl Skeptic stopte met schrijven over Tesla. Waarom? Musk zou de identiteit van Montana Skeptic hebben achterhaald en zou diens werkgever hebben gewaarschuwd.

Skeptic: “Ik weet niet wat de precieze klachten van Musk over mij zijn. Ik geloof niet dat hij een geldige juridische claim heeft, en ik zou niet aarzelen om mezelf te verdedigen als hij een claim zou indienen. Mijn reactie op zijn bedreigingen was simpelweg om mijn werkgever te beschermen en mijn job te houden.”

Montana Skeptic’s financiële analyse bleek fout, maar ook hier werd haar of hem de kans om zaken te zeggen die Musk niet graag hoorde ontnomen. Toch is pseudo-anonieme meningsuiting een belangrijke vorm van vrije meningsuiting omdat het mensen in staat kan stellen zaken aan het licht te brengen die anders verborgen zouden blijven. Net als pseudo-anonimiteit kan worden misbruikt om mensen te intimideren zonder daarvoor verantwoording te moeten afleggen.

Wat brengt de toekomst?

Musk staat dus voor een enorme uitdaging. Hoe denkt hij het ideaal van vrije meningsuiting in evenwicht te brengen met de destructieve impact van desinformatie? Als privéonderneming is Twitter niet gebonden aan het Eerste Amendement, maar haar macht als platform voor politieke discussies is onmiskenbaar.

Zoals Amazonbaas Jeff Bezos al liet doorschijnen wordt China waarschijnlijk Musks grootste probleem. Niet enkel verkoopt hij zijn wagens in ’s werelds machtigste dictatuur, hij wordt nu ook eigenaar van een van de meest invloedrijke communicatieplatforms. Dat er uiteindelijk spanning dreigt te ontstaan tussen beide moet niemand verwonderen.

Musk heeft voorlopig niet in zijn kaarten laten kijken waar het zijn plannen voor Twitter betreft. Wat wel duidelijk wordt is dat zijn macht en invloed op de wereld verder wordt geconcentreerd. Door het bedrijf van de beurs te halen, zal Musk ook beslissingen kunnen nemen over de toekomst van het platform zonder die openbaar te maken. 

(jvdh)