Met het risico wat in herhaling te vallen: Vivaldi gaat een cruciaal weekend in, dat meer dan vermoedelijk tot maandagmorgen zal lopen. Dan willen coformateurs Paul Magnette (PS) en Alexander De Croo (Open Vld) landen en met goed nieuws naar de koning. Vandaag al komt de kat op de koord: want in de besprekingen over de begroting zullen onvermijdelijk keuzes gemaakt moeten worden. En dat zou wel eens het deelakkoord van preformateurs Egbert Lachaert (Open Vld) en Conner Rousseau (Vooruit), dat Vivaldi deze week nog redde, op de helling kunnen zetten. Tegelijk klettert het over het institutionele. CD&V zit niet comfortabel.

In het nieuws: Het Egmontpaleis is de komende dagen even het epicentrum van de Belgische politiek.

De details: De zeven partijen moeten naar een akkoord, nog altijd geen evidentie.

• Het is niet meer dan één A4: het blad waarop coformateur Alexander De Croo (Open Vld) maandagavond laat de krachtlijnen neerpende voor Vivaldi, en waar dinsdag Conner Rousseau (Vooruit) mee werkte, om er zijn eisen, maar ook die van CD&V en Groen in te betonneren.
• Dat blad, met de krachtlijnen en dure beloften van Vivaldi, was noodzakelijk om de nodige garanties te krijgen, of ‘een signaal’, zo u wil, van Georges-Louis Bouchez (MR). De MR-voorzitter had het immers in het weekend bijzonder bont gemaakt, en een aantal grote lijnen van Vivaldi opnieuw in twijfel getrokken. Uiteindelijk stemde elk van de zeven Vivaldi-partijen (PS, MR, Ecolo, CD&V, Open Vld, Vooruit en Groen, in volgorde van grootte) in met dat blaadje papier.
• Alleen, er was één grote ‘maar’ aan heel de deal: er zat geen budgettaire tabel bij, de cijfers voor de bijhorende maatregelen waren en zijn nog niet afgeklopt. Maar het hart van een regering, dat is de begroting: wie krijgt wat, waar wordt geld aan besteed, en ook, hoe betalen we met de nv België uiteindelijk de rekening?
• Dat moet vandaag gaan gebeuren. Maar de context is uiterst moeilijk, en dat belooft de discussie dus ook te worden.
• Want in het hoofd van de liberalen zit een kader van zo’n 4 miljard aan ‘extra uitgaven’ die mogen gedaan worden, los van de huidige begroting, die al dramatisch is qua cijfers.
• Maar op dat A4’tje staan wel een aantal zaken die bijzonder veel geld gaan kosten, en waarvan men in het blauwe kamp vaststelt dat het ‘niet combineerbaar’ is: er zullen keuzes gemaakt moeten worden. Maar dan sneuvelen dus onherroepelijk stokpaardjes uit dat toch behoorlijk belangrijke deelakkoord:
  • Vooral de maatregel om de pensioenen te verhogen naar 1.500 euro kost handenvol geld. Ramingen spreken van meer dan 2 miljard euro. Dé vraag daarbij is of die stijging naar een netto of bruto bedrag is: dat klaarde het A4’tje handig genoeg niet uit. Vraag is ook of het gaat om loopbanen van 45 jaar, of korter, tot 42 jaar.
  • De kernuitstap gaat ook geld kosten: de bouw van de nieuwe gascentrales moet ergens betaald worden. En als de energiefactuur niet mag stijgen (wat ook opgenomen is als premisse) kan maar één ding stijgen: de rekening in de begroting.
  • Er is de bijkomende fiscale steun aan bedrijven die honderden miljoenen kost. Dit gaat onder meer over de ‘wederopbouwreserves‘ in vennootschappen, een maatregel die op kruissnelheid een dikke 250 miljoen kost. Daarnaast is er de verlenging van de investeringsaftrek, ook dik 250 miljoen euro.
  • Er is de extra enveloppe voor Justitie en Veiligheid van 500 miljoen.
  • Er is de stijging van het sociaal beleid en de gezondheidszorg, met een groeinorm van 2,5 procent.
  • Er zijn ook wat maatregelen voor gezinnen, een CD&V-strijdpunt: de verdubbeling van het belastingkrediet voor kinderen ten laste en de belastingvermindering voor kinderoppas. Maar ook dat kost op kruissnelheid dik 200 en nog eens 150 miljoen euro.
• En dan is er de kant van de inkomsten. Door de pandemie is de economie enorm gekrompen: nog nooit in de afgelopen decennia maakte men dergelijke krimp mee, van meer dan 10 procent. Dat maakt dat er een dramatisch tekort ontstaat, maar vooral ook grote onzekerheid over de toekomstige inkomsten.
  • Tegelijk heeft men wel vooral ingeschreven dat er ‘geen nieuwe belastingen worden ingevoerd, behalve in het kader van de budgettaire discussie‘.
  • Ook staat er duidelijk in dat er geen meerwaardebelasting komt, en ook geen effectentaks.
  • Aan de kant van de inkomsten staat concreet enkel een digitaks, en een striktere inning, door de strijd tegen fiscale fraude te verhogen.
  • Daarnaast zijn er vage principes, zoals een ‘minimumbelasting‘ zoals de OESO wil, en een zin over een ‘bijdrage van de allersterkste schouders’. Maar daar koopt de toekomstige regering voorlopig niets mee.
• Hoe dat alles combineerbaar wordt, in een begrotingstabel die nog hout snijdt, is dus de grote vraag. Dat dit politieke dynamiet is, is wel duidelijk. Want als er één kaart uit het kaartenhuisje van Vivaldi wordt getrokken, dreigt één partij aan tafel meteen veel te verliezen.
• Daarbij is de dynamiek ook interessant: Open Vld en PS moeten nu het akkoord ‘maken’, en zullen mogelijk inschikkelijker zijn, om toch maar een uitvoerbaar regeerakkoord te bekomen. De druk komt dan bij Vooruit te liggen. In elk geval belooft het vuurwerk op te leveren.

Om in het oog te houden: CD&V blijft in een lastig parket, ook gisterenavond.

• De officiële lijn van in het Egmontpaleis is duidelijk: de positieve sfeer moet benadrukt, plus het feit dat ‘aan oplossingen gewerkt wordt’. Daarbij staken de woordvoerders van Vivaldi de afgelopen dagen de koppen samen, om af te spreken dat drama’s zoals de vorige keer, waarbij de crisis breed uitgesmeerd werd in de media, best vermeden worden.
• Vraag is of dat kan: het komend weekend de stoom enkel binnenskamers laten ontsnappen. Zeker CD&V-voorzitter Joachim Coens staat onder grote druk: zijn achterban mort over Vivaldi, een aantal van zijn burgemeesters zijn openlijk in opstand.
• Al blijft het maar de vraag of een partijcongres, van gelijk wie, straks tegenstemt. ‘Dat is nog nooit gebeurd hoor. Er is op voorhand altijd veel geblaat, maar als puntje bij paaltje komt mobiliseert iedereen, en passeert dat. Zo zal het nu ook zijn’, zo stelt een bevoorrecht waarnemer over de spanning binnen CD&V.
• Hoe dan ook: gisteren aan tafel werd het er niet beter op voor Coens. Het institutionele luik kwam op tafel. Op voorhand klonken zowel binnen Open Vld als bij Vooruit geluiden dat best ‘wat comfort kon geboden worden aan de CD&V-voorzitter’ in die discussie. Maar dat was buiten de MR en de groenen gerekend. In heel het dossier van de staatshervorming staan zij lijnrecht tegenover CD&V. En de krachtverhoudingen zijn wel duidelijk: met hun 12 zitjes in de Kamer moeten de Vlaamse christendemocraten in deze discussie dus de 14 zitjes van MR en de 21 van Groen/Ecolo trotseren.
• Daarbij moet opgemerkt worden dat één zaak in de A4 van Rousseau en Lachaert duidelijk vermeld staat: zowel de deelstaten als het federale niveau kunnen nieuwe bevoegdheden doorgeschoven krijgen. Dat fameuze ‘herfederaliseren’ van pakketten, eerder dan ze te regionaliseren, is de grote droom van de ecologisten en de Franstalige liberalen. Maar tegelijk is het de nachtmerrie van CD&V, die droomde van een tekst die dat al simpelweg zou kunnen tegenhouden. Quod non.
• Gisteren raakte men er plenair echt niet uit: uiteindelijk werd overgegaan op bilateraal overleg, nooit een teken van vooruitgang in onderhandelingen. CD&V staat in deze discussie behoorlijk eenzaam.

Tegelijk in de Wetstraat: Ook de Vlaamse regering houdt haar miljardendans.

• Het is een beetje een vreemde samenloop van agenda’s. Maar terwijl Open Vld en CD&V dus federaal Vivaldi onderhandelen, in een ploeg die zich fors afzet tegen N-VA, zitten diezelfde partijen dit weekend wel samen in de Vlaamse regering een begrotingsdeal te schrijven.
• De sfeer is naar verluidt goed: het is een beetje een ploeg die in ontkenning van de politieke realiteit leeft, aan het Martelarenplein. Maar de top van die regering, minister-president Jan Jambon (N-VA) en diens viceminister-presidenten Bart Somers (Open Vld) en Hilde Crevits (CD&V) doen er werkelijk alles aan om ‘de samenwerking goed te houden’, en daarbij collectief het andere politieke niveau te negeren.
• Tegelijk gaat die Vlaamse ploeg samen een zak geld uitdelen: dat is ook altijd handig voor de goede sfeer. Immers, er is een fors relanceplan nodig, om de Covid-crisis, maar vooral de zware economische naweeën, te bestrijden. Met overheidsgeld dus, dat netjes verdeeld zal worden over investeringen in ’technologische innovatie, de sociale sector en groene maatregelen’.
• Wie dat allemaal zal betalen? Wel, de Vlaamse regering gaat zelf ook diep in het rood: voorlopig is van een evenwicht echt geen sprake meer. Dat hoeft ook niet, nu Europa alle sluizen rond begrotingen heeft opengezet. Tekorten boven de 5 miljard zijn aanvaardbaar: besparingen staan er gewoon niet meer gepland.
• Maar politiek gezien wordt het dus een compleet vreemde oefening: de N-VA hamert erop dat ‘het Vlaams regeerakkoord moet worden uitgevoerd’. Maar alleen al op vlak van de tewerkstellingsgraad, die de Vlaamse regering naar ‘Noord-Europese niveaus’ wilde tillen, tot 80 procent van de beroepsbevolking, heeft ze de federale regering keihard nodig. En die toont zich tot op heden helemaal niet bereid de stok te gaan hanteren.
• Tegelijk hameren Somers en Crevits er binnenskamers op dat het ‘geen vechtfederalisme’ mag worden, waarbij met die Vlaamse regering telkens het conflict met het federale niveau wordt gezocht. Daarin lijkt minister-president Jambon te willen meegaan, de ploeg moet Vlaams aaneen blijven hangen.
• Maar dat brengt dan vroeg of laat wel de ‘MP’ in problemen met z’n eigen partij: daar maakt men zich op voor harde federale oppositie. Maar dat houdt in dat de N-VA dan ook vanuit Vlaanderen de tanden toont. Een stevige spreidstand dus voor Jambon.
• Afwachten wat dit weekend van onderhandelingen op Vlaams niveau oplevert. Maar ook met welke toon en stijl Jambon maandag naar buiten komt, voor zijn septemberverklaring in het Vlaamse halfrond. Alleen, doen alsof de federale realiteit niet bestaat, waar maandag meer dan waarschijnlijk toch die Vivaldi-ploeg met een akkoord komt buiten wandelen, lijkt niet aangewezen voor de eigen politieke geloofwaardigheid.

Genoteerd: De N-VA zoekt naar haar nieuwe plek, in oppositie.

• Nadat er al een paar valse noten te horen waren (een veel te heftig optreden in de Kamer van Peter De Roover (N-VA), én bijzonder krasse taal van Bart De Wever (N-VA) in Gert Late Night) trekt de N-VA haar oppositielijn op gang.
• De partij maakte daarbij haar ‘akkoord’ met de PS, dat in paars-gele tijden werd gesloten, publiek door het online te zetten. Dat akkoord heeft niet echt veel waarde, als het over de details gaat, omdat nog veel zaken tussen brackets stonden: ze waren nog niet rond met hun onderhandelingen.
• Maar het toont vooral het beeld van een PS die bereid was communautair zeer ver te gaan, in ruil voor sociale maatregelen, waarbij de N-VA zeer ver ging. Bovendien zat er een uitvoerig fiscaal luik aan, mét meerwaardebelastingen, in ruil voor een lastenverlaging in de roerende voorheffing.
• Het is hier al uitvoerig beschreven: het ging toen om een veel ‘groter’ akkoord, waarbij beide kampen elkaar veel toeschoven, om tegelijk ook veel te moeten slikken. Vivaldi werkt vanuit een ander uitgangspunt: heel veel ‘overwinningen’ aan tafel zijn vooral zaken die partijen bij een andere onderhandelingspartner hebben kunnen ’tegenhouden’.
• Daarnaast doet voorzitter De Wever een groot gesprek met Het Nieuwsblad. Opvallend daarbij is dat hij daarin pleit voor een nieuw kiesstelsel, met een ‘first past the post‘-principe, zoals in Engeland en Italië.
  • ‘Het politieke landschap moet worden uitgezuiverd. De manier waarop je als grootste partij bij den bok wordt gezet, dat is toch onverdraaglijk?’
  • ‘Een centrumrechtse brede volkspartij, een linkse partij en een extremistische partij. Alleen zo gaan die laatste het moeilijk hebben om nog veel zetels te halen en kun je na verkiezingen snel tot een akkoord komen met dat andere blok. Anders lukt er niets meer en kraken we onder het antisysteem, sneller dan we zouden denken.’
• Overigens doet De Wever fijntjes een voorspelling over het komende weekend en het premierschap. In maart kreeg hij dat aangeboden van Magnette. ‘Daarom denk ik trouwens dat Magnette nu ook ‘de Zestien’ op het laatste moment gaat verkopen. De Croo gaat ‘ja’ zeggen nog voor Egbert Lachaert adem heeft gepakt.’
• Ook over de verhouding tot Vlaams Belang is hij duidelijk. De deur om in 2024 te gaan samenwerken, staat allerminst wagenwijd open: ‘Het is niet bepaald een aantrekkelijk perspectief, want je zit met een extreemrechtse partij die niet meteen aanstalten doet om zich te saneren. Toen Tom Van Grieken (Vlaams Belang) de verkiezingen won, had ik gedacht dat hij zou saneren in uitspraken, elementen en stijltjes. Als je wint en de peilingen zijn goed, heb je vleugels en kun je van alles doen. Maar waar blijft die sanering? Ik zie dat Dries Van Langenhove zegt dat ik vervolgd moet worden wegens collaboratie met het regime. Waarvan akte.’

Op de agenda: Morgen is er de autokaravaan van Vlaams Belang.

• Al heel de week mobiliseert Vlaams Belang op sociale media: Tom Van Grieken organiseert de eerste echte ‘betoging’ van Vlaams Belang in meer dan 20 jaar. Die moet duidelijk maken dat ‘de Vlaming allerminst Vivaldi lust’.
• Er staat wel wat op het spel voor hen: Vlaams Belang behaalde een grote verkiezingsoverwinning op 26 mei 2019, en heeft sindsdien nog meer de wind in de zeilen, in peilingen. Maar hoe groot is hun mobilisatiekracht in fysieke aantallen? Het gaat uiteraard om ‘wagens tellen’, want het is een autokaravaan. Zelf is Van Grieken bescheiden in z’n target: hij hoopt op 1.000 wagens, zo zegt hij.
• Maar tegelijk is er ook de beeldvorming: niet toevallig organiseert het Belang al langer geen betogingen. Dat zijn immers ‘open events’ waarbij de partij geen enkele greep heeft op wie afkomt. Maar het Belang kan bepaalde beelden, van extreme groeperingen die zich aansluiten, missen als kiespijn: vandaar dat ze zich altijd beperkten tot ‘gesloten’ congressen of bijeenkomsten van de partij.
• Een autokaravaan heeft alvast één voordeel: je kan niet echt gaan relschoppen vanuit je wagen. Maar ook bij de Belang-top beseft men dat er een gevaar zit in de optocht: ze hebben geen flauw idee wie er precies op zal afkomen.
• Wat ze in elk geval hopen: N-VA’ers. Een aantal lokale mandatarissen bevestigden hun komst, maar geen kopstukken. Nochtans kreeg onder meer Theo Francken (N-VA) op sociale media een hele reeks oproepen, vanuit het Belang-kamp. Daar roept men handig strategisch op tot ‘Vlaamse frontvorming’. Niet verwonderlijk hapt de N-VA niet op dat ‘vriendelijke voorstel’ van Van Grieken.
• Hoe dan ook wordt het een test voor de mobilisatiekracht van het Belang anno 2020. Zelf droomden de Belangers van een karavaan richting Jubelpark, het hartje van Brussel. De stad Brussel, die allerminst warm loopt van de optocht, schoof hen uiteindelijk naar de Heizel, waar ze eigenaar zijn van parking C. Daar moet de bijeenkomst samenkomen.

Opvallend: Het wordt hoe dan ook een bijzondere regeerverklaring.

• De Kamervoorzitter Patrick Dewael (Open Vld) is immers bijzonder creatief geweest in het zoeken naar een locatie die toelaat om alle 150 Kamerleden te laten komen luisteren naar de eerste woorden van een kakelverse premier.
• De Belgische Kamerleden wijken daarom uit naar het Europees Parlement, aan het Luxemburgplein, een kilometer verder dan het Paleis der Natiën, waar de Belgische Kamer en Senaat zetelen. Daar kunnen meer dan 600 parlementsleden binnen in normale tijden, dus met zelfs de anderhalve meter afstand in het achterhoofd kan iedereen daar binnen.
• Vrijdag volgt dan meteen ook het debat in de Kamer. Daarvoor zou dan wel de beperkte bezetting gelden van het Belgische halfrond: elke fractievoorzitter zal daar zijn of haar commentaar geven op wat de nieuwe premier heeft beloofd en vooropgesteld voor de nieuwe ploeg.
• Dit tot frustratie van Peter De Roover, de fractieleider van N-VA, die graag wél z’n hele fractie achter zich heeft. Maar Patrick Dewael wil dus maar één dag op verplaatsing spelen, terwijl De Roover er in De Tijd op wijst ‘dat ook vrijdag het Europese halfrond beschikbaar is‘.
• De grote vraag is ondertussen of de Vivaldisten donderdag 1 oktober halen, als ultieme deadline. Want dat betekent dat ze effectief maandag landen met de onderhandelingen, een premier kiezen, en vervolgens de hele zwik op dinsdag en woensdag kunnen laten goedkeuren op partijcongressen.
• Hier en daar gaan stemmen op om de boel te verdagen tot 15 oktober, het moment dat Europa een begroting wil zien, en zichzelf dus twee weken te kopen, om op ordentelijke manier nog een pak knelpunten weg te werken, en de heikele punten in detail door te praten. Maar daar moeten de komende 48 uur duidelijkheid over brengen.
• Lukt het nu donderdag al, dan volgt zaterdag een vertrouwensstemming in de Kamer, en hebben we vanaf dan een nieuwe, volwaardige regering.

Om te volgen: Wie heeft straks de voorzittershamer in het halfrond?

• Overigens zou die sessie zaterdag ook wel eens de laatste zitting kunnen zijn met de Limburger Dewael als voorzitter van de Kamer. Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert heeft z’n zinnen gezet op ‘nieuwe gezichten’. En als Alexander De Croo toch het premierschap pakt, is dat hoe dan ook oncombineerbaar met het voorzitterschap van de Kamer.
• Een logische naam dan: André Flahaut (PS). De Franstalige socialisten hebben, gezien hun getalsterkte, sowieso de meeste posten te verdelen. Een Kamervoorzitter ‘kost’ één vol punt aan de onderhandelingstafel, in ruil krijg je bijvoorbeeld twee staatssecretarissen. Dat de grootste partij het neemt, zou niet onlogisch zijn.
• Zeker als De Croo premier wordt, is de kans groot dat de PS iemand mag sturen. Of dat dan Flahaut wordt, is aan Paul Magnette om uit te maken. Maar zelf steekt hij z’n ambitie niet onder stoelen of banken.
• Een naam die gisteren overigens ook meteen viel voor die post, als die open komt: Koen Geens (CD&V). De CD&V’er is een uitstekend jurist, die de reglementen van de Kamer kent als z’n broekzak. Gisteren nam Geens afscheid van z’n werk als minister: hij past voor een job als vicepremier binnen Vivaldi. Dat vertrek zindert wel even na:
  • ‘Het lijkt me net het moment om alle kunde en ervaring naar de regering te sturen: midden in een crisis, en met dergelijk dun regeerakkoord? Nu gaan verjongen? Met staatssecretarissen misschien, maar toch niet met dergelijke kopstukken?’, zo klinkt het bij één partijvoorzitter.
  • ‘Bijzonder vreemd, en ergens jammer. Dat was nu toch wel degelijk een ernstige naam voor het premierschap‘, zo is bij een andere voorzitter te horen.
  • Binnen CD&V regende het overigens felicitaties, op sociale media, aan het adres van Geens: over de doden niets dan goed uiteraard.
  • Tegelijk ziet een aantal mensen nu hun kans schoon om nog een trapje hoger te klimmen. Zeker de ACW-vleugel binnen de partij lonkt naar het vicepremierschap. Dat hield heel de Zweedse periode door kabinetschefs met een zware Beweging.net-stempel: na Kris Peeters (CD&V) en Geens nu eindelijk iemand van ‘hen’ daar krijgen, zou een droom zijn.
• Dat Geens z’n vertrek ondertussen Coens in de problemen brengt, terwijl de CD&V-voorzitter al zo fel onder vuur ligt, wil de afscheidnemende vicepremier duidelijk niet op z’n geweten hebben. In De Tijd verklaart Geens vandaag zowaar dat hij ‘Avanti (de teloorgegane CD&V-naam voor Vivaldi, red.) door een partijcongres zal sleuren‘. Dat is op z’n minst een opmerkelijke uitspraak, gezien het feit dat Geens zo lang zelf de kar van paars-geel trok en nooit een andere analyse maakte dan dat PS en N-VA het samen moesten doen. Maar een partijsoldaat boven alles dus.

Ook genoteerd: Premier Sophie Wilmès (MR) neemt afscheid.

• Vanmorgen op Radio 1 kwam de premier langs voor een ontbijtinterview. Het werd haar afscheidsgesprek, meer dan vermoedelijk. ‘Waarschijnlijk zijn het wel de laatste dagen, maar we weten dat nooit in België.’
• Ook opvallend, ze komt zeker terug, als vicepremier? ‘Waarschijnlijk wel. Mijn politiek engagement blijft, het zijn heel moeilijke maanden geweest, en het zou niet slecht zijn als ik een beetje afstand kan nemen van de situatie’, zo stelde ze.
• Ook goed om te noteren: ze corrigeerde toch één element van de afgelopen dagen. In de media werd immers uitvoerig bericht hoe de premier zondag bij de onderhandelaars gehaald werd, om haar voorzitter Bouchez terecht te wijzen ‘Er wordt veel gefantaseerd. Ik heb nooit geroepen tegen Georges-Louis Bouchez. We hebben discussies gehad, dat is logisch, als we een verschil van mening hebben, moeten we dat kunnen uitklaren. Maar altijd op een professionele manier.’